Μοιάζει υπερβολικό, αλλά είναι μια πραγματική απειλή που εξελίσσεται ήδη. Το ένα τρίτο του ελληνικού εδάφους αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης, ενώ επιπλέον 50% μέτριο κίνδυνο. Λιγότερο από το 20%, κυρίως στις ορεινές περιοχές και τη δυτική Ελλάδα, δεν κινδυνεύει ιδιαίτερα. «Μια από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα μας λόγω της κλιματικής αλλαγής είναι η επέκταση της ξηρασίας, με αποτέλεσμα την ερημοποίηση του εδάφους. Οι περιοχές που απειλούνται ιδιαίτερα βρίσκονται στην ανατολική Ελλάδα, από την ανατολική Θεσσαλία, την ανατολική Στερεά, μέχρι την ανατολική πλευρά της Πελοποννήσου», λέει στην «Κ» ο Χρήστος Ζερεφός, γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και εκπρόσωπος της Ελλάδας για την κλιματική αλλαγή.
Οταν μιλάμε για ερημοποίηση δεν εννοούμε συνθήκες αφρικανικής ερήμου. Ερημοποίηση σημαίνει υποβάθμιση των εδαφών σε τέτοιο βαθμό, ώστε να χάνουν τη γονιμότητά τους και να γίνονται στέρφα. «Η παραγωγική γη υποβαθμίζεται και σταδιακά μετατρέπεται σε αφιλόξενη για την αναπτυσσόμενη βλάστηση, δημιουργώντας έτσι κηλίδες απογυμνωμένων περιοχών με την εμφάνιση του μητρικού πετρώματος στην επιφάνεια. Πρακτικά, δηλαδή, το έδαφος γίνεται πολύ φτωχό και δεν μπορεί να στηρίξει καλλιέργειες και βλάστηση», σημειώνεται στη μελέτη «Υδροκλιματικά, βιοκλιματικά και γεωλογικά χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Πελοποννήσου: από το παρελθόν στο μέλλον», που εκδόθηκε πρόσφατα από το Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕΦΑΚ) σε συνεργασία με την Περιφέρεια Πελοποννήσου. «Στην ερημοποίηση οδηγούν δύο καταστάσεις, που αναπτύσσονται παράλληλα: αφενός μειώνονται οι βροχοπτώσεις, αφετέρου ανεβαίνει η θερμοκρασία, με αποτέλεσμα την αύξηση της εξατμισοδιαπνοής, που στεγνώνει τα εδάφη», εξηγεί ο κ. Ζερεφός. Κρίσιμο ρόλο στην ερημοποίηση παίζει και η διάβρωση των εδαφών, συνέπεια και των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Το κλίμα στην Ελλάδα τείνει να γίνει πιο ξηρό. «Το μετρήσαμε συγκεκριμένα στην Πελοπόννησο, που ολοκληρώσαμε τη μελέτη του δείκτη ξηρότητας. Oπως φάνηκε, την περίοδο αναφοράς 1971-2000 το μεγαλύτερο μέρος της Περιφέρειας Πελοποννήσου κατατάσσεται στο υγρό κλίμα, με εξαίρεση τα παραθαλάσσια τμήματα του Αργολικού, του Σαρωνικού και του Λακωνικού Κόλπου, που κατατάσσονται στο ξηρό υπο-υγρό κλίμα. Με βάση τις προσομοιώσεις των κλιματικών μοντέλων η κατάσταση αναμένεται να χειροτερέψει σημαντικά στο μέλλον», σημειώνει ο κ. Ζερεφός. Οπως αναφέρει, τις τελευταίες δεκαετίες του 21ου αιώνα (2071-2100), τόσο με το σενάριο μετριασμού όσο και με το πιο δυσμενές σενάριο, οι μεταβολές αναμένονται δραματικές: ημίξηρες κλιματικά συνθήκες προβλέπεται να επικρατήσουν στο σύνολο σχεδόν της Κορινθίας και της Αργολίδας, με εξαίρεση τα πιο ορεινά τμήματά τους, στα ανατολικά τμήματα της Αρκαδίας, στο νότιο τμήμα της Λακωνίας και το εσωτερικό του Μεσσηνιακού Κόλπου. Επιπροσθέτως, ξηρές υπο-υγρές συνθήκες αναμένεται να επικρατήσουν σε μεγάλα τμήματα των ανατολικών ημιορεινών περιοχών της περιφέρειας, αλλά και στα πεδινά και παραθαλάσσια τμήματα της Μεσσηνίας. Σχετικά ηπιότερες μεταβολές προβλέπονται για τα ορεινά και δυτικότερα τμήματα της Πελοποννήσου όπου το κλίμα θα παραμείνει υγρό.
