«Ποτέ δεν το έχω ξανανιώσει αυτό το συναίσθημα! Λες και η γη που ήταν σπαρμένη με αρχαία έβγαζε ηλεκτρισμό κάτω από τα πόδια μας, μια συγκίνηση που δονούσε την καρδιά μας. Ομως λογικό δεν είναι; Εδώ δεν ήρθε στον κόσμο ο Απόλλωνας που σκόρπισε το φως στον κόσμο και έπαιζε τη λύρα; Είναι σαν να επιστρέψαμε εκεί όπου γεννήθηκε η μουσική». Δευτέρα βράδυ, μόλις έχει τελειώσει η μεγαλειώδης συναυλία της Ευρωπαϊκής Ορχήστρας Νέων στη Δήλο, και ο 23χρονος βιολιστής Ντάβιντε από τον Ιταλικό Βορρά, αναψοκοκκινισμένος και γεμάτος ενθουσιασμό, μου περιέγραφε πως η μοναδική ατμόσφαιρα του ιερού νησιού διαπέρασε τους νεαρούς μουσικούς από ολόκληρη την Ευρώπη. Είχα το προνόμιο να είμαι –μαζί με τους αρχαιολόγους που εργάζονται εκεί– από τους μετρημένους στα δάχτυλα θεατές οι οποίοι είδαν από κοντά το εκπληκτικό αυτό κοντσέρτο. Ηταν άλλωστε σχεδιασμένο εξαρχής για να μεταδοθεί αποκλειστικά μέσα από τη συχνότητα του γαλλογερμανικού καναλιού ARTE και από άλλα δίκτυα, ενώ έγιναν σε πολλά σημεία της Ελλάδας και του εξωτερικού ζωντανές συνδέσεις σε πλατείες, χώρους συναυλιών, θέατρα.
Απολαύσαμε την ευωδιά του κυκλαδίτικου μάραθου που γίνεται πιο έντονη όταν πέφτει η νύχτα, τον έναστρο ασέληνο ουρανό να επικρατεί της φωτορύπανσης, το αναζωογονητικό αεράκι από τη θάλασσα να δροσίζει τα πρόσωπά μας και τα αρχαία μάρμαρα που τα είχε ζεστάνει ο ήλιος και είχαν τη θερμοκρασία του ανθρώπινου κορμιού. Αισθανόμασταν τη μουσική να γεμίζει τον χώρο που στην αρχαιότητα ήταν το σκλαβοπάζαρο του νησιού, δίπλα στο λιμάνι. Η πρωτοβουλία να γίνει αυτή η βραδιά, αφιερωμένη μάλιστα στη μνήμη του Βαγγέλη Παπαθανασίου, ανήκει στο World Human Forum και στο ARTE με την ονομασία Alpha Mission – Delos σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Στόχος του ήταν να ευαισθητοποιήσει όλους μας, πρωτίστως τη νέα γενιά, για τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη και κυρίως την κλιματική αλλαγή. Η Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ενωσης πλαισιώθηκε από Ουκρανούς και Ρώσους μουσικούς με δύο καταπληκτικούς σολίστ, την Ουκρανή Ντιάνα Τισένκο και τον δικό μας δεξιοτέχνη της λύρας Σωκράτη Σινόπουλο. Στο τέλος, μάλιστα, πολλά μέλη της ορχήστρας διάβασαν, ο καθένας στη γλώσσα του, τους 17 στόχους για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Βιβάλντι
Συναυλία ευαισθητοποίησης για τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη από την Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η συναυλία είχε τον καίριο τίτλο «Οι (Αβέβαιες) Τέσσερις Εποχές» του Βιβάλντι με ρεπερτόριο που σχεδιάστηκε ειδικά για τη Δήλο. Εκτός από την κλασική σύνθεση του Ιταλού μουσουργού, υπήρχε και μια διασκευή του «Φθινοπώρου». Tο «Floating Autumn» αναπτύχθηκε από συνθέτες, μουσικούς, κλιματολόγους και επιστήμονες της πληροφορικής. Μέσα από τις νότες ήθελαν να δείξουν πώς μπορεί να μοιάζει ένας μελλοντικός κόσμος αν δεν αντιστρέψουμε την απώλεια της βιοποικιλότητας. Και πράγματι, υπήρχαν στιγμές που όταν το δοξάρι του Σινόπουλου άγγιζε τη λύρα, έβγαινε ένας ήχος σπαρακτικός. Σκεφτόμουν εκείνη τη στιγμή πως δεν υπήρχε καταλληλότερος τόπος από τη Δήλο για να αναφερθεί κανείς σε αυτό το ζήτημα. Οχι μόνον επειδή από την αρχαιότητα έως σήμερα η στάθμη των υδάτων έχει ανεβεί κατά περίπου 1,5 μέτρο και το κύμα έχει αρχίσει να «γλείφει» τους κίονες που βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα, αλλά γιατί το νησί έχει όλη αυτή την αλληλουχία της λάμψης και της πτώσης.
