«Θα σου κρατάω το χέρι μέχρι να κοιμηθείς», της είπε η νοσοκόμα λίγο πριν από τη νάρκωση, «και όταν ξυπνήσεις θα μπορέσεις να ξαναπιάσεις τη ζωή σου από εκεί που την άφησες». Hταν 26 χρόνων. «Επέμεινα πολύ στη χρήση προφυλάξεων, η επιθυμία μου δεν έγινε ποτέ σεβαστή», λέει στην «Κ» η 32χρονη σήμερα γυναίκα, που δεν ήθελε να γίνει γνωστό το όνομά της, για την τότε σχέση της.
Πριν από την ημέρα της έκτρωσης πήρε ένα φάρμακο που προκαλούσε συσπάσεις. «Υπέφερα όλο το βράδυ», θυμάται. Πηγαίνοντας στο νοσοκομείο έκανε εμετό κι όταν την πήγαν στο χειρουργείο φοβόταν. Την καθησύχασαν ο γιατρός και οι νοσοκόμες. «Μου έλεγαν ότι δεν είναι κακό, ότι είναι η επιλογή μου», αναφέρει. Γύρισε σπίτι μόνη της, την υπόλοιπη ημέρα κοιμόταν. Oταν ξύπνησε, αποφάσισε να χωρίσει. «Είχα στο μυαλό μου ότι τα παιδιά πρέπει να θες να τα κάνεις, όχι να αναγκάζεσαι», αναφέρει. «Το σώμα μου ήταν πλέον “άδειο” και το ένιωθα», λέει στην «Κ», «αλλά η ψυχή μου ήταν γεμάτη ανακούφιση».
Τι προβλέπει ο νόμος
Στο Τέξας των ΗΠΑ είναι πλέον παράνομο μια γυναίκα να κάνει έκτρωση από την 6η εβδομάδα της εγκυμοσύνης και μετά – δεν εξαιρούνται καν οι γυναίκες των οποίων η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας. Στην Ελλάδα, η έκτρωση είναι νόμιμη μέχρι τη 12η εβδομάδα, για ιατρικούς λόγους μέχρι την 24η, ενώ αν η εγκυμοσύνη είναι «αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί» μέχρι τη 19η εβδομάδα, σύμφωνα με τον νόμο. Παρ’ όλα αυτά, το 26% των ατόμων που συμμετείχαν σε πανελλαδική έρευνα της Kapa Research τον Οκτώβριο του 2020 απάντησε πως είναι κατά / μάλλον κατά των εκτρώσεων. Σε πανελλαδική έρευνα του People of Greece, το 27% των συμμετεχόντων απάντησε τον Ιούνιο του 2021 πως συμφωνεί / μάλλον συμφωνεί ότι η άμβλωση θα πρέπει πάντα να είναι παράνομη όταν η ζωή της γυναίκας δεν απειλείται, ενώ το 9% δεν θέλησε να απαντήσει στην ερώτηση.
Κανείς δεν φαίνεται να ξέρει πόσες ακριβώς εκτρώσεις πραγματοποιούνται στη χώρα κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τους τελευταίους αριθμούς που δημοσίευσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2015, στην Ελλάδα είχαν πραγματοποιηθεί 1.985 εκτρώσεις σε ένα χρόνο, ένας αριθμός που σύμφωνα με γυναικολόγους δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. «Η εκτίμηση είναι γύρω στις 150.000, δηλαδή διπλάσιες από τις γεννήσεις», αναφέρει ο Στέφανος Χανδακάς, γυναικολόγος και ιδρυτής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού HOPEgenesis. «Δεν καταγράφονται όλες όπως πρέπει», λέει στην «Κ» ο γυναικολόγος και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών Νικόλαος Σαλάκος, ο οποίος πιστεύει πως είναι κάτω από 100.000 τον χρόνο. Κλινικές και νοσοκομεία αρνήθηκαν να δώσουν ανώνυμα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των εκτρώσεων στην «Κ», ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η ερώτηση απαντήθηκε με τόνο προσβολής. «Ορίστε;» απάντησε η τηλεφωνήτρια σε κλινική της Θεσσαλίας, «δεν κάνουμε τέτοιου είδους επεμβάσεις, αυτό που μου λέτε εσείς». «Δεν τα κάνουμε εδώ αυτά», είπαν από το Γενικό Νοσοκομείο Αγρινίου στην 34χρονη Βανέσα πέρυσι, όταν ρώτησε αν μπορούσε να διακόψει εκεί την κύησή της.
