Βρίσκω τον Στίβεν Ερλάνγκερ, αποδέκτη δύο βραβείων Πούλιτζερ και επικεφαλής διπλωματικό ανταποκριτή των New York Times στην Ευρώπη, σε ένα καθιστικό της «Μεγάλης Βρετανίας», λίγο μετά τη συζήτησή του με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο πλαίσιο του Athens Democracy Forum. Στην πολυετή καριέρα του έχει εμβαθύνει σε ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα όσο λίγοι δημοσιογράφοι – σήμερα μιλάει στην «Κ» για τις αλλαγές και τις προκλήσεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οι προσδοκίες, τόσο στην Ευρώπη όσο και αλλού, για την προεδρία Μπάιντεν ήταν πολύ υψηλές, λέει ο κ. Ερλάνγκερ, συμπληρώνοντας πως ενώ ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε πως «η Αμερική επέστρεψε», δεν ήταν ξεκάθαρο τι σημαίνει αυτό, ούτε αν όλοι πραγματικά επιθυμούσαν την επιστροφή της. Ο Εμανουέλ Μακρόν, παραδείγματος χάριν, ξεκαθάρισε πως δεν θέλει μια Ευρώπη «παραεξαρτημένη» από τις ΗΠΑ, αλλά «μια Ευρώπη που θα κάνει περισσότερα για να υπερασπισθεί και να προάγει τον εαυτό της και τις αξίες της και να είναι ένας παράγοντας στον κόσμο», αναφέρει. Αυτό είχε εν μέρει να κάνει με το ότι για την Ε.Ε. ο Τραμπ ήταν ένα «σόου τρόμου», αλλά η μεγαλύτερη ανησυχία έγκειται στο ότι ο Μπάιντεν «θα τους έβαζε για ύπνο». Πως δηλαδή οι Αμερικανοί θα φρόντιζαν για όλα – «και για τον Μακρόν, για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της γαλλικής αμυντικής βιομηχανίας, αυτή είναι μια κακή στρατηγική επιλογή για την Ευρώπη».
Πώς εκλαμβάνουν μια τέτοια στάση οι ΗΠΑ; Σε έναν βαθμό το επιθυμούν, λέει ο κ. Ερλάνγκερ, γιατί θα τους ελαφρύνει κάπως. Δεν ξέρει όμως αν στην Ε.Ε. θα μπορούσε να υπάρξει περαιτέρω ενσωμάτωση. Η πανδημία αρχικά επέφερε κρίση στη ζώνη Σένγκεν –«έχεις έναν μεταδοτικό ιό, φυσικά, θέλεις να κλείσεις τα σύνορά σου», αναφέρει, «μετά έπρεπε να βρουν τρόπο να μετακινούν αγαθά, γιατί όλες οι χώρες είναι αλληλοεξαρτώμενες»–, τονίζει όμως την επιτυχία του ευρωπαϊκού ψηφιακού πιστοποιητικού COVID-19, μια ελληνική ιδέα.
Σχετικά με τις αλλαγές που εντοπίζει στην Ε.Ε., ο κ. Ερλάνγκερ τονίζει τη δημογραφία και την ανισότητα – όχι μόνο τη δημοσιονομική Βορρά – Νότου, αλλά και αυτήν Ανατολής – Δύσης εντός της Ε.Ε. Ενα σκέλος είναι το brain drain, καθώς πολλοί νέοι φεύγουν από χώρες όπως η Βουλγαρία ή η Ρουμανία για να βρουν δουλειά αλλού στην Ευρώπη, αλλά υπάρχουν επίσης η ταυτότητα, οι αξίες, ο ρόλος της θρησκείας, το δίκαιο. «Μοιραζόμαστε ακριβώς τις ίδιες αξίες;», αναρωτιέται.
Παράλληλα, το μεταναστευτικό έχει πάρει πιο άσχημη τροπή. «Το 2015 όλοι συνέχαιραν τους εαυτούς τους», λέει. Τώρα η επικρατέστερη οπτική είναι: «Θα υπερασπιστούμε τα σύνορα της Σένγκεν». Ενα ακόμα θέμα που έχει προκύψει αφορά την κλιματική αλλαγή. «Η Ευρώπη έχει δεσμευθεί σε σημαντική κοινωνική αλλαγή, δεν νομίζω πως ο κόσμος συνειδητοποιεί τι περιλαμβάνει αυτό – θα είναι ακριβό και δύσκολο και έχουν δεσμευθεί νομικά», συμπληρώνει.
