Υπάρχει ένα αρχείο, μέσα από το οποίο αποκαλύπτεται η νεότερη ιστορία της αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στη χώρα. Κι όμως, αντί το αρχείο αυτό να είναι οργανωμένο και προσβάσιμο στους μελετητές, βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό κλεισμένο σε κούτες, διασκορπισμένο σε διάφορα σημεία στην Αττική και στην Ελλάδα. Ο ιδιοκτήτης του, η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ), ξεκίνησε πριν από μία διετία την –τιτάνια, όπως αποδείχθηκε– προσπάθεια οργάνωσης και συντήρησής του, με αρχικό στόχο τη χρήση του, αφού τα ακίνητα που αφορά, εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να της ανήκουν και οι πληροφορίες για αυτά είναι χρήσιμες ακόμα και σήμερα.
Το αρχείο της ΕΤΑΔ (σήμερα μία από τις εταιρείες του υπερταμείου) προέρχεται από τέσσερις εταιρείες: την Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου, τα Ολυμπιακά Ακίνητα, την Παράκτιο Μέτωπο και τα Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα. Περιλαμβάνει επίσης όσα ακίνητα μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ από το 2016. Συνολικά η ΕΤΑΔ διαθέτει στο χαρτοφυλάκιό της περίπου 71.000 ακίνητα. «Το κάθε ακίνητο συνοδεύεται από έναν φάκελο που είναι «τεκμηριωτικός», δηλαδή περιέχει κάποιο σκαρίφημα ή τοπογραφικό, την αποτύπωσή του στο βιβλίο καταγραφών, εμπορικά θέματα (λ.χ. μισθώσεις) και τη νομική του κατάσταση. Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα και αυτή είναι η μεγάλη ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα του αρχείου αυτού, ότι βρίσκεται σε λειτουργία», εξηγεί η ιστορικός Μαρία Σαμπατακάκη, σύμβουλος της ΕΤΑΔ σε θέματα αρχειακής οργάνωσης.
Η συντήρηση και οργάνωση του αρχείου αυτού, που ξεκίνησε στα μέσα του 2019, είναι κάθε άλλο παρά απλή υπόθεση. Κατ’ αρχήν, το αρχείο είναι διασκορπισμένο. «Βρήκαμε αρχεία σε πολλά σημεία εντός και εκτός Αττικής. Οταν συγχωνεύθηκαν οι τέσσερις εταιρείες στην ΕΤΑΔ, δεν προβλέφθηκε κάποιος ενιαίος χώρος για τη φύλαξη του αρχείου. Απλά όλα συσκευάστηκαν και αποθηκεύτηκαν. Κάποια μάλιστα είναι σε κακή κατάσταση, γιατί ήταν πεταμένα σε κάποιον ακατάλληλο χώρο. Στόχος μας κατ’ αρχήν είναι να ανοίξουμε όλους τους χώρους που έχουν τέτοια αρχεία, να τα απογράψουμε ώστε να μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για την τεκμηρίωση των ακινήτων της ΕΤΑΔ.
Προέρχεται από την Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου, τα Ολυμπιακά Ακίνητα, το Παράκτιο Μέτωπο και τα Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα.
Σε δεύτερο επίπεδο, προσπαθούμε να συντηρήσουμε όσα βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Και να ενοποιήσουμε σε ψηφιακά αρχεία τα απολύτως ενεργά αρχεία, ώστε να συμβάλουμε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της εταιρείας», εξηγεί η κ. Σαμπατακάκη. Το αρχείο της ΕΤΑΔ είναι μια… βουτιά στη σύγχρονη ιστορία της αξιοποίησης ακινήτων του Δημοσίου. «Τα πρώτα χρόνια, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μέχρι τα τέλη του ’90, ο τρόπος που διαχειριζόταν τα ακίνητά του το Δημόσιο ήταν πολύ… μικροαστικός. Το βλέπεις από τις διενέξεις, τις διεκδικήσεις, το πόσο μικρά είναι τα αιτήματα της αγοράς του real estate. Κύριος στόχος του κράτους ήταν να χρησιμοποιήσει δημόσια ακίνητα για την κάλυψη των αναγκών στέγασης προσφύγων (ακόμα και τότε) και την κάλυψη στεγαστικών αναγκών υπηρεσιών του Δημοσίου. Λίγες ήταν οι περιπτώσεις που αφορούσαν την αξιοποίηση κάποιου ακινήτου.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 αυτό αλλάζει: ξεκινούν μεγάλες επενδύσεις, ενώ ταυτόχρονα γίνονται πιο επιθετικές οι προσπάθειες καταπατήσεων ή διεκδικήσεων. Βλέπεις μεγαλύτερη επιθετικότητα ακόμα και από τους δήμους, από τον τρόπο που ζητούν από το Δημόσιο κάποιο ακίνητο», λέει η κ. Σαμπατακάκη. «Αυτό που κατά τη γνώμη μου έχει ενδιαφέρον στο αρχείο είναι οι ιστορίες που δεν κλείνουν, το πώς αργεί να τελεσιδικήσει κάτι, πώς διαχειρίζονται οι δήμοι μικρά κομμάτια της δημόσιας περιουσίας, πώς τα αντιλαμβάνεται ο ιδιώτης. Και βέβαια πώς σταδιακά το real estate χρησιμοποιείται ως εργαλείο άσκησης πολιτικής για την ανάπτυξη μιας περιοχής».
Η διαχείριση
Η διαχείριση των δημόσιων αρχείων είναι ένα ζήτημα που διχάζει τους ειδικούς. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα αρχεία στην Ελλάδα είναι ότι αντιμετωπίζονται σαν πρόβλημα και όχι σαν εργαλείο. Στην καλύτερη περίπτωση αντιλαμβανόμαστε την αξία τους μόνο ως ιστορικά κειμήλια. Σπάνια –έως ποτέ– κατανοούμε το πώς τα οργανωμένα και εύχρηστα αρχεία μπορούν να γίνουν μοχλός κοινωφελούς οργάνωσης, καταπολέμησης της γραφειοκρατίας ή να μας αποδώσουν οικονομικά. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα στοίχημα για την ΕΤΑΔ, ως θυγατρική του υπερταμείου, που παρέλαβε όλα αυτά τα αρχεία», καταλήγει η κ. Σαμπατακάκη.
