Το καλοκαίρι του 2021 έδιναν στη δημοσιότητα την ιδρυτική διακήρυξη του Ελληνικού Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών (Hellenic Institute of Advanced Study / HIAS), που έφερε τις υπογραφές 140 και πλέον Ελλήνων επιστημόνων, οι οποίοι διδάσκουν στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής, από το ΜΙΤ και το UCLA μέχρι την Οξφόρδη, τη Σορβόννη και το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ελβετίας, αλλά και συναδέλφων τους εντός Ελλάδας. Στόχος τους; Να δημιουργήσουν γέφυρες με την πατρίδα, να εμπνεύσουν και να στηρίξουν νέους επιστήμονες. «Το HIAS θα σχηματίζει “επιτροπές σοφών” που θα προτείνουν λύσεις διαφόρων προβλημάτων από όποιον μας το ζητήσει: κυβέρνηση, ακαδημαϊκά ιδρύματα, βιομηχανία», εξηγούσαν τότε στην «Κ» οι πρωτεργάτες της πρωτοβουλίας, ο Πέτρος Κουμουτσάκος, καθηγητής Υπολογιστικής Επιστήμης, πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και διευθυντής του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Υπολογιστικής Επιστήμης στο Χάρβαρντ, και ο Ευθύμιος Καξίρας, καθηγητής Θεωρητικής και Εφαρμοσμένης Φυσικής, Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Και να που, ένα χρόνο μετά, το Ελληνικό Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών ετοιμάζεται για το εναρκτήριο συμπόσιό του στην Αθήνα, την Παρασκευή 8 Ιουλίου, στο Ιδρυμα Ευγενίδου. Θα περιλαμβάνει πολύ ενδιαφέρουσες θεματικές ενότητες: για το κλίμα και το περιβάλλον, για την ενέργεια, για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, για την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική, μεταξύ άλλων. Την ανάπτυξη της ρομποτικής στη χώρα μας αφορούσε η πρώτη μελέτη που εκπονήθηκε. Εχει παραδοθεί εδώ και καιρό στην κυβέρνηση και στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ). H ιδρυτική ομάδα του HIAS είχε συναντηθεί για τον λόγο αυτό στις αρχές του 2021 με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Τι απέγινε, άραγε, εκείνη η μελέτη; «Εχει οδηγήσει στη δημιουργία, από συναδέλφους, ενός κέντρου για τη ρομποτική στην Αθήνα και έχει εξασφαλίσει ικανοποιητική χρηματοδότηση. Χαιρόμαστε ιδιαίτερα γι’ αυτή την εξέλιξη. Είναι η πρώτη –και μάλιστα επιτυχημένη– προσπάθειά μας», λέει ο Πέτρος Κουμουτσάκος.
Στο εναρκτήριο συμπόσιο, που πραγματοποιείται σήμερα στο Ιδρυμα Ευγενίδου, συμμετέχουν διακεκριμένοι επιστήμονες της διασποράς.
Βασική έρευνα
Από τη μια οι προσδοκίες τους και από την άλλη η πραγματικότητα. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν; «Κατ’ αρχάς να βρούμε ένα χώρο όπου θα μπορούσαν τα εκτός Ελλάδας μέλη μας να περνούν χρόνο όταν επισκέπτονται την πατρίδα, για να συνεργάζονται με συναδέλφους ή ερευνητές που ζουν εδώ. “Το σπίτι του HIAS”, όπως το ονειρευόμαστε, θα έδινε την ευκαιρία να καλλιεργηθούν ουσιαστικές συνεργασίες – πέρα από σύντομες συζητήσεις. Εχουμε κάνει επαφές με φορείς που θα μπορούσαν, ίσως, να βοηθήσουν στη χρηματοδότησή του, αλλά ακόμη δεν έχουν καρποφορήσει», επισημαίνει ο Ευθύμιος Καξίρας. «Εχουμε μάθει πολλά και κατανοούμε ολοένα και περισσότερο πού θα μπορούσαμε να συνεισφέρουμε και πού όχι. Καταλαβαίνουμε και τις δυσκολίες που υπάρχουν στην Ελλάδα, και τον τρόπο που λειτουργούν η εκπαίδευση και η έρευνα σήμερα, σε σύγκριση με την εποχή που εμείς αποφασίσαμε να φύγουμε στο εξωτερικό. Η κατάσταση είναι σίγουρα καλύτερη, αλλά υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης και χρειάζεται προσοχή, γιατί η βασική έρευνα γίνεται είδος προς εξαφάνιση στη χώρα μας…» προσθέτει ο Πέτρος Κουμουτσάκος.