Οι περισσότερες έκαναν την επέμβαση ιδιωτικά, πληρώνοντας από 400 μέχρι 700 ευρώ, καθώς σε πολλά δημόσια νοσοκομεία δεν γίνεται, αλλά και γιατί έτσι εξασφάλισαν διακριτικότητα.
Παρόλο που χιλιάδες γυναίκες κάνουν έκτρωση κάθε χρόνο στην Ελλάδα, το θέμα παραμένει ταμπού. Η «Κ», με τη βοήθεια της διαδικτυακής πλατφόρμας «Υπέροχες Γυναίκες», μίλησε με 26 γυναίκες που έχουν κάνει έκτρωση για μια εμπειρία που, ενώ τις επιβάρυνε ψυχολογικά, εν μέρει εξαιτίας της κοινωνικής κατακραυγής που συχνά την ακολουθεί, καμία δεν μετάνιωσε.
Οι περισσότερες έκαναν την επέμβαση ιδιωτικά, πληρώνοντας από 400 μέχρι 700 ευρώ, καθώς σε πολλά δημόσια νοσοκομεία δεν γίνεται, αλλά και γιατί έτσι εξασφάλισαν διακριτικότητα. «Η πόλη που μένω είναι μικρή και αν έκανα εισαγωγή στο νοσοκομείο θα είχε μαθευτεί· εφόσον πληρώνεις, τα στόματα μένουν κλειστά», δηλώνει μια 29χρονη από την Πάτρα. «Είναι άδικο ακόμα και στα προσωπικά μας προβλήματα να σκεφτόμαστε τι θα πει ο κόσμος», συμπληρώνει. Η εμπειρία έγινε για όλες τους ακόμα χειρότερη λόγω της σιωπής γύρω από το θέμα, του φόβου της πιθανής κοινωνικής κατακραυγής, της επιβεβλημένης ντροπής.
«Οταν ζήτησα τεστ εγκυμοσύνης, η φαρμακοποιός με κοίταξε περίεργα, κρίνοντας», λέει στην «Κ» η 26χρονη Μαρία. «”Δεν πιστεύω να είναι για σένα”, μου είπε. Πανικοβλήθηκα, και είπα “όχι”».
Φραστική επίθεση
Η πρώτη αντίδραση του γυναικολόγου στην Κρήτη που είπε στη Ράνια ότι είναι έγκυος ήταν να τη ρωτήσει αν θα παντρευόταν. Oταν απάντησε πως θα έκανε έκτρωση, της επιτέθηκε φραστικά λέγοντας πως είναι ανήθικο. «Hταν πολύ άσχημη εμπειρία», λέει στην «Κ». «Δεν το έχω μοιραστεί σχεδόν με κανέναν», αναφέρει η 26χρονη Τζέλα. «Δεν το γνωρίζει πολύς κόσμος, καθότι όλοι ξέρουμε ότι στην Ελλάδα είναι θέμα-ταμπού, ότι αυτά δεν είναι χριστιανικά», δηλώνει μια 29χρονη. «Κανένας δεν ενδιαφέρεται να ακούσει την ιστορία σου», συμπληρώνει, «μόνο κρίνουν την πράξη, διότι υπάρχουν γυναίκες που δεν μπορούν να συλλάβουν ενώ εσύ σκορπάς αυτό που σου προσέφερε ο Θεός».
