Σε μια νομοθετική μεταρρύθμιση οι μεταβατικές διατάξεις έχουν μεγάλη πρακτική σημασία. Με αυτές επιδιώκεται η όσο το δυνατόν ομαλότερη και δικαιότερη μετάβαση στο νέο πλαίσιο, σκοπείται δε ιδίως η αποφυγή αιφνιδιασμού των προσώπων των οποίων το νομικό καθεστώς ή οι δικαιολογημένες προσδοκίες επηρεάζονται από τις νέες ρυθμίσεις. Στις μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών οι μεταβατικές διατάξεις διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο, ιδίως σε ζητήματα εκλογής νέων οργάνων διοίκησης των ΑΕΙ ή εξέλιξης των μελών ΔΕΠ.
Ενίοτε, μάλιστα, προκάλεσαν σφοδρές αντιπαραθέσεις, όπως συνέβη με τον ν. 4009/2011 («νόμο Διαμαντοπούλου») και τη λήξη της θητείας των τότε πρυτανικών αρχών.
Τι προβλέπεται
Γέφυρα ομαλής και δίκαιης αλλαγής πλαισίου, χωρίς τον αιφνιδιασμό όσων αφορούν οι νέες ρυθμίσεις.
Με τον πρόσφατο ν. 4957/2022 («νόμο Κεραμέως») προβλέπεται μια ήπια μετάβαση στο νέο πλαίσιο, με σκοπό, προφανώς, να διαταραχθεί όσο γίνεται λιγότερο η λειτουργία των ΑΕΙ. Αυτό φαίνεται, μεταξύ άλλων, στις ρυθμίσεις για τη μετάβαση στο νέο διοικητικό μοντέλο των ΑΕΙ, αλλά και για την εκλογή νέων μελών ΔΕΠ και την εξέλιξη των ήδη υπηρετούντων. Για την εξέλιξη των υπηρετούντων μελών ΔΕΠ οι νέες προϋποθέσεις θα ισχύσουν από 1.1.2024, ενώ «οι εξελίξεις κατόπιν αιτημάτων έως την 31η.12.2023 θα πραγματοποιούνται σύμφωνα με όσα ίσχυαν κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος» (άρ. 463 § 4). Η μεταβατική αυτή διάταξη είναι εξαιρετικά γενναιόδωρη. Φυσικά και θα πρέπει να ικανοποιηθεί η αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου –εδώ: των υπηρετούντων μελών ΔΕΠ–, αλλά ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ισχύος της παλαιάς ρύθμισης υπερβαίνει, φρονώ, εμφανώς το όριο του ευλόγου. Συγχρόνως, μπορεί να θεωρηθεί υπονομευτικό της βούλησης για νομοθετική μεταβολή: όταν θεσπίζεις ένα νέο καθεστώς, θέλεις όχι μόνο να ισχύσει τυπικά, αλλά και να εφαρμοστεί σχετικά γρήγορα, για να επιφέρει την επιθυμητή αλλαγή και να παραμερίσει τα κακώς κείμενα.
Το εν λόγω ζήτημα έχει αντιμετωπιστεί κατά το παρελθόν με αποτελεσματικότερο τρόπο, ήτοι με τον ορισμό ως κρίσιμου κατ’ αρχήν χρονικού σημείου εκείνου της υποβολής της αίτησης για εξέλιξη: αν δηλαδή μέχρι τη δημοσίευση του νόμου είχε ήδη υποβληθεί αίτηση, η διαδικασία προχωρούσε με βάση το μέχρι τότε υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο.
* Ο κ. Αντώνης Γ. Καραμπατζός είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή ΕΚΠΑ.
