Για πολλά χρόνια συζητούσαμε για ένα δυστοπικό περιβάλλον βίας όπως αυτό παρουσιαζόταν μέσα από τη μυθοπλασία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτή η δυστοπία αποτελεί μέρος της καθημερινότητας των δυτικών κοινωνιών. Οι κρίσεις έχουν δημιουργήσει ένα παρατεταμένο σκηνικό πόλωσης και διχασμού. Ο λαϊκισμός και οι αυταρχικές πολιτικές τάσεις έχουν καλλιεργήσει ένα μισαλλόδοξο υπόστρωμα όπου η βία έχει καταστεί μέρος της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ο βίαιος εξτρεμισμός, με τις διάφορες μορφές που λαμβάνει, είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που απειλεί τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες.
Η βία όμως έχει δυστυχώς φύγει πλέον ακόμη και από αυτό το πλαίσιο και τείνει διάσπαρτη στην κοινωνία μας. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τρεις κύριες δυναμικές. Η πρώτη είναι η βία ως διαδικασία επίλυσης προσωπικών διαφορών. Εχουμε δει τα τελευταία χρόνια βίαια περιστατικά που κλιμακώθηκαν και οδήγησαν ακόμη και σε δολοφονίες, τα οποία ξεκίνησαν από μία αντιπαράθεση. Μια προνεωτερική στροφή που θυμίζει τη βία ως συστατικό μέρος επίλυσης διαφορών των πρώτων αγροτικών κοινωνιών της νέας Ελλάδας.
Η δεύτερη δυναμική είναι η βία ως μέσον απόκτησης ταυτότητας. Ο μετεωρισμός πολλών νέων ανθρώπων, κυρίως ανηλίκων, έχει οδηγήσει σε μια παρατεταμένη κρίση ταυτότητας. Η ένταξη σε οργανώσεις ή ομάδες που εξυμνούν και υποστηρίζουν τη βία λειτουργεί ως μια απλουστευτική διέξοδο του ανήκειν. Το τελευταίο δολοφονικό περιστατικό στη Θεσσαλονίκη έρχεται να προστεθεί σε άλλες περιπτώσεις που έχουν δύο βασικές διαστάσεις: α) Τη βία μεταξύ ομάδων ανηλίκων και β) την οπαδική βία. Σε αρκετές περιπτώσεις αυτές οι δύο βίαιες ομαδοποιήσεις συμπίπτουν, καθώς ο μέσος όρος ηλικίας των χούλιγκαν έχει μειωθεί σημαντικά.
Η τρίτη δυναμική αφορά την κουλτούρα και την εικονολογία της βίας. Οι γυναικοκτονίες, η ενδοοικογενειακή βία και οι ρατσιστικές επιθέσεις αναδεικνύουν τη βία ως διάσταση μιας κουλτούρας «υπεροχής». Τέλος, χειρότερη είναι η εικονολογία της βίας που συνδέεται είτε με τη χρήση φονικών μέσων, όπως το δρεπάνι, είτε με την αξιοποίηση του Διαδικτύου για την προώθηση του αίματος.
* Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
