Απαλλαγή στα Θρησκευτικά θα χορηγείται στους μαθητές μόνο για λόγους θρησκευτικής συνείδησης. Αυτό αποφάσισε η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας εναρμονιζόμενη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Σε διαφορετική κατεύθυνση κινείται η γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ).
Ειδικότερα, με το άνοιγμα των σχολείων την 1η Σεπτεμβρίου για την προετοιμασία του νέου σχολικού έτους θα σταλεί από το υπουργείο Παιδείας στα σχολεία εγκύκλιος, η οποία θα ορίζει ότι δικαίωμα να ζητήσουν εξαίρεση από τα Θρησκευτικά, επικαλούμενοι λόγους θρησκευτικής συνείδησης, έχουν μόνον οι γονείς παιδιών που δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Οπως ανέφεραν χθες στην «Κ» στελέχη του υπουργείου Παιδείας, η γνωμοδότηση της Αρχής για την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης επαναλαμβάνει αντίστοιχες γνωμοδοτήσεις της των τελευταίων δέκα ετών. Αντίθετα, τέσσερις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (οι αποφάσεις υπ’ αριθμ. 559, 660, 1749 και 1750) αποτυπώνουν την πάγια θέση του ανωτάτου δικαστηρίου: το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό για τους χριστιανούς ορθόδοξους — ως εκ τούτου απαλλαγή δικαιούνται οι άθεοι ή όσοι ανήκουν σε άλλο θρήσκευμα. «Το ΣτΕ επέβαλε με απόφασή του τη φράση “λόγοι θρησκευτικής συνείδησης” ως νόμιμη αιτιολογία απαλλαγής από τα Θρησκευτικά. Το ΣτΕ είναι ο θεσμικός ερμηνευτής του νόμου και οι αποφάσεις του δεσμεύουν την πολιτεία», τόνισαν τα ίδια στελέχη στην «Κ», εξηγώντας γιατί δεν υιοθετείται η γνώμη της Αρχής, η οποία ακολούθησε πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ.
Δικαίωμα και για ορθοδόξους αλλά και εναλλακτικό μάθημα ζητεί η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.
Γνωμοδότητη της ΑΠΔΠΧ
Συγκεκριμένα, η Ολομέλεια του ΣτΕ με την υπ’ αριθμ. 1478/2022 απόφασή της, που δημοσιεύθηκε στις 7 Ιουλίου, ακύρωσε Κοινή Υπουργική Απόφαση (από τις 28/5/2021) κατά το μέρος που προβλέπεται η απαλλαγή των μαθητών από τα Θρησκευτικά, καθώς δεν προηγήθηκε της ΚΥΑ η γνώμη της ΑΠΔΠΧ για το θέμα. Στη γνωμοδότηση που ακολούθησε, η ΑΠΔΠΧ προτείνει α) η απαλλαγή να χορηγείται για «λόγους συνείδησης» και όχι «θρησκευτικής συνείδησης», λέγοντας ότι β) απαλλαγή δικαιούνται και οι ορθόδοξοι μαθητές, και πως γ) η πολιτεία οφείλει να εισαγάγει εναλλακτικό μάθημα για τους απαλλασσομένους. Η γνωμοδότηση της Αρχής προκάλεσε τις αντιδράσεις θεολόγων, όπως της Πανελλήνιας Ενωσης Θεολόγων που ανέφερε ότι η θέση της ΑΠΔΠΧ είναι αντισυνταγματική.
Ως προς το εναλλακτικό μάθημα που θα διδάσκονται οι μαθητές οι οποίοι θα πάρουν απαλλαγή από τα Θρησκευτικά, το υπουργείο Παιδείας αλλά και η Εκκλησία της Ελλάδος μελετούν το θέμα. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», τα δύο υπό εξέταση μαθήματα είναι η Θρησκειολογία και η Ηθική. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έδωσε χρονικό περιθώριο στο υπουργείο να αποφασίσει για το εναλλακτικό μάθημα έως το τέλος του σχολικού έτους 2022-2023. Μέχρι τότε η διεύθυνση κάθε σχολείου σε συνεργασία με τον σύλλογο των διδασκόντων θα αποφασίζουν κατά περίπτωση για τον τρόπο με τον οποίο θα απασχολούνται υποχρεωτικά οι απαλλασσόμενοι μαθητές.