«Γενικά μοιράζομαι την ιστορία μου με κάθε ευκαιρία, αλλά κάθε φορά παίρνω μια ανάσα πριν το πω γιατί πιστεύω ότι κάποιος θα με κρίνει», αναφέρει η Κατερίνα. «Ντρεπόμουν να πω αυτό που μου συμβαίνει γιατί πίστευα πως θα στεναχωριόνταν και ότι μπορεί να απογοητεύονταν που το άφησα να συμβεί», λέει η Βάσω εξηγώντας γιατί στα 20 της δεν το είπε στους γονείς της. «Ντράπηκα να το πω στους γονείς μου και έκανα έρανο για τα χρήματα», λέει μια 50χρονη για την έκτρωση που έκανε στα 19 της. «Είναι απάνθρωπο να σκοτώσεις μια ψυχούλα, ποτέ δεν ήσουν άξια να πάρεις σωστές αποφάσεις στη ζωή σου, γέννησέ το και θα σου το μεγαλώσουμε εμείς», είπαν σε μια 31χρονη οι γονείς της όταν τους ανακοίνωσε πέρυσι πως θα έκανε έκτρωση. Είχε μείνει έγκυος από μια σχέση τεσσάρων μηνών, εκείνη ήταν άνεργη, εκείνος μόλις είχε βρει δουλειά. «Δεν ήμουν έτοιμη να γίνω μητέρα», λέει στην «Κ».
«Είναι τεράστιο σοκ όταν βλέπεις το θετικό τεστ», αναφέρει μια 26χρονη. «Η φοβία ξεκινάει περισσότερο από ντροπή, για το πώς θα σε βλέπουν οι γονείς σου πρώτα, μετά η κοινωνία. Δεν είναι κάτι ενάντια στον νόμο», τονίζει, «αλλά είναι σαν να κάνεις έγκλημα, σε στιγματίζει άμα το μάθει ο περίγυρός σου». «Είναι μια δύσκολη απόφαση και μια δύσκολη επιλογή», δηλώνει η Μαρία, «και για κάποιο λόγο οι άνθρωποι που δεν την υπόκεινται αποφασίζουν να την κάνουν δυσκολότερη».
Η έλλειψη επαρκούς σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Χριστόπουλο, επίκουρο καθηγητή Μαιευτικής – Γυναικολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, πολλές εκτρώσεις γίνονται από παντρεμένες γυναίκες λόγω οικονομικής κρίσης, ο βασικός λόγος όμως για τον μεγάλο αριθμό ανεπιθύμητων κυήσεων στη χώρα είναι η έλλειψη επαρκούς σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. «Κυρίαρχος πολέμιος στο σχολικό πλαίσιο είναι ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων», αναφέρει, γιατί «πιστεύουν ότι έτσι θα τους βάλουμε το μικρόβιο του σεξ στο μυαλό».
Πολλές φορές θεωρείται λανθασμένα αντισύλληψη το χάπι της επόμενης μέρας, το pull out method –η διακοπτόμενη συνουσία δηλαδή– ή ακόμα και η έκτρωση. «Οι συνευρέσεις χωρίς προστασία είναι πολύ συχνό φαινόμενο», λέει μια από τις γυναίκες που μίλησαν στην «Κ», «επειδή κανείς δεν μεριμνά να ενημερώσει τα παιδιά για την αντισύλληψη και το ασφαλές σεξ». «Η ανδρική ικανοποίηση, άρα η μη χρήση προφυλακτικού, θεωρείται πιο σημαντική από την αποφυγή μιας εγκυμοσύνης, τις συνέπειες της οποίας υφίσταται φυσικά η γυναίκα», τονίζει μία άλλη.
«Είναι σοβαρότατο πρόβλημα», λέει στην «Κ» η Μαργαρίτα Γερούκη, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, πρώην σχολική σύμβουλος και συγγραφέας, τονίζοντας πως μπορεί η άμβλωση να γίνεται στο γυναικείο σώμα, αλλά καθώς αφορά και τους άνδρες, θα πρέπει να συζητιέται τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι. Το υπουργείο Παιδείας εισήγαγε τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία αλλά η κ. Γερούκη δηλώνει στην «Κ» πως χρειάζονται περισσότερες ώρες σεξουαλικής αγωγής, από το δημοτικό ακόμα, που δεν καλύπτονται από το υπάρχον πρόγραμμα. «Σεξουαλική αγωγή δεν είναι μόνο η πρόληψη σεξουαλικής κακοποίησης», δηλώνει, τονίζοντας όμως πόσο σημαντικό βήμα έχει γίνει. «Είναι μια καλή αρχή», αναφέρει, τονίζοντας όμως πως το #MeToo «άνοιξε τα στόματα».
