Δεν υπάρχει μικρό ή μεγάλο πρόβλημα που να μη φθάνει τελικά στη Δικαιοσύνη. Οι ανεπάρκειες του Δημοσίου που έχουν πλέον υιοθετηθεί και από εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, οδηγούν, όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, τους πολίτες με σειρά διεκδικήσεων στα δικαστήρια. Ο κανόνας αυτός, που δυστυχώς έχει λίγες εξαιρέσεις, έτυχε εφαρμογής και για την ανείπωτη ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών από τη σφοδρή χιονόπτωση στην Αττική, είτε γιατί εγκλωβίστηκαν για ώρες στην Αττική Οδό ή σε άλλες κεντρικές οδικές αρτηρίες είτε είχαν πολύωρες διακοπές ρεύματος, είτε είδαν περιουσιακά τους στοιχεία, όπως αυτοκίνητα, να καταστρέφονται από πτώσεις δένδρων.
Πριν ακόμα η χιονόπτωση σταματήσει και καταλαγιάσουν οι δικαιολογημένες αντιδράσεις όσων υπέστησαν ταλαιπωρία και ζημιές, εμπλεκόμενοι φορείς ανακοίνωσαν αποζημιώσεις. Πρώτα πρώτα η κυβέρνηση, η οποία έπειτα από συνεννόηση του ίδιου του πρωθυπουργού με τους αρμοδίους της εταιρείας ανακοίνωσε ότι θα δοθούν 2.000 ευρώ στον ιδιοκτήτη κάθε αυτοκινήτου που βρέθηκε στην Αττική Οδό και στο έλεος της θεομηνίας. Αποζημιώσεις για τα σπασμένα αυτοκίνητα ανακοίνωσε και ο Δήμος Αθηναίων για τους πολίτες που είχαν παρκάρει σε δημόσιους δρόμους και τα δένδρα που έπεσαν –δυστυχώς πάρα πολλά– είχαν καταστροφικές συνέπειες, ενώ αποζημιώσεις εξαγγέλθηκαν και για τις διακοπές ρεύματος. Εκτός από τις αποζημιώσεις όμως που ήδη εξαγγέλθηκαν ότι θα δοθούν, ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας με ανακοίνωσή του έλαβε θέση και πρότεινε στους πολίτες που υπέστησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ζημιές ή ταλαιπωρήθηκαν να προσφύγουν στα δικαστήρια.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, ώστε να μην υπάρξουν προσφυγές που δεν μπορούν να ευοδωθούν, και από την άλλη, οι πολίτες που ζημιώθηκαν με υπαιτιότητα φορέων του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα, να μη μείνουν χωρίς πλήρη αποζημίωση και δικαίωση. Οπως διευκρινίζουν στην υπογράφουσα δικαστικοί με εμπειρία σε διοικητικά και πολιτικά δικαστήρια, οι αποζημιώσεις που εξαγγέλθηκαν από τους δημόσιους φορείς (για παράδειγμα Δήμος Αθηναίων και εταιρεία που διαχειρίζεται την Αττική Οδό) μπορούν να εισπραχθούν από τους πολίτες που αποδεικνύεται ότι υπέστησαν βλάβες, υλικές ή ηθικές, αλλά με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματός τους.
Το τελευταίο θέλει λίγη προσοχή. Γιατί, όπως τονίζουν οι ίδιες δικαστικές πηγές, μπορεί οι 2.000 ευρώ που θα εισπράξει κάποιος από την Αττική Οδό να μην καλύπτουν την πραγματική ζημιά που έχει υποστεί, όταν εγκλωβίστηκε για ώρες χωρίς βοήθεια. Να έχει δηλαδή υποστεί ζημιά (τονίζω, υλική ή και ηθική) μεγαλύτερη από 2.000 ευρώ, οπότε αν κρατήσει επιφύλαξη για τα υπόλοιπα, μπορεί να προσφύγει δικαστικά και να δικαιωθεί. Το ίδιο ισχύει και για τις αποζημιώσεις που θα δοθούν από το Δημόσιο (δήμους και λοιπά).
Οι προσφυγές κατά του Δημοσίου ή Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή άλλων φορέων, όπως για παράδειγμα του φορέα που διαχειρίζεται το δίκτυο της ηλεκτρικής ενέργειας, μπορούν να κατατεθούν στα διοικητικά δικαστήρια. Τα δικαστήρια αυτά είναι αρμόδια να εξετάσουν και να κρίνουν τα αιτήματα των πολιτών για ζημιές (υλικές και ηθικές) που στρέφονται κατά του Δημοσίου. Αλλωστε, η νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων μετά τη μεταπολίτευση είναι πλούσια και έχουν δικαιωθεί άπειρες φορές πολίτες που υπέστησαν βλάβες από πράξεις ή παραλείψεις του Δημοσίου, για παράδειγμα έπεσαν σε λακκούβες στους δρόμους και τραυματίστηκαν, έσπασαν τα αυτοκίνητά τους από πέσιμο δένδρων και πολλά άλλα.
