Eως και 80% αυξήθηκε η θνησιμότητα στην ευρύτερη αστική περιοχή της Αθήνας στις αρχές Αυγούστου 2021, λόγω ενός θανάσιμου συνδυασμού των ιδιαίτερα αυξημένων θερμοκρασιών και της επίδρασης της δασικής πυρκαγιάς στη Βαρυμπόμπη! Πρόκειται για αποτέλεσμα μιας πολύ ενδιαφέρουσας μελέτης που θα παρουσιαστεί στο 34ο ετήσιο συνέδριο της Διεθνούς Εταιρείας Περιβαλλοντικής Επιδημιολογίας (ISEE 2022), που πραγματοποιείται από την Κυριακή έως τις 21 Σεπτεμβρίου στο Συνεδριακό Κέντρο του Μεγάρου Μουσικής στην Αθήνα.
Η ερευνητική ομάδα συνέκρινε την εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας στην Αθήνα από την 1η Μαΐου μέχρι την 1η Οκτωβρίου 2021, σε σχέση με τον μέσο όρο των ετών 2017-2020. Στην έρευνα, όπως φαίνεται στο γράφημα, αποτυπώθηκε μια ευθεία συσχέτιση ανάμεσα στην άνοδο των θερμοκρασιών και την αύξηση της θνησιμότητας. Ειδικά σε συνθήκες παρατεταμένου καύσωνα στα τέλη Ιουλίου – αρχές Αυγούστου του 2021 η θνησιμότητα πήρε την ανηφόρα, ενώ υπό την επίδραση και των κοντινών δασικών πυρκαγιών (με τον καπνό και το στρες) κορυφώθηκε, αποδεικνύοντας τη βαριά επικινδυνότητα της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών καταστροφών για τη δημόσια υγεία.
«Η μεταβολή της εβδομαδιαίας θνησιμότητας έφθασε στο +80% σε σχέση με τον ημερήσιο αριθμό θανάτων την ίδια περίοδο τα έτη 2017-2020, όταν συνδυάστηκαν ο καύσωνας και η δασική φωτιά που επηρέασε την ατμόσφαιρα της Αθήνας και εξέθεσε σε συνδυασμένο κίνδυνο τον πληθυσμό από τη ζέστη και τον καπνό. Ωστόσο, μετά από προσεκτικό έλεγχο όλων των παραγόντων που επηρεάζουν τη θνησιμότητα (χρονολογικές τάσεις, ημέρα της εβδομάδας κ.ά.) και ανάλυση δεδομένων από το 2011 μέχρι το 2021, υπολογίστηκε ότι η αύξηση της θνησιμότητας τις ημέρες του συγκεκριμένου καύσωνα πριν από την εκδήλωση της πυρκαγιάς ήταν 20%, ενώ μετά την εκδήλωση της φωτιάς ήταν 70% σε σχέση με ημέρες που δεν χαρακτηρίζονται από καύσωνες», λέει στην «Κ» η κυρία Κλέα Κατσουγιάννη, ομότιμη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας στο Imperial College London. «Πάντως στη σύγκριση που έγινε με τις επιδράσεις από τον εξίσου σημαντικό καύσωνα του Ιουλίου 1987 βρέθηκε ότι το 2021 οι επιδράσεις των υψηλών θερμοκρασιών στη θνησιμότητα ήταν μικρότερες από αυτές που θα περιμέναμε με βάση τη σχέση που καταγράφηκε το 1987. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σήμερα και από τα μέτρα που λαμβάνονται από την πολιτεία και διάφορους φορείς για την προστασία του πληθυσμού», συμπληρώνει η κυρία Κατσουγιάννη, που συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα μαζί με τους Αντώνη Αναλυτή (ΕΤΕΠ, επιστημονικός συνεργάτης), Σοφία Ζαφειράτου (υποψήφια διδάκτωρ) και Ευαγγελία Σαμόλη (αναπλ. καθηγήτρια Επιδημιολογίας).
Αλλη μία έρευνα που αποδεικνύει τη βαριά επικινδυνότητα της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών καταστροφών για τη δημόσια υγεία.
Στο συμπόσιο «Κλιματικές καταστροφές, δημόσια υγεία και πολιτικές προστασίας», στο πλαίσιο του ISEE 2022, θα παρουσιαστούν μελέτες από διάφορες περιοχές του κόσμου. Στην Αυστραλία, όπου τη διετία 2019-20 υπήρχε ιδιαίτερη αύξηση των πυρκαγιών, εκτιμήθηκε ότι υπήρξαν 429 θάνατοι σχετιζόμενοι με τον καπνό, περίπου 3.230 εισαγωγές στα νοσοκομεία και 1.523 προσελεύσεις με κρίσεις άσθματος. Το κόστος από την επιβάρυνση του συστήματος υγείας ανήλθε σε 1,95 δισ. δολάρια Αυστραλίας, εννέα φορές μεγαλύτερο από τη διάμεση τιμή των προηγούμενων 19 ετών. Στη δική της παρουσίαση η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Davis) Irva Hertz-Picciotto θα αναφέρει –μεταξύ άλλων– πως 40.235 κτίρια καταστράφηκαν στην Πολιτεία από δασικές πυρκαγιές την τελευταία πενταετία, πολύ περισσότερα από τα προηγούμενα χρόνια. Επίσης, πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους λόγω δασικών πυρκαγιών την τριετία 2017-19.
«Ενα άλλο εξαιρετικά ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα που θα παρουσιαστεί στο ISEE 2022 είναι η αλληλεπίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων με τη μετάδοση του κορωνοϊού και τη σοβαρότητα νόσησης από COVID-19», σημειώνει η κυρία Κατσουγιάννη, που προεδρεύει στο συνέδριο μαζί με την κυρία Σαμόλη και παρουσιάζει μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα θέματα που θα αναπτυχθούν από τους περίπου 1.500 συμμετέχοντες (1.100 με φυσική παρουσία). Στο συμπόσιο «Λοιμώξεις και Περιβάλλον», που συντονίζεται από τον καθηγητή Μανόλη Κογεβίνα του ερευνητικού κέντρου ISGLOBAL στη Βαρκελώνη, θα γίνει συνθετική παρουσίαση των περίπου 100 μελετών της τελευταίας διετίας, που διερευνούν τη σχέση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της συχνότητας ή σοβαρότητας της COVID-19. Σε αυτές αποτυπώνεται με τεκμηριωμένο τρόπο ότι η νόσηση και η σοβαρότητα της COVID-19 αυξάνονται όταν μεγαλώνει η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Επίσης, μελέτες για την ανοσολογική απόκριση δείχνουν ότι αυτή είναι αυξημένη μεταξύ νοσούντων, όταν υπάρχει ταυτόχρονη έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Προς το παρόν δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες για την επίδραση της έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τη «μακροχρόνια» COVID.
Αντίστοιχη συνθετική παρουσίαση θα γίνει από τον Jan Semenza του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης για τη σχέση της κλιματικής αλλαγής με τις λοιμώξεις. Οι μετεωρολογικές αλλαγές, οι μετακινήσεις πληθυσμών, οι αλλαγές χρήσεων γης, η αστικοποίηση κ.λπ. πυροδοτούν υγειονομικούς κινδύνους, που περιλαμβάνουν και την έκρηξη επιδημιών.