«Σημάδι» οι πυρκαγιές
«Πρέπει να πάρουμε μέτρα, να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες. Το νερό και τα μάτια μας», λέει στην «Κ» ο γ.γ. της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός.
Το 2071 φαντάζει βεβαίως μακρινό, αλλά οι αλλαγές δεν θα γίνουν μονομιάς, ξεκινούν από σήμερα. Και μόνο η μεγαλύτερη ευκολία με την οποία εκδηλώνονται και αναπτύσσονται οι πυρκαγιές στα δάση τα τελευταία χρόνια είναι ενδεικτική. Σοβαρή συνέπεια θα είναι και η αυξανόμενη δυσκολία στις αγροτικές καλλιέργειες. Πολύ περισσότερο, που όσο κατεβαίνει η στάθμη των υπόγειων υδάτων θα υπάρχει κίνδυνος υφαλμύρωσης παράκτιων περιοχών, σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Οι κλιματικές εκτιμήσεις αναφέρουν σημαντική μείωση των ημερών βροχόπτωσης και μάλιστα τις επόμενες δεκαετίες. Δέκα ημέρες βροχής λιγότερες ανά έτος στις γεωργικές περιοχές της δυτικής Ελλάδας (Αχαΐα, Ηλεία, Μεσσηνία, Αιτωλοακαρνανία), της Λάρισας και του νοτίου Ηρακλείου. 15-20 βροχερές ημέρες λιγότερες το έτος σε Σέρρες, Πέλλα και βόρειο Ηράκλειο. Μέχρι και 25 ημέρες λιγότερες σε Φθιώτιδα και Εύβοια, κυρίως στις βόρειες περιοχές.
Ρωτήσαμε τον κ. Ζερεφό για τα κλιματικά «μοντέλα», πόσο αξιόπιστα είναι ή μήπως τελικά είναι «τρομολαγνικά». «Κατ’ αρχάς δεν έχουμε ένα μοντέλο, αλλά ένα σύνολο μοντέλων, από το πιο ευνοϊκό έως το πιο δυσχερές. Η τάση που καταγράφουν είναι η ίδια: αύξηση της θερμοκρασίας και ανακατανομή των βροχοπτώσεων. Επίσης, δεν “τρέξαμε” τα μοντέλα μόνο για το μέλλον, αλλά γυρίσαμε και στο παρελθόν, βλέποντας πώς λειτουργούν από τότε μέχρι τις ημέρες μας. Είδαμε πως επιβεβαιώνονται. Για παράδειγμα, στη δυτική Ελλάδα τις προηγούμενες τέσσερις-πέντε δεκαετίες έχουμε μείωση των βροχοπτώσεων κατά 10%, γεγονός σημαντικό καθώς η περιοχή τροφοδοτεί με νερό τις ανατολικές πυκνοκατοικημένες περιοχές».
Ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας χτυπάει (για μια ακόμα φορά) το καμπανάκι. «Πρέπει να πάρουμε μέτρα, να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες. Το νερό και τα μάτια μας, αναγκαία εγγειοβελτιωτικά έργα, σωστή διαχείριση υπόγειων υδάτων. Για παράδειγμα, είναι μεγάλο λάθος το πότισμα με κανονάκια. Απαιτείται πέρασμα στην ευφυή γεωργία για εξοικονόμηση νερού και αγροτικών φαρμάκων», τονίζει.