Εγκλωβισμένοι στα χιόνια, πτώσεις δένδρων, πολύωρες ή πολυήμερες διακοπές ρεύματος κ.λπ. – Τι πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες που ταλαιπωρήθηκαν ή υπέστησαν ζημιές.
Οι αγωγές κατά του Δημοσίου στρέφονται είτε κατά των δήμων που είναι αρμόδιοι –για παράδειγμα για συγκεκριμένους δρόμους– είτε κατά της Περιφέρειας που έχει την ευθύνη κεντρικών οδικών αξόνων ή άλλες αρμοδιότητες για έργα και για τη διαχείρισή τους. Αυτές οι αγωγές συνήθως, όπως δείχνει η πολύχρονη εμπειρία των διοικητικών δικαστηρίων, οδηγούν, αν είναι τεκμηριωμένες με στοιχεία, σε δικαίωση των πολιτών και σε καταδίκη του Δημοσίου σε αποζημιώσεις και μάλιστα σημαντικές. Η βάση γι’ αυτές τις αγωγές είναι οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα που προβλέπουν με σαφήνεια το δικαίωμα των πολιτών για αποζημιώσεις και την αντικειμενική ευθύνη του Δημοσίου να πληρώνει, όταν έχει παραλείψει να λάβει μέτρα ή όταν δεν έπραξαν οι υπηρεσίες του σωστά.
Κάτι που έχει επίσης μεγάλη σημασία. Για να αποζημιωθούν οι πολίτες από το Δημόσιο, για παραλείψεις ή λανθασμένες ενέργειες των αρμοδίων υπηρεσιών, δεν απαιτείται να υπάρχει δόλος ούτε αμέλεια. Η ευθύνη του Δημοσίου είναι αντικειμενική, δηλαδή δεν χρειάζεται ο πολίτης να αποδείξει ότι υπήρχε δόλος από την πλευρά των αρμοδίων δημοσίων υπηρεσιών. Εκείνο που πρέπει να αποδείξει είναι μόνον τη ζημιά που υπέστη είτε υλική είτε ηθική (ταλαιπωρήθηκε, ήταν άρρωστος και κινδύνευσε η ζωή του κ.λπ.).
Σε ό,τι αφορά ιδιωτικούς φορείς, για παράδειγμα την «Αττική Οδό», οι πολίτες που ταλαιπωρήθηκαν και έμειναν ώρες αβοήθητοι και υπέστησαν όσα υπέστησαν από τραγικές παραλείψεις της διαχειρίστριας εταιρείας, μπορούν να προσφύγουν για αποζημιώσεις και πέραν των 2.000 ευρώ στα αστικά δικαστήρια και όχι στα διοικητικά. Και τούτο διότι για αξιώσεις κατά ιδιωτών αυτά είναι αρμόδια να αποζημιώνουν τους πολίτες που έχουν υποστεί βλάβη. Εδώ όμως υπάρχει κάτι σημαντικό και κρίσιμο που προβλέπεται από τη νομοθεσία που ισχύει. Για να αποζημιωθεί ο πολίτης από την ιδιωτική εταιρεία οφείλει να αποδείξει ότι από την πλευρά της υπήρξε αμέλεια ή ακόμα και δόλος.
Πιλοτική δίκη;
Για τις αξιώσεις των πολιτών που θα εγερθούν στα δικαστήρια, δικαστικές πηγές τόνιζαν ότι για να μην υπάρξουν καθυστερήσεις από δικαστικής πλευράς, δεν αποκλείεται να εξεταστεί από τους επικεφαλής των ανωτάτων δικαστηρίων (Αρειος Πάγος και Συμβούλιο της Επικρατείας) η εφαρμογή της λεγόμενης πιλοτικής δίκης, δίκης που θα κρίνει το θέμα των αποζημιώσεων σε γενικό επίπεδο «μια και έξω» για να μη χρειαστεί να κριθεί χωριστά η κάθε προσφυγή, εκτός από ορισμένες που θα έχουν ειδικά αιτήματα.
Οι εισαγγελικές έρευνες
Πέρα από τα αιτήματα για αποζημιώσεις, σημαντικές είναι και οι εισαγγελικές έρευνες που διατάχθηκαν άμεσα από την Εισαγγελία της Αθήνας τόσο για την ανείπωτη ταλαιπωρία των πολιτών που εγκλωβίστηκαν στην Αττική Οδό –άμεση η παρέμβαση εδώ της προϊσταμένης της Εισαγγελίας Σωτηρίας Παπαγεωργακοπούλου–, όσο και για τις διακοπές ρεύματος που άφησαν στο σκοτάδι χιλιάδες πολίτες και μάλιστα για ημέρες. Η απόδοση ποινικών ευθυνών θα αποτελέσει πρόσθετο σημαντικό στοιχείο για τις αστικές αξιώσεις των πολιτών που υπέστησαν τις συνέπειες της αδιαφορίας και ανικανότητας κρατικών υπηρεσιών και ιδιωτικού τομέα.
