Η τηλε-υγεία εισέβαλε τόσο γρήγορα στα θεμέλια της καθημερινότητάς μας, που θεωρείται πλέον δεδομένη. Περισσότεροι από 3 εκατομμύρια πολίτες –συγκεκριμένα 3.001.144– λαμβάνουν άυλα, στο τηλέφωνο και στο e-mail τους, ιατρικές συνταγές, παραπεμπτικά, ιατρικές βεβαιώσεις, την υπενθύμιση των ραντεβού τους, βλέπουν μέσω της εφαρμογής MyHealth app το ιστορικό τους την τελευταία δεκαετία.
Tις τεράστιες προοπτικές που ανοίγονται μετά το πρώτο αυτό μίλι του ψηφιακού μετασχηματισμού στην υγεία και τις πολυεπίπεδες διαστάσεις του περιγράφει ο Δημήτρης Κοντοπίδης. Αντιπρόεδρος της Ενωσης Ασθενών Ελλάδας και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Κυστικής Ινωσης CF Europe, μέλος της επιτροπής Εθνικού Μητρώου Κυστικής Ινωσης, ο κ. Κοντοπίδης έχει προβεί σε μπαράζ διαβημάτων για τη βελτίωση της περίθαλψης των ασθενών, έχει μετατρέψει την ανίατη νόσο σε σύμβολο αγωνιστικότητας και παλεύει με όλα τα μέσα, πολιτικά, κοινωνικοοικονομικά, τεχνολογικά, καλλιτεχνικά, προκειμένου ο ασθενής να γίνει συμμέτοχος στον σχεδιασμό των πολιτικών υγείας.
«Είναι τα καλά κουσούρια που θα μας μείνουν από την COVID-19 και έχω την αίσθηση ότι τα αγκαλιάσαμε γρήγορα και χωρίς φόβο. Οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα αποδεχτήκαμε την άυλη συνταγογράφηση με μεγάλη ανακούφιση. Μπορούσαμε να πάμε απευθείας στο φαρμακείο να παραλάβουμε το φάρμακό μας, μόνο με ένα barcode που μας ερχόταν από τον γιατρό μας με ένα απλό sms. Δεν χρειαζόταν να κλείσουμε ραντεβού στα εξωτερικά ιατρεία και να κινδυνεύσουμε να προσβληθούμε από ενδονοσοκομειακή λοίμωξη ή τον κορωνοϊό. Δεν είμαστε όμως μόνο οι χρόνιοι ασθενείς που είδαμε αυτήν την αλλαγή. Δεν υπάρχει γνωστός ή φίλος που να μην απολαμβάνει τα οφέλη της. Oλοι μας λαμβάνουμε πλέον τα αποτελέσματα μιας μικροβιολογικής εξέτασης, του PCR τεστ με sms μέσα σε λίγα λεπτά. Ζούμε μια ψηφιακή επανάσταση στην Υγεία που μπαίνει με μεγάλη ταχύτητα στην καθημερινότητά μας. Φαίνεται τόσο φυσικό που σε κάνει να αναρωτιέσαι: μα γιατί δεν το κάναμε πριν από την πανδημία και παιδευόμασταν χωρίς λόγο;».
Επειτα, «με τους κωδικούς Taxis μπορείς να μπεις στον προσωπικό σου ιατρικό φάκελο, να δεις τις εξετάσεις σου σε πραγματικό χρόνο χωρίς να ρωτήσεις κανέναν. Η πληροφορία που αφορά την υγεία μας βρίσκεται στα χέρια μας, άμεσα. Παράλληλα, έχουμε εισέλθει στην εποχή της τηλεϊατρικής με παρακολούθηση από απόσταση και αυτοδιαχείριση της νόσου μας. Για παράδειγμα, ως ασθενής με χρόνιο αναπνευστικό πρόβλημα, μπορώ και μετράω την αναπνευστική μου λειτουργία μόνος μου, με ένα φορητό μετρητή, το σπιρόμετρο. Μάλιστα πρόσφατα, startup με την οποία συνεργάστηκα μου έδωσε να δοκιμάσω ένα ψηφιακό στηθοσκόπιο. Ακούω στερεοφωνικά τα ακροαστικά και την ανάσα μου με ακουστικά που μέχρι πέρυσι άκουγα μουσική. Με βάση κάποιους υπολογισμούς της τεχνητής νοημοσύνης που τρέχουν ταυτόχρονα, μπορεί να εντοπιστεί μια αναπνευστική λοίμωξη και να λάβω οδηγίες. Με συσκευές που αποτελούν εργαλεία της ευρύτερης τηλεϊατρικής, πλέον αλλάζει ο χώρος όπου παρέχεται η περίθαλψη. Το νοσοκομείο μεταφέρεται στο σπίτι και γλιτώνουμε χρόνο, έχουμε άνεση και προστασία από διασταυρούμενες μολύνσεις».
Το να γίνουμε «γιατροί του εαυτού» μας χωρίς γνώσεις, ίσως είναι πιο επικίνδυνο και από την άγνοια. Χρειαζόμαστε να μάθουμε τα βασικά της υγείας μας σε απλή γλώσσα, να αποκτήσουμε κριτική ικανότητα.
