Είχα την τύχη να σπουδάσω στην Ελλάδα, δίπλα σε κορυφαίους επιστήμονες στον κλάδο της Χημείας, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Με το πέρας των διδακτορικών μου σπουδών στη Βιοχημική Φαρμακολογία, συνέχισα τη μετεκπαίδευσή μου στην Αμερική, και, έχοντας υπηρετήσει ερευνητικές και ακαδημαϊκές θέσεις στα Πανεπιστήμια του Cincinnati, του Colorado και άλλων Ιδρυμάτων, ξεκίνησα να εργάζομαι από το 2014 ως καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Yale. Παρά τις αδιαμφισβήτητες ευκαιρίες προσωπικής ανέλιξης και επιστημονικής προόδου που παρέχει το ακαδημαϊκό περιβάλλον στις ΗΠΑ, πάντοτε διατηρούσα ζωντανή την επιθυμία αφενός να επιστρέψω στην πατρίδα, αφετέρου να συνδράμω στην ενδυνάμωση της ελληνικής πανεπιστημιακής κοινότητας, που τόσα μου είχε προσφέρει, με τα εφόδια που έκτοτε έχω αποκτήσει.
Οι συνθήκες μέχρι πρότινος δεν ήταν κατάλληλες, καθώς η απουσία σαφούς νομικού πλαισίου του ερευνητικού και πανεπιστημιακού τοπίου, αλλά και η έλλειψη οικονομικών πόρων και θεσμοθετημένων δυνατοτήτων χρηματοδότησης αποτελούσαν πάγια τροχοπέδη στη δημιουργία συμπράξεων μεταξύ ελληνικών και ξένων ΑΕΙ. Ενας Ελληνας ακαδημαϊκός με απασχόληση σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού δύσκολα θα έπαιρνε την απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα εξαιτίας των προαναφερθέντων εμποδίων, με αποτέλεσμα το brain drain να αδυνατεί να μετατραπεί σε brain gain.
Το κλίμα ανέτρεψαν οι νέες πολιτικές που έχουν προωθήσει η κυβέρνηση και το υπουργείο Παιδείας, οι οποίες έχουν συντελέσει σε μια ουσιαστική αλλαγή παραδείγματος για τους Ελληνες ακαδημαϊκούς του εξωτερικού. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο ορίζει πλέον ξεκάθαρα και υποστηρίζει τις πολυεπίπεδες και ουσιαστικές συνεργασίες ελληνικών και ξένων ΑΕΙ, εξασφαλίζοντας δυνατότητες σύμπραξης μεταξύ πανεπιστημίων που έως σήμερα δεν είχαμε ξαναδεί. Η παροχή της δυνατότητας για εισροή ουσιαστικών χρηματοδοτικών πόρων στα ελληνικά ΑΕΙ προκειμένου να ανοίξουν το παράθυρό τους στο διεθνές περιβάλλον και να προσελκύσουν ακαδημαϊκούς αποτελεί κομβικό στοιχείο αυτής της πολιτικής και στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα σε όλο τον κόσμο. Εξίσου σημαντικές είναι οι άοκνες προσπάθειες του υπουργείου Παιδείας και δη της πολιτικής ηγεσίας, που έχουν συντελέσει καθοριστικά στην αλλαγή της εικόνας της χώρας μας ως ακαδημαϊκού προορισμού – η Ελλάδα έχει αποκτήσει πλέον θέση στον χάρτη.
Εχουμε ιδρύσει το Κέντρο Αριστείας για τις Περιβαλλοντικές Επιστήμες και τη Δημόσια Υγεία, μια κοινοπραξία των ΕΚΠΑ και Yale, το οποίο θα στεγάζεται στο ΕΚΠΑ.
Σε αυτό το νέο οικοσύστημα, μαζί με τον πολύτιμο συνεργάτη μου Νίκο Θωμαΐδη, καθηγητή Αναλυτικής Χημείας στο ΕΚΠΑ, έχουμε ιδρύσει το Κέντρο Αριστείας για τις Περιβαλλοντικές Επιστήμες και τη Δημόσια Υγεία, μια κοινοπραξία των ΕΚΠΑ και Yale, το οποίο θα στεγάζεται στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από μια ολιστική θεώρηση, το αντικείμενο του Κέντρου είναι οι επιπτώσεις του περιβάλλοντος στην υγεία, με πτυχές όπως η κλιματική αλλαγή και οι πανδημίες, όπως όλοι έχουμε δραματικά βιώσει τα τελευταία χρόνια, αλλά και οι αρνητικές συνέπειες άλλων εξωγενών παραγόντων στη δημόσια υγεία. Στόχος του Κέντρου είναι η βέλτιστη ανάλυση και κατανόηση αυτών των σύνθετων φαινομένων και η εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων. Το Κέντρο θα προσφέρει ακαδημαϊκά προγράμματα, στην αγγλική γλώσσα, σε φοιτητές από όλο τον κόσμο και θα διεξάγει έρευνα παγκόσμιας εμβέλειας. Ενα Κέντρο το οποίο θα αποτελέσει έναν εκπαιδευτικό φάρο για την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα και έναν πόλο έλξης για τη χώρα.
Βασική μου πεποίθηση αλλά και προσδοκία είναι το Κέντρο Αριστείας που ιδρύουμε να αποτελεί όχι την εξαίρεση για την Ελλάδα, αλλά τον κανόνα, και οι συμπράξεις μεταξύ ακαδημαϊκών, Ελλήνων ή μη, από το εξωτερικό και το εσωτερικό να πολλαπλασιαστούν. Είναι μια μοναδική ευκαιρία για το μέλλον της χώρας μας και την αναπτυξιακή της προοπτική, όχι μόνο στον ακαδημαϊκό τομέα αλλά και στον οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό. Είναι ένα στοίχημα που δεν μπορούμε να χάσουμε.
* O κ. Βασίλης Βασιλείου είναι καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Yale.
