«Αυτό που βλέπετε είναι ένα άδειο σπίτι χωρίς τα έπιπλα», μου λέει ο Κώστας Μπακογιάννης στη θέα του κάτω τμήματος της πλατείας Συντάγματος μετά την απελευθέρωση του χώρου από τις εργοταξιακές λαμαρίνες. Αυτό δεν το γνωρίζουν οι Αθηναίοι που βγάζουν μανιωδώς φωτογραφίες για να τις ανεβάσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να γκρινιάξουν για την έλλειψη πρασίνου και χώρων σκίασης· το γεγονός ότι οι παρεμβάσεις στο Σύνταγμα αποκαλύπτονται μέσα στον Αύγουστο δεν βοηθάει την υστεροφημία του έργου. Ο τόπος βράζει, τα μαρμάρινα καθιστικά το ίδιο, οι 16 κουτσουπιές και οι 8 γρεβιλέες που φυτεύτηκαν δεν είναι σε θέση ακόμη να προσφέρουν σκιά, οι πέργκολες είναι ακόμα γυμνές. Ακόμη και τα δύο σιντριβάνια που προβλέπονται στο ύψος της Ερμού δεν θα αρχίσουν να χαρίζουν τη δροσιά τους πριν από τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Η επικοινωνιακή κακοδαιμονία που κατατρέχει τον δήμαρχο Αθηναίων μετά το αμφιλεγόμενο πείραμα του «Μεγάλου Περιπάτου» θα καταπιεί και τη θεωρητικά θετική ανάπλαση στο Σύνταγμα; Το θέμα είναι αρκετά πιο σύνθετο. Αυτό που έγινε στο κάτω μέρος της πλατείας είναι αυτό που έπρεπε να έχει γίνει πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Είναι προϊόν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού (κάτι καθόλου αυτονόητο για πλήθος αστικών αναπλάσεων στη χώρα μας) και προσθέτει 1.300 τετραγωνικά μέτρα πολύτιμου δημόσιου χώρου σε ένα κρίσιμο για την κυκλοφορία των πεζών σημείο της πλατείας· στην πραγματικότητα εκτονώνει τον φόρτο της Ερμού παραχωρώντας ζωτικό χώρο σε εκείνους που τον έχουν περισσότερο ανάγκη: στους πεζούς και όχι στα αυτοκίνητα. Οι λωρίδες κυκλοφορίας μειώθηκαν σε τέσσερις αλλά δεν υπάρχει συγκοινωνιολόγος που θα υποστηρίξει ότι αυτό κάνει κακό στην ομαλή ροή των οχημάτων που ανεβαίνουν από τη Σταδίου. Το αντίθετο: η προηγούμενη αλλοπρόσαλλη κατάσταση με τις επτά λωρίδες κυκλοφορίας που μετά (Φιλελλήνων) γίνονταν πάλι τρεις (όπως και στη Σταδίου) δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα παρά έλυνε (φαινόμενο του μπουκαλιού). Θεωρητικά πάλι, η μείωση των λωρίδων θα κάνει πιο δύσκολη τη ζωή των ταξιτζήδων που παραδοσιακά κατασκήνωναν στη λεωφορειολωρίδα στο ύψος της Ερμού για να «ψαρέψουν» πελάτες ενώ αυτό απαγορεύεται.
«Πού είναι το πράσινο;»
Με όρους κοινωνικής ωφέλειας (κάθε σύγχρονη πόλη το 2022 ενθαρρύνει την ήπια κινητικότητα και όχι τα Ι.Χ.) και συγκοινωνιακής επάρκειας, τα έργα στο Σύνταγμα μας πηγαίνουν λίγο πιο μπροστά σαν πόλη. Οι ενστάσεις εντοπίζονται κατά βάση στο αρχιτεκτονικό και λειτουργικό σκέλος των παρεμβάσεων που συνοψίζονται στη μόνιμη επωδό κάθε κριτικής που ακούγεται τα τελευταία 25 χρόνια για αναπλάσεις πλατειών στην Ελλάδα: «πού είναι το πράσινο;». Είναι μια σχεδόν αντανακλαστική αντίδραση που φέρνει πολλούς αρχιτέκτονες σε αμηχανία.
Τα δύο σιντριβάνια που προβλέπονται δεν πρόκειται να λειτουργήσουν πριν από τα μέσα Σεπτεμβρίου.