– Δεν εισπράττουν όμως όλοι οι ασθενείς τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού. Πώς μπορεί αυτό να ξεπεραστεί;
– Στη μικρή κοινότητα ασθενών με κυστική ίνωση είδαμε άμεσα τις πρώτες δυσκολίες προσαρμογής στην ψηφιακή εποχή. Η χρήση των «σπιρομέτρων τσέπης» χρειαζόταν εκπαίδευση και προσαρμογή. Επρεπε να δοθούν τεχνικές οδηγίες για τη σύνδεση με το κινητό. Να γίνει εκπαίδευση στην αυτοεξέταση, πώς φυσάς, τι ανάσα παίρνεις, πότε εκπνέεις. Να εξηγηθεί τι σημαίνει ο κάθε δείκτης. Ποιο νούμερο αφορά τη χωρητικότητα του αέρα, ποιο σχετίζεται με αναπνευστική λοίμωξη, ποιο μπορεί να βελτιωθεί με φυσιοθεραπεία. Πλέον, οι μετρήσεις είναι ένα παιχνίδι που παίζουμε με την ίδια ευκολία που μετράμε στη ζυγαριά πόσα γραμμάρια πήραμε στις διακοπές.
Ομως, όπως παρατηρήσαμε και στην πανδημία, οι ασθενείς δεν είναι όλοι ίδιοι, ούτε έχουν τις ίδιες ανάγκες, το ίδιο επίπεδο γνώσης και εξοικείωσης με την αυτοδιαχείριση της νόσου τους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μπορούμε όλοι να χρησιμοποιούμε μια τεχνολογική λύση και να έχουμε το μέγιστο όφελος, χωρίς εμπόδια. Η δυσκολία στη χρήση τεχνολογικών εργαλείων είναι ένα από τα πρώτα εμπόδια, και σε αυτό μεγάλο ρόλο παίζει και η ηλικία. Οι millennials και οι generations Ζ, Χ –δεν ξέρω σε τι γράμμα έχουμε φτάσει– την τεχνολογία την παίζουν στα δάχτυλα. Οι υπόλοιποι όμως τι κάνουμε; Ενας ΧΑΠίτης, ένας μεγαλύτερος συνήθως σε ηλικία ασθενής με χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, πώς θα μετρηθεί στην οθόνη του smartphone, όταν αυτό που τον βολεύει είναι το κινητό με κουμπιά; Χρειαζόμαστε λοιπόν για αρχή ένα εγχειρίδιο χρήσης για κάθε ηλικία και κάθε χρήστη.
– Αρκεί μια στοιχειώδης ψηφιακή επιμόρφωση; Τι άλλες δεξιότητες απαιτεί η χρήση της τηλε-υγείας;
– Ενα ψηφιακό εργαλείο είναι κάτι παραπάνω από μια έξυπνη συσκευή, και δεν αρκεί η τεχνολογική γνώση. Το να γίνουμε «γιατροί του εαυτού» μας χωρίς γνώσεις, ίσως είναι πιο επικίνδυνο και από την άγνοια. Πρέπει να ξέρουμε πότε μπορούμε να παραμείνουμε σε μια συμβουλή που μας δίνει το botaki στο chat box και πότε υπάρχει κάτι ανησυχητικό και πρέπει να επισκεφτούμε τον γιατρό από κοντά. Χρειαζόμαστε λοιπόν να μάθουμε τα βασικά της υγείας μας σε απλή γλώσσα, να αποκτήσουμε κριτική ικανότητα, για να μην την πατήσουμε όπως τώρα με την πανδημία. Φτάσαμε σε μια μέρα να έχουμε όλοι ένα βάρος γνώμης μεγαλύτερο από όλες τις ειδικότητες της ιατρικής μαζί. Πέρα λοιπόν από το εγχειρίδιο χρήσης μιας ψηφιακής συσκευής χρειαζόμαστε την ενδυνάμωση των πολιτών σε θέματα υγείας και αυτοδιαχείρισης. Είναι μια βασική κατεύθυνση που θα μας βοηθήσει να αξιοποιήσουμε στον μέγιστο βαθμό ο καθένας την ολοένα εξελισσόμενη τεχνολογία στην Υγεία.
Λιγότερες ανισότητες
Για τον Δημήτρη Κοντοπίδη, «η ψηφιακή υγεία μπορεί να μειώσει τους περιορισμούς και τις ανισότητες, να πολλαπλασιάσει τα οφέλη, κατανέμοντας πιο δίκαια τους σπάνιους πόρους στην υγεία. Βασική προϋπόθεση είναι να είμαστε όλοι στην ίδια σελίδα, να έχουμε όσο μπορούμε την ίδια ταχύτητα. Παράλληλα, η συμμετοχή των ασθενών στον σχεδιασμό από την αρχή, μέσω ομάδων ενδιαφέροντος, μπορεί να δώσει καινοτόμες και εξειδικευμένες λύσεις. Οι εκπρόσωποι των ασθενών μπορούν να συμβάλλουν στην επιμόρφωση και την ενεργή συμμετοχή της κοινότητας ανά θεραπευτική κατηγορία και γεωγραφική περιοχή. Στόχος του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι η αξία να επιστρέφει στον ασθενή και αυτό εξασφαλίζεται με τη συμμετοχή των ασθενών στον σχεδιασμό, ως ειδικών και όχι ως απλών τελικών χρηστών».