«Συνειδητοποιήσαμε όλοι ότι δεν υπάρχουν πια δικαιολογίες», συμπληρώνει, «η σεξουαλική αγωγή είναι “μαθαίνω για τον εαυτό μου”, είναι κρίμα να τη θάβουμε πίσω από τη βιολογία ή την ηθικοπλασία». Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επαρκή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θεωρεί πως είναι η Εκκλησία, η οργανική σχέση του υπουργείου Παιδείας με το Θρησκευμάτων. Τον Σεπτέμβριο, τα ορθόδοξα χριστιανικά σωματεία διαμαρτυρήθηκαν κατά της σεξουαλικής αγωγής έξω από το υπουργείο Παιδείας. «Η μόνη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, που είναι προς όφελος του παιδιού, είναι εκείνη που το στηρίζει στην εγκράτεια έως τον ορθόδοξο χριστιανικό του γάμο και οι καταλληλότεροι για να την προσφέρουν είναι οι γονείς του παιδιού», έγραψαν στο ψήφισμα που έστειλαν στην υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως.
Επιλογή και δικαίωμα
Το ότι η έκτρωση είναι μια νομιμοποιημένη ιατρική διαδικασία είναι μεγάλη επιτυχία της ελληνικής κοινωνίας, σύμφωνα με τον κ. Χανδακά. Σε αντίθεση με πολλές γυναίκες σε χώρες όπου είναι παράνομη, στην Ελλάδα οι γυναίκες έχουν δικαίωμα στη διακοπή κύησης. Θα ήθελαν όμως αυτή η νόμιμη επιλογή να απενοχοποιηθεί, όπως και η λέξη «έκτρωση», η οποία πολλές γυναίκες λένε στην «Κ» ότι είναι αρνητικά φορτισμένη. «Δεν είναι η πιο φιλική λέξη», δηλώνει η Ελένη, «αλλά ας την ξανακάνουμε δικιά μας». Πλέον συζητάει την εμπειρία της ανοιχτά, με την ελπίδα να γίνει λιγότερο ταμπού. «Διαφέρει για την καθεμιά από εμάς, αλλά όλες καταλήγουμε στο ίδιο αποτέλεσμα: δεν φέρνουμε στη ζωή ένα παιδί που η μητέρα του δεν μπορεί, δεν θέλει ή δεν είναι στη θέση, ακόμα, να του προσφέρει όσα χρειάζεται, όσα του αξίζουν και δεν αναγκάζεται κάποια από εμάς να ρισκάρει την υγεία της, σωματική και ψυχική, αναλαμβάνοντας έναν ρόλο που δεν επιθυμεί», λέει η Μαρία. «Δεν είναι ντροπή, είναι επιλογή και δικαίωμα», δηλώνει η 25χρονη Μαριαλένα. Οταν έκανε έκτρωση, η Ράνια σπούδαζε Ιατρική. Υστερα από την εμπειρία της, η οποία ούτε στην κλινική ήταν θετική, αποφάσισε να γίνει γυναικολόγος: «Για να προσπαθήσω να αλλάξω αυτό που εγώ βίωσα και δεν θέλω άλλη γυναίκα να βιώσει. Είναι μια τραυματική για μένα εμπειρία», αναφέρει. «Είναι όμως η πιο σωστή απόφαση που έχω πάρει ποτέ. Τα παιδιά δεν φέρνουν την ευτυχία από μόνα τους, τα παιδιά συμπληρώνουν την ευτυχία που ήδη υπάρχει σε υγιείς σχέσεις και ισορροπημένα περιβάλλοντα».