Τόπος γέννησης της Αρτέμιδος και του αδελφού της Απόλλωνα. Μέρος που λόγω της ιερότητάς του απαγορευόταν να γεννηθεί και να πεθάνει κανείς στα χώματά του (ετοιμοθάνατοι και λεχώνες μεταφέρονταν άρον άρον στη γειτονική Ρήνια), θησαυροφυλάκιο της Αθηναϊκής Συμμαχίας, τρανό εμπορικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, γιγαντιαίο παζάρι δουλεμπορίου, τόπος δράσης και κατοικίας ευπόρων από όλη τη γνωστή οικουμένη που έφτανε από τη Συρία και τις αφρικανικές ακτές μέχρι την Ιταλία και τη Μαύρη Θάλασσα. Ολοι αυτοί οι έποικοι έφτιαξαν δημόσια κτίρια και πολυτελείς κατοικίες. Σήμερα το μόνο που έχει απομείνει –ύστερα από τη φθορά του χρόνου, την παρακμή, τις επιδρομές και το πλιάτσικο– είναι αρχιτεκτονικά μέλη σκορπισμένα παντού. Τα κιονόκρανα που κάποτε ατένιζαν τον κόσμο από ψηλά είναι πεσμένα στο χώμα δίπλα στις κατακόκκινες παπαρούνες, στους κίτρινους ασκόλυμπρους, στους μοβ αμάραντους. Η ταπεινότητα της φύσης κέρδισε κατά κράτος την ανθρώπινη ματαιοδοξία. Αν δεν προσέξουμε, το ίδιο θα γίνει και με τον δικό μας πολιτισμό. Να, το παράδειγμα μπροστά στα μάτια μας.
«Σίγουρα η Δήλος ήταν μια πραγματικά αξέχαστη εμπειρία για τους μουσικούς και τους τηλεθεατές. Η υποδοχή της συναυλίας ήταν συγκινητική από όλα τα μέρη του κόσμου όπου προβλήθηκε», λέει στη στήλη η πρόεδρος του World Human Forum Αλεξάνδρα Μητσοτάκη που μαζί με την ομάδα της είχε την ιδέα και εργάστηκαν όλοι πολύ εντατικά για την υλοποίησή της. «Αποφασίσαμε να βγάλουμε την πρωτοβουλία Alpha Mission Delos, διότι από το γράμμα άλφα αρχίζουν οι λέξεις Απόλλων και Αρτεμις, η αποστολή Apollo πήγε τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι και σε λίγα χρόνια η αποστολή Artemis θα πάει εκεί την πρώτη γυναίκα, η γενιά alpha θα είναι αυτή που θα αντιμετωπίσει περισσότερο τα πιεστικά ζητήματα της κλιματικής αλλαγής. Η συναυλία είναι η πρώτη από μια σειρά εκδηλώσεων που θα γίνονται σε ετήσια βάση στη Δήλο. Στόχος μας είναι να κάνουμε τον τόπο αυτό το μέρος που θα συναντηθεί η τεχνολογία αιχμής με την προγονική σοφία. Οι αρχαίοι ήξεραν να σέβονται και να φοβούνται τη φύση, να συμβιώνουν μαζί της αρμονικά, κάτι που θα πρέπει να μάθουμε και εμείς».
Η αξιοποίηση των μνημείων μας
«Το σπουδαιότερο με τη συναυλία –όπως και με αυτήν που έγινε πέρυσι στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών με τον Κουρεντζή και την ορχήστρα του– είναι πως μας δείχνει τον δρόμο για να αξιοποιήσουμε και να αναδείξουμε τα μνημεία μας σε μια εποχή όπου η ανθρωπότητα αναζητεί διδάγματα και καθοδήγηση από την ίδια την Ιστορία», λέει η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη. «Με ιδιαίτερα επιλεγμένα γεγονότα που δεν θα τα επιβαρύνουν με κίνδυνο φθοράς, με την υποστήριξη σπουδαίων προσωπικοτήτων που μας δικτυώνουν με το εξωτερικό, όπως ο Σταμάτης Κριμιζής που εργάστηκε για το Alpha Delos Mission, με εταίρους όπως το ΑRTE και τον επικεφαλής του Βόλφγκανγκ Μπέργκμαν. Το κανάλι μάλιστα εόρτασε τα 30 χρόνια ζωής του στη Δήλο. Θα κάνουμε μια συμμαχία αξιόλογων και χαρισματικών ανθρώπων και αξιόπιστων φορέων που κάθε χρόνο θα εμφανίζονται στις εκδηλώσεις μας».
Τίποτε από όλα αυτά δεν θα είχε γίνει αν η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων δεν είχε αφιερώσει χρόνο, κόπο και έγνοια για να προχωρήσει σωστά η συνεργασία. Ο επικεφαλής της Δημήτρης Αθανασούλης, τόσο με την πρόσφατη συναυλία όσο και παλαιότερα με την έκθεση του γλύπτη Αντονι Γκόρμλεϊ του ΝΕΟΝ, έχει δείξει και εκείνος ένα παράδειγμα για να αποκτήσουν ξανά ζωή οι αρχαίοι τόποι με όρους ασφάλειας και ποιότητας. Στη συναυλία υπήρχαν και αφανείς ήρωες που κέρδισαν την αγάπη και την αναγνώριση όλων. Ο αρχαιολόγος της Δήλου, ο Σερραίος Θέμης Βάκουλης, που εργάζεται εδώ και επτά χρόνια το μεγαλύτερο μέρος του έτους στο νησί, ξενάγησε τους μουσικούς. Το μεσημέρι πριν από τη συναυλία, ο κ. Βάκουλης είχε την καλοσύνη να μου παραχωρήσει το σπίτι του (25 τετραγωνικά) για να γράψω την ανταπόκριση σε σκιά και με Ιντερνετ. Σκέφτηκα πως είναι όπως οι ακριτικές φρουρές σε όλο το Αιγαίο, μόνο που εκεί στη Δήλο φυλάνε το πολυτιμότερο αγαθό όλων: το παρελθόν του ανθρώπου.