«Το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος είναι κατ’ αρχήν χώρος διερχομένων, η διαπλάτυνση των πεζοδρομίων συμβάλλει στην είσοδο και στην έξοδο από τον πιο εμπορικό δρόμο της Αθήνας», εξηγεί από τη Βιέννη ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Μανίκας, επικεφαλής της αρχικής ομάδας που υπέγραψε την αρχική μελέτη για το σύνολο της πλατείας και απέσπασε το πρώτο βραβείο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού το 1999 μαζί με τους συναδέλφους του Ντόρα Παπαδημητρίου και Λεωνίδα Γεωργιάδη. Πάντως, από τις πρώτες εικόνες που είδε, αισθάνεται ικανοποιημένος. Οσον αφορά το μείζον θέμα της σκίασης συστήνει να κάνουμε λίγη υπομονή μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο.
Ως προς την τελική επιλογή των δέντρων φαίνεται ότι υπήρξε κάποια διάσταση απόψεων: ο κ. Μανίκας έκλινε περισσότερο υπέρ της άποψης να φυτευθούν μεγαλύτερα δέντρα παρόμοια με αυτά της πλατείας, ενώ η κ. Παπαδημητρίου υποστήριζε την ιδέα μικρότερων δέντρων που θα ταιριάζουν στην κλίμακα της συγκεκριμένης περιοχής και τα οποία με τα χρωματιστά τους άνθη (βλέπε κουτσουπιές) θα προσδίδουν μια διαφορετική αίσθηση στους περαστικούς. «Τα δέντρα που τελικά επιλέχθηκαν», μου λέει η αρχιτέκτων Ντόρα Παπαδημητρίου που εκτελεί χρέη επιβλέπουσας σε συνεργασία με τις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου, «μπορεί να μην αναπτύσσονται γρήγορα καθ’ ύψος αλλά ανοίγουν πολύ πιο σύντομα την κόμη τους, γεγονός ευεργετικό για την παροχή σκιάς».
Αλήθεια, ποιες είναι οι βασικές εκκρεμότητες, ρωτάω τον Βασίλη-Φοίβο Αξιώτη, αντιδήμαρχο Αστικών και Κτιριακών Υποδομών και Σχεδίου Πόλεως που ασκεί και τις αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος. «Να λειτουργήσουν τα δύο σιντριβάνια, να τοποθετηθούν οι ανοιγοκλειόμενες τέντες στις πέργκολες (στην οροφή τους) αλλά και τα κλώστρα όπου θα αναπτυχθούν αναρριχώμενα φυτά εκατέρωθεν των βάσεων της κατασκευής». Ευχαριστημένη από τη μέχρι τώρα εικόνα των εργασιών δηλώνει και η αρχιτέκτων Ντόρα Παπαδημητρίου. «Εχει γίνει πολύ καλή δουλειά παρά τα πολλά προβλήματα που προέκυψαν στην πορεία», λέει στην «Κ». Αναφέρεται στην εύρεση αρχαιοτήτων (πληροφορίες τα αξιολογούν ως «αρκετά σημαντικά», αναμένεται επίσημη ενημέρωση από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού) αλλά και στο συνηθισμένο χάος με τα δίκτυα κοινής ωφελείας που εκτροχίασαν εντελώς το χρονοδιάγραμμα (ένας χρόνος αντί για 6-8 μήνες).
Τα μόνα στοιχεία που δεν προέβλεπε η αρχική μελέτη ήταν τα σιντριβάνια. «Προστέθηκαν όταν διαπιστώσαμε ότι δεν μπορούσαμε να φυτέψουμε δύο δέντρα από τον αρχικό σχεδιασμό γιατί ακριβώς από κάτω υπήρχε υποδομή του φυσικού αερίου». Οσο για τις πέργκολες που δείχνουν αυτή τη στιγμή μάλλον άχαρες, επιστρατεύτηκαν για να στεγάσουν τα τραπεζοκαθίσματα των παρακείμενων καταστημάτων εστίασης σε ένα ενιαίο αισθητικά περιβάλλον. Ας ελπίσουμε ότι οι προδιαγραφές που υπάρχουν θα τηρηθούν. Τελευταίο εμπόδιο (αλλά όχι και μικρότερο) για την εξέλιξη της ανάπλασης αποτελούν τα πέντε περίπτερα του κάτω τμήματος της πλατείας. Με κάποια έκπληξη ακούω τον αντιδήμαρχο Βασίλη-Φοίβο Αξιώτη να λέει ότι κάθε περίπτερο δικαιούται 12 ολόκληρα τετραγωνικά μέτρα. Δεν ξέρω αν γίνονται σεβαστά σήμερα αλλά τα έργα στο Σύνταγμα είναι σίγουρα μια ευκαιρία να μπει μια στοιχειώδης τάξη. Το ίδιο, ευτυχώς, πιστεύει και ο Κώστας Μπακογιάννης.
Οι «καταραμένες» πλατείες του 2004