Συζητώντας για την Αγκελα Μέρκελ, ο ίδιος λέει πως «έσωσε την Ελλάδα – άργησε, αλλά στο τέλος υπερίσχυσε του Σόιμπλε, είπε πως η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ». Εξι χρόνια μετά, ποια είναι η θέση της Ελλάδας στην Ε.Ε.; Η απάντησή του υποδηλώνει πόσο πολύ έχουν αλλάξει τα πράγματα. «Η Ελλάδα θεωρείται ένας πολύ καλός Ευρωπαίος εταίρος», λέει στην «Κ». Τονίζει πως πριν από το τέλος της θητείας του, ο Αλέξης Τσίπρας έπαιξε υπεύθυνο ρόλο στην Ε.Ε. και συμπληρώνει ότι η τωρινή «παραδοσιακή κεντροδεξιά ευρωπαϊκή κυβέρνηση» είναι πολύ καλοδεχούμενη. «Ο Μητσοτάκης είναι κοσμοπολίτικη φιγούρα, ξέρει πώς να μιλήσει τη γλώσσα των Ευρωπαίων και των Αμερικανών, ξέρει από οικονομικά, business, φόρους, λέει τα σωστά πράγματα για την ψηφιοποίηση, το κλίμα – ταιριάζει».
Τουρκία, Γαλλία, Ρωσία
Από ό,τι ακούει, και οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις σπάνια έχουν υπάρξει καλύτερες. Η Τουρκία, από την άλλη, δεν είναι τόσο δημοφιλής στην Ουάσιγκτον, κάτι που είναι καλό για την Ελλάδα. Η Τουρκία, βέβαια, δεν παύει να είναι σύμμαχος στο ΝΑΤΟ και μια χώρα στρατηγικά σημαντική, τονίζει ο κ. Ερλάνγκερ. Και ενώ δηλώνει πως ο Ερντογάν δείχνει πιο ήρεμος αυτό το διάστημα, θεωρείται «σχετικά συναισθηματικός και αναξιόπιστος εταίρος», οπότε οι συμμαχίες δεν είναι κακή ιδέα. «Ο Μακρόν βοήθησε πολύ την Ελλάδα το προηγούμενο καλοκαίρι», λέει, «έστειλε πλοία και αεροπλάνα πιο γρήγορα από οποιονδήποτε άλλον».
Σχετικά με την πρόσφατη αμυντική συμφωνία Ελλάδας – Γαλλίας αναφέρει ότι, όσον αφορά την αλληλοϋποστήριξη, δεν είναι ξεκάθαρο πως οι Ελληνες θα μπορούσαν να υποστηρίξουν αμυντικά τους Γάλλους, ωστόσο υπηρετεί και τις δύο χώρες. «Το ελληνικό επιχείρημα είναι πως το ΝΑΤΟ μάς προστατεύει όλους. Αλλά τι γίνεται αν έχουμε προβλήματα μέσα στη Συμμαχία;», αναρωτιέται ο κ. Ερλάνγκερ. Για τη Γαλλία, ταιριάζει στην αντίληψη πως οι Ευρωπαίοι, και ειδικά οι Γάλλοι, μπορούν να αναλάβουν όταν οι Αμερικανοί είναι απασχολημένοι – «δεν νομίζω πως τους Αμερικανούς τους ανησυχεί ιδιαίτερα αυτή η συμφωνία».
Τέλος, αναφορικά με τη Ρωσία –την επιρροή της στην Ε.Ε., την ενεργειακή πολιτική της τώρα που υπάρχει έλλειψη αερίου στην Ευρώπη, την απώλεια της συνθήκης πυρηνικού αφοπλισμού INF– ο κ. Ερλάνγκερ δεν πιστεύει ότι θα πάει σε πόλεμο. Παίζει όμως με προϋπάρχοντες διαχωρισμούς στην Ευρώπη, με στόχο να κρατάει τη Δύση διαχωρισμένη. Αναφέρεται σε ένα σλόγκαν που είχε βγάλει για την τότε Σοβιετική Ενωση ο Χένρι Τζάκσον, ένας Δημοκρατικός γερουσιαστής: «Οι Ρώσοι είναι σαν κλέφτες σε διάδρομο ξενοδοχείου. Προσπαθούν να δουν ποια πόρτα μπορεί να είναι ξεκλείδωτη». «Με κάποιον τρόπο», λέει, «αυτό είναι ακόμα αλήθεια».
