Η αλλαγή της στάθμης της θάλασσας στο διάβα των αιώνων, με αποτέλεσμα την καταβύθιση παράκτιων αρχαιολογικών τόπων, εγκυμονεί τον κίνδυνο καταστροφής τους. Στη μάχη της χαρτογράφησης και της διάσωσης των εναλίων αρχαιολογικών θησαυρών μπαίνει ένα νέο, σημαντικό ερευνητικό πρόγραμμα με την ονομασία «ClepsYdra» και συντονιστή το Εργαστήριο Γεωφυσικής Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης και Αρχαιοπεριβάλλοντος (GeoSat ReSeArch Lab) του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (ΙΜΣ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ). Ο πυρήνας του έργου έγκειται στην καθιέρωση νέων μεθόδων και πρωτοκόλλων για την τεκμηρίωση και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ρηχά θαλάσσια περιβάλλοντα.
«Το πρόγραμμα “ClepsYdra” έρχεται να καλύψει ένα κενό, καθώς σήμερα υπάρχουν σαφείς και ανεπτυγμένες μέθοδοι αρχαιολογικής έρευνας για τη στεριά ή για τη θάλασσα σε μεγαλύτερα βάθη, αλλά όχι για αυτό που θα χαρακτηρίζαμε ως “γκρίζα ζώνη”, δηλαδή τις αρχαιότητες σε θαλάσσιο βάθος 3-4 μέτρων», λέει στην «K» ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, κ. Νίκος Παπαδόπουλος, διευθυντής ερευνών στο ΙΤΕ.
«Μέχρι τώρα έχουν γίνει σποραδικά έργα χαρτογράφησης, αλλά πλέον μιλάμε για ένα μεγάλο πρόγραμμα διετούς διάρκειας, που θα καλύψει την ανατολική Κρήτη. Η συγκεκριμένη περιοχή έχει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς, λόγω τεκτονικών κινήσεων, σημειώνεται βύθιση των ακτών, με αποτέλεσμα παράκτιες αρχαιότητες να έχουν καλυφθεί από νερό ή άμμο και να απειλούνται», συμπληρώνει ο κ. Παπαδόπουλος. Οι μακρόχρονες αλλαγές είναι εμφανείς σε μια σειρά από θέσεις όπως το Κουφονήσι, η Χρυσή και η Ιεράπετρα.
Ενα καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα χαρτογράφησης αρχαιοτήτων σε θαλάσσιο βάθος 3-4 μέτρων.
Το «ClepsYdra» θα κινητοποιήσει σύγχρονες μεθοδολογίες και καινοτόμα τεχνολογικά εργαλεία για την τεκμηρίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, προσαρμόζοντας τις πρακτικές για το ρηχό θαλάσσιο περιβάλλον. Μεταξύ άλλων, θα χρησιμοποιηθούν η εναέρια και δορυφορική τηλεπισκόπηση, θα γίνει ψηφιακή φωτογραμμετρία με προσαρμογή τηλεχειριζόμενης πλωτής συσκευής και πολυπαραμετρική γεωφυσική χαρτογράφηση με προσαρμογή αισθητήρων και πρωτοκόλλων για το υγρό περιβάλλον.
Θα πραγματοποιηθεί, επίσης, εκτίμηση κινδύνου των παράκτιων/υποβυθισμένων θέσεων, ενσωματώνοντας ένα σύνολο χωρικών πληροφοριών. Ακόμη, θα αναπτυχθεί πλατφόρμα εικονικής/επαυξημένης πραγματικότητας που θα τροφοδοτείται με τα παραπάνω δεδομένα, με τελικό στόχο την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρίσκεται σήμερα βυθισμένη σε ρηχά θαλάσσια περιβάλλοντα.
Στόχος του προγράμματος είναι η ανάδειξη των συγκεκριμένων περιοχών, η ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και η συμμετοχή σε πρακτικές προστασίας και ψηφιακής επιμέλειας. Για την επίτευξη αυτών των στόχων ενώνουν δυνάμεις το ΙΜΣ-ΙΤΕ από την Ελλάδα και το ISPC-CNR από την Ιταλία, σε στενή συνεργασία με την Ελληνική Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού. Η χρηματοδότηση προέρχεται από το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας.
