Ηταν την Πέμπτη 6 Ιανουαρίου, λίγο μετά τις 11.00, όταν ο τραπεζικός υπάλληλος Αντώνης Τσιμπλάκης έφτασε στους κολπίσκους νοτιοδυτικά της Νάξου για την πρωινή του βόλτα. Οι άνεμοι των προηγούμενων ημερών μόλις είχαν κοπάσει. Ηξερε πως όταν μαλακώνει ο καιρός, συνήθως βγαίνουν στη στεριά ξύλα και άλλα αντικείμενα. Εκείνη την ημέρα, όμως, η θάλασσα ξέβραζε και ανθρώπους.
Καθώς πλησίασε την παραλία στην περιοχή Ρόο Αγιασσού, διέκρινε μια ασάλευτη φιγούρα στην αμμουδιά. «Αντιλήφθηκα από την αρχή ότι ήταν πτώμα», λέει. Από τα ρούχα και τη διάπλαση κατάλαβε ότι ανήκε σε παιδί, όχι μεγαλύτερο από 12 ετών. Φορούσε μάλλινες μπλε κάλτσες κι ένα πολύχρωμο κολάν. Η μπλούζα είχε σηκωθεί και κάλυπτε το πρόσωπο του κοριτσιού, τα χέρια της δεν φαίνονταν. Είχε ξαναδεί άνθρωπο πνιγμένο. Ηταν η πρώτη φορά όμως που αντίκριζε θύμα ναυαγίου και μάλιστα ανήλικο – μια εικόνα που δεν έχει διαγράψει από τη σκέψη του.
Κάλεσε άμεσα το Λιμενικό. «Εδώ είμαστε, πάνω από το πτώμα», του είπαν, αλλά όπου κι αν κοίταξε ολόγυρα δεν είδε κάποιον. Βρίσκονταν περίπου τρία χιλιόμετρα μακριά στην περιοχή Πυργάκι, όπου σχεδόν ταυτόχρονα είχε εντοπιστεί μία σορός γυναίκας.
Οι λιμενικοί ζήτησαν από τον κ. Τσιμπλάκη να φωτογραφίσει το νεκρό κορίτσι με το κινητό του τηλέφωνο για να μην περάσει κάποιο μεγάλο καράβι, φέρει κύμα και το μετατοπίσει. Επειτα τους συνάντησε και τους οδήγησε ο ίδιος στο ακριβές σημείο. Το ίδιο απόγευμα πληροφορήθηκε από τοπική ιστοσελίδα μία ακόμη μακάβρια ανακάλυψη. Στην περιοχή Βαθύ Αγιασσού εντοπίστηκε η σορός ενός άντρα.
Είχαν προηγηθεί παρόμοιες ανευρέσεις στις 27 και 28 Δεκεμβρίου στην Τήνο και στις 5 Ιανουαρίου στη Φολέγανδρο. Μία ημέρα αργότερα άλλο ένα κορίτσι περίπου 12 ετών εντοπίστηκε στην παραλία Πουλιού Πάρου και στις 8 Ιανουαρίου ένα παιδί τριών ετών στη Γλυφάδα Νάξου. Οι λιμενικοί στο σημείωμα της περιγραφής τους ανέφεραν ότι φορούσε μπλε ριγέ κάλτσα στο δεξί πόδι και εμπριμέ σαλιάρα. Αλλη μία σορός άντρα εντοπίστηκε στις 10 Ιανουαρίου στη Σίφνο. Μία εβδομάδα αργότερα, στις 17 Ιανουαρίου, ακόμη μία σορός άντρα σε προχωρημένη σήψη εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Φολέγανδρου και Σίκινου.
Τα ναυάγια
Οι αγνοούμενοι από τη βύθιση του σκάφους στη Φολέγανδρο μπορεί να φτάνουν και τους 44, σύμφωνα με μαρτυρίες που συνέλεξαν οι ελληνικές αρχές.
Ολες οι περιπτώσεις, ακόμη και εκείνες στις οποίες εκκρεμεί η ταυτοποίηση, φαίνεται ότι σχετίζονται με τα ναυάγια στη Φολέγανδρο και την Πάρο, που συνέβησαν πριν από τα Χριστούγεννα, όταν υπερφορτωμένα σκαριά με μετανάστες, μια τουριστική θαλαμηγός και ένα καταμαράν, βυθίστηκαν από εισροή υδάτων και μετατόπιση φορτίου. Οι θανόντες που είχαν ανασυρθεί άμεσα από το νερό κατά τις πρώτες ώρες των συμβάντων έφταναν τουλάχιστον τους 19 για τα δύο περιστατικά και οι διασωθέντες τους 79. Ουδείς γνωρίζει τι άλλο θα φέρει η θάλασσα. Οι αγνοούμενοι από τη βύθιση του σκάφους στη Φολέγανδρο μπορεί να φτάνουν και τους 44, σύμφωνα με μαρτυρίες που συνέλεξαν οι ελληνικές αρχές.
Μια ετερόκλητη ομάδα ανθρώπων εμπλέκεται σε αυτές τις περιπτώσεις στη διαχείριση των σορών. Ο κ. Τσιμπλάκης έτυχε να είναι ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας. Ο Κώστας Τσελέντης, ιδιοκτήτης γραφείου τελετών στη Νάξο, ανέλαβε τη μεταφορά τους από το νησί στο νεκροταφείο του Σχιστού, στην Αττική, για τη φύλαξή τους σε ειδικά ψυγεία. Κατά καιρούς έχει μαζέψει από τη θάλασσα λουόμενους που πνίγηκαν. Ποτέ άλλοτε όμως δεν είχε αναλάβει ναυαγούς. «Αν και είμαστε συνηθισμένοι λόγω δουλειάς, ήταν πολύ δύσκολη αυτή η εικόνα, άσχημη», λέει.