ΑΠΟΨΗ
Tα Θρησκευτικά ξανά σε σταυροδρόμι
Του Γεωργίου Στριλιγκά*
Μετά την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), (1478/2022) και τη γνωμοδότηση 2/2022 της ΑΠΔΠΧ, στον θεολογικό χώρο εκφράστηκαν έντονες ανησυχίες για τις εξελίξεις, χωρίς να λείψουν και οι αμφιλεγόμενες προσεγγίσεις. Η τυχόν απελευθέρωση των απαλλαγών θα υποσκάψει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη υποχρεωτικότητα του Μαθήματος των Θρησκευτικών (ΜτΘ). Η «ομολογικοποίηση» του ΜτΘ θα οδηγήσει στην «ομοσπονδοποίηση» της θρησκευτικής εκπαίδευσης, σε μια εποχή μάλιστα που το σχολείο εργάζεται προς την αντίθετη κατεύθυνση, που είναι η προαγωγή της διαπολιτισμικότητας και της συμπερίληψης. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η απόφαση του ΣτΕ εξασφαλίζει στη μεγάλη πλειονότητα των μαθητών Ορθόδοξη Χριστιανική Αγωγή, ενώ άλλοι μιλούν για υποβάθμιση του ΜτΘ, με την εισαγωγή πολυ-θρησκειακής εκπαίδευσης. Επιπροσθέτως, εκφράζονται προβληματισμοί για το περιεχόμενο και την ανάθεση της διδασκαλίας του εναλλακτικού μαθήματος και τις οργανωτικές δυσκολίες που αναδύονται. Τα παραπάνω θέματα έχουν διχάσει από καιρού τους θεολόγους. Ηδη από το 2010, υπήρξε μια μεγάλη κινητοποίηση θεολόγων, οι οποίοι τότε κατέθεσαν μια διαφορετική άποψη, με την εκπόνηση νέων προγραμμάτων σπουδών. Τα προγράμματα εκείνα δέχθηκαν ισχυρές επιθέσεις από διάφορους θεολογικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους, οι οποίοι προσέφυγαν στο ΣτΕ, παρά τις προειδοποιήσεις ότι διακυβεύεται η υποχρεωτικότητα του ΜτΘ. Ταυτόχρονα, διάφοροι πολίτες, οι οποίοι δεν ήθελαν τα παιδιά τους να διδάσκονται το ΜτΘ, προσέφυγαν στο ΣτΕ και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το ΣτΕ ακύρωσε τα προγράμματα και ταυτόχρονα άνοιξε τον δρόμο για την εισαγωγή του πολυ-θρησκειακού ή πολυ-ομολογιακού μοντέλου θρησκευτικής εκπαίδευσης. Κάπως έτσι φθάσαμε στις σημερινές εξελίξεις, με συνευθύνη πολλών πλευρών, για τις οποίες προσωπικά δεν χαίρομαι. Παρά τις όποιες αντιξοότητες, οι θεολόγοι εκπαιδευτικοί δεν θα πάψουμε να οραματιζόμαστε ένα ΜτΘ ανοικτών οριζόντων, σύγχρονο, διαλεγόμενο, παιδαγωγικά θεμελιωμένο. Οι σύγχρονες κοινωνικές εντάσεις, και ιδιαίτερα η αναβίωση διάφορων εκφάνσεων θρησκευτικού φανατισμού, δείχνουν τον δρόμο που χρειάζεται να ακολουθήσει το ελληνικό σχολείο.
* Ο κ. Γεώργιος Στριλιγκάς είναι συντονιστής Εκπαιδευτικού Εργου Θεολόγων και Γ.Γ. του Πανελληνίου Θεολογικού Συνδέσμου «Καιρός».