Τους ρωτώ, με δεδομένες τις δυσμενείς συγκυρίες (πόλεμος στην Ουκρανία, ενεργειακή και οικονομική κρίση), πώς, στ’ αλήθεια, μπορεί το Ελληνικό Ινστιτούτο Προηγμένων Ερευνών να βοηθήσει την Ελλάδα. «Οργανισμοί όπως το HIAS γίνονται ακόμη πιο απαραίτητοι σε περιβάλλον κρίσεων, γιατί συμβάλλουν στο να διατηρούνται γέφυρες επικοινωνίας –και να δημιουργούνται νέες– όταν η διεθνής συγκυρία προβάλλει τις αντιθέσεις και εντείνει τις ρήξεις. Είναι κρίσιμο, λοιπόν, να έχει κανείς τη δυνατότητα να βλέπει σφαιρικά και από διαφορετικές πλευρές τα πράγματα», τονίζει ο κ. Καξίρας.
«Εμείς, αν μη τι άλλο, προσπαθούμε να φέρνουμε στο τραπέζι μια συλλογική, πολύπλευρη και πολυδιάστατη εμπειρία, η οποία θα μπορούσε να συμβάλει στην επίλυση πολλών προβλημάτων που σχετίζονται με τις κρίσεις που ζει η ανθρωπότητα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, για παράδειγμα, έφερε στο προσκήνιο, με ιδιαίτερα έντονο τρόπο, το πόσο κρίσιμες είναι οι επιλογές της χώρας μας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της. Είναι ένα από τα θέματα που θα συζητήσουμε στο συμπόσιο. Και, βέβαια, βασικός στόχος μας, επίσης καθοριστικός για το μέλλον της Ελλάδας, είναι να προσπαθήσουμε να βάλουμε το λιθαράκι μας στο brain gain…»
Εγκυρη επιστημονική πλατφόρμα
«Πολλά έχουν αλλάξει. Εχουμε πλέον αποκτήσει νομική οντότητα με έδρα τις ΗΠΑ, ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Το ουσιαστικό, όμως, και πιο σημαντικό είναι ότι το HIAS έχει εδραιωθεί στη συνείδηση της επιστημονικής κοινότητας (στο πεδίο των μηχανικών και φυσικομαθηματικών επιστημών) ως έγκυρη πλατφόρμα που μπορεί να συνδέσει τους Ελληνες επιστήμονες της διασποράς με εκείνους της Ελλάδας», λέει ο καθηγητής Υπολογιστικής Επιστήμης Πέτρος Κουμουτσάκος. «Εχουμε επεκτείνει τις επαφές μας με άλλες επιστημονικές περιοχές (Ιατρική, Φιλοσοφία), αλλά και με οικονομικούς παράγοντες και ελληνικά προξενεία (ιδιαίτερα αυτό της Βοστώνης), και συμβάλλουμε στον διάλογο μεταξύ τους. Ο αριθμός των μελών έχει παραμείνει σταθερός γιατί αυτό αποφασίσαμε, παρά το ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον συναδέλφων να επιβιβαστούν στο “σκάφος”, όπως λέτε. Προτεραιότητά μας είναι να οργανωθούμε όσο το δυνατόν καλύτερα. Ετσι, το να είναι κανείς μέλος θα έχει πραγματικό περιεχόμενο και αξία».
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