Ολες οι σοροί μεταναστών από τα δύο ναυάγια των Κυκλάδων, καθώς και από ένα ακόμη στα Αντικύθηρα που συνέβη στις 23 Δεκεμβρίου, καταλήγουν για νεκροτομή στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά. Ο ιατροδικαστής Ηλίας Μπογιόκας είχε πραγματοποιήσει μέχρι και τα μέσα Ιανουαρίου περίπου 28 νεκροτομές ναυαγών από τα τρία περιστατικά. «Δυστυχώς αυτοί οι άνθρωποι χάθηκαν άδικα, είναι κρίμα. Σχετικά νέοι σε ηλικία οι περισσότεροι», λέει στην «Κ». Αναλαμβάνει αυτόν τον πρωτόγνωρο φόρτο εργασίας –παράλληλα με τα υπόλοιπα καθημερινά περιστατικά που πρέπει να διαχειριστεί– με τη βοήθεια μιας συναδέλφου του και ενός νεκροτόμου, ενώ στο παρελθόν σε εποχές με λιγότερες απαιτήσεις, το προσωπικό ήταν περισσότερο.
Αστυνομικοί της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών φωτογραφίζουν και δακτυλοσκοπούν τις σορούς, ενώ από όλες λαμβάνεται δείγμα DNA που στέλνεται στα εργαστήρια της ΔΕΕ. Από τον ιατροδικαστή σημειώνεται και η παραμικρή λεπτομέρεια που θα διαπιστώσει, κάποιο τατουάζ, χειρουργικές τομές που μπορεί να είχε το θύμα από παλιότερες επεμβάσεις, οποιοδήποτε χαρακτηριστικό μπορεί να φανεί χρήσιμο για μελλοντική ταυτοποίηση. Ηδη έχουν φτάσει στην Ελλάδα συγγενείς θανόντων από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες για να αναγνωρίσουν τους οικείους τους. Δεν έχει γίνει ακόμη γνωστός ο ακριβής αριθμός όσων δεν έχουν ταυτοποιηθεί. Εχουν γίνει πάντως επαφές με τις πρεσβείες Συρίας, Αιγύπτου, Παλαιστίνης και Αφγανιστάν για την αναγνώριση και την απόδοση σορών.
Στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού στην Αθήνα έχουν φτάσει μέχρι στιγμής 23 αιτήματα από συγγενείς και φίλους, οι οποίοι αναζητούν θανόντες και διασωθέντες των τριών διαδοχικών ναυαγίων στις ελληνικές θάλασσες. Επειτα από κάθε παρόμοιο περιστατικό το προσωπικό της οργάνωσης έρχεται σε άμεση επικοινωνία με τις αρμόδιες αρχές και συμβουλεύει και παρέχει εκπαιδευτικό υλικό στο Λιμενικό σχετικά με τη σωστή διαχείριση των σορών. Εάν δεν είναι εφικτή η οπτική αναγνώριση, πέρα από τα δείγματα DNA άλλες λύσεις είναι η σύγκριση δακτυλικών αποτυπωμάτων ή οδοντογραμμάτων.
Τα σεμινάρια
Στις 26 και 27 Νοεμβρίου 2021 η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού διοργάνωσε στην Αθήνα ένα σεμινάριο για 100 στελέχη του Λιμενικού, της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής με θέμα τις βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης σορών. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν γίνει και στο παρελθόν και κατά τις περιόδους των μεγάλων προσφυγικών αφίξεων και πολύνεκρων ναυαγίων. Ενδεικτικά, το 2015 ιατροδικαστής, συνεργάτης της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού και της Διεύθυνσης Αναζητήσεων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, είχε πραγματοποιήσει σειρά διαλέξεων σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και στην Αλεξανδρούπολη ενημερώνοντας 151 άτομα για τη σημασία της καταγραφής λεπτομερών μεταθανάτιων στοιχείων. Με παρουσία σε περισσότερες από 100 χώρες, η οργάνωση έχει τη δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με συγγενείς αγνοουμένων και μπορεί να συλλέξει κρίσιμες πληροφορίες που θα συμβάλουν στη διαδικασία της ταυτοποίησης.
Τον Δεκέμβριο του 2015 στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά έφταναν και πάλι μαζικά σοροί μεταναστών από το Αιγαίο. Μέσα σε ένα δεκαήμερο εκείνο τον μήνα είχαν ανασυρθεί δέκα πτώματα από τη θαλάσσια περιοχή των Φούρνων. Συντρίμμια ναυαγίου δεν είχαν βρεθεί τότε.
Μετά τον πρόσφατο εντοπισμό της σορού στη Νάξο, ο κ. Τσιμπλάκης λέει ότι όσοι τον συναντούσαν στην εργασία του παρατηρούσαν κάτι διαφορετικό στην όψη του. «Είμαι άνθρωπος χαμογελαστός, εξωστρεφής, και όταν με έβλεπαν αντιλαμβάνονταν ότι κάτι είχε συμβεί», λέει. «Το κουβαλάω ακόμη σαν εικόνα».
