Κατά την περυσινή χρονιά, όταν οι εκπαιδευτικοί λυκείου του Ψυχικού πήραν την καθαρογραμμένη απόφαση του υπουργείου Παιδείας που ζητούσε να αξιολογήσουν το εκπαιδευτικό έργο του σχολείου τους, «πάγωσαν». Ηταν επιφυλακτικοί σε μια διαδικασία άγνωστη εδώ και 40 χρόνια για τα ελληνικά σχολεία. Τη δυσπιστία τους ενίσχυαν οι συνδικαλιστές, που υποστήριζαν ότι η αξιολόγηση θα είναι τιμωρητική για τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία και κήρυξαν απεργία-αποχή. Οταν όμως η ΟΛΜΕ και η ΔΟΕ έχασαν τον δικαστικό αγώνα με το υπουργείο Παιδείας, οι καθηγητές του λυκείου στο προάστιο της Αθήνας, όπως και η πλειονότητα των σχολείων της χώρας, προχώρησαν στις διαδικασίες αξιολόγησης ξεκινώντας από τον περασμένο Νοέμβριο. Προ ημερών έλαβαν την έκθεση εξωτερικής αξιολόγησης που συνέταξε ο σύμβουλος εκπαίδευσης παιδαγωγικής ευθύνης. Σε επτά από τα εννέα πεδία το λύκειό τους βαθμολογήθηκε με μονάδα, με άριστα το 10, και μόλις σε δύο πεδία ξεπέρασε τη βάση. Τι έφταιξε; Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου βάλλουν κατά του διευθυντή, διότι αποφάσισε να καταθέσει στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) τα φασόν κείμενα που υπέδειξε προς τα σχολεία η ΟΛΜΕ ή έκανε ελλιπή παρουσίαση των δράσεων που οργάνωσε το σχολείο. Επίσης, επικρίνουν τον σύμβουλο που έκανε την αξιολόγηση. Αντίθετα, οι συνάδελφοί τους σε λύκειο της Θεσσαλονίκης αρίστευσαν – το σχολείο πήρε 10 σε όλα τα πεδία. Βέβαια κάποιοι καθηγητές, γνωρίζοντας και τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στα σχολεία της Ελλάδας, σχολιάζουν εάν ο σύμβουλος μελέτησε με προσοχή τις εκθέσεις που παρουσίασαν ή απλώς ήταν πολύ γενναιόδωρος στη βαθμολογία του.
Οι περιπτώσεις των δύο σχολείων αποτυπώνουν την κατάσταση με την αξιολόγηση που έγινε το προηγούμενο σχολικό έτος. Η πλειονότητα των σχολείων συμμετείχε στην αξιολόγηση, ωστόσο «στην πράξη ελάχιστα σχολεία τόλμησαν να λειτουργήσουν σύμφωνα με το πνεύμα της αυτοαξιολόγησης, θέτοντας δηλαδή πραγματικούς στόχους βελτίωσης των (περιορισμένων) πεδίων ευθύνης τους και ασκώντας ειλικρινή κριτική των πεπραγμένων τους», τονίζει μιλώντας στην «Κ» η Μαρία Π., φιλόλογος σε γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης. «Ο χώρος της εκπαίδευσης είναι πολύ αδρανής. Σε πολλές περιπτώσεις η αξιολόγηση εμφανίζεται προσχηματική, αλλά υπάρχουν και σχολεία που δούλεψαν ουσιαστικά. Στο σχολείο μου όλοι δουλέψαμε με αυταπάρνηση. Παρά τα προβλήματα της πρώτης φοράς. Είναι θετικό πάντως πως τα γρανάζια των δημοσίων σχολείων αρχίζουν να κινούνται», παρατηρεί στην «Κ» ο Ηλίας Ανδριανός, μαθηματικός σε Πρότυπο Λύκειο της Αθήνας.
Τα σχολεία αξιολογούνται σε τρεις τομείς: την παιδαγωγική και μαθησιακή λειτουργία, τη διοικητική λειτουργία και την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Οι τρεις τομείς περιλαμβάνουν εννέα επιμέρους πεδία. Μετά την έναρξη του νέου σχολικού έτους, πολλά σχολεία ανάρτησαν στην ιστοσελίδα τους την «Εκθεση εξωτερικής αξιολόγησης του έργου της σχολικής μονάδας», όπως ονομάζεται, που συνέταξε ο αρμόδιος σύμβουλος εκπαίδευσης παιδαγωγικής ευθύνης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτει η «Κ», οι περισσότερες εκθέσεις είναι ιδιαίτερα θετικές, αναδεικνύοντας εξωραϊσμένη εικόνα για τα ελληνικά σχολεία.
«Παρά τα προβλήματα της πρώτης φοράς, είναι θετικό πως τα γρανάζια των δημοσίων σχολείων αρχίζουν να κινούνται», παρατηρεί στην «Κ» έμπειρος εκπαιδευτικός.
Ωστόσο, έχουν μηδενιστεί οι εκθέσεις σχολείων που ακολούθησαν τα κείμενα που εστάλησαν από τις ομοσπονδίες, είτε με επιλογή του διευθυντή είτε με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων. Επίσης, υπάρχουν εκθέσεις που σε κάποια πεδία έχουν βαθμολογηθεί… κανονικά διότι οι διευθυντές παρουσίασαν δράσεις –έργο προς αξιολόγηση–, αλλά σε άλλα πεδία μηδενίστηκαν. Μάλιστα, υπάρχουν σύλλογοι διδασκόντων που έχουν συντάξει κείμενα κατά της επιλογής του διευθυντή, τώρα που διαπιστώνουν ότι η βαθμολογία της έκθεσης αξιολόγησης τους «εκθέτει». «Ο σύλλογος αντέδρασε έντονα και εξέφρασε τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευσή του, καθώς με τη συγκεκριμένη έκθεση ακυρώθηκε η μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλλε όλο το διδακτικό έτος», λέει χαρακτηριστικά σε γραπτή αναφορά του προς το ΙΕΠ σύλλογος διδασκόντων γυμνασίου της Αττικής, ενώ επικρίνει και τον αξιολογητή πως έκανε διεκπεραιωτική δουλειά, χωρίς να μελετήσει το έργο ανά πεδίο δράσης. «Ο σύλλογος υλοποίησε τον προγραμματισμό με εφαρμογή σχεδίων δράσης, τα οποία αναρτούσε στην πλατφόρμα του ΙΕΠ. Αξιοποιούσε τις παρατηρήσεις – προτάσεις του συντονιστή με τον οποίο διατήρησε αγαστή συνεργασία», προσθέτει.
Από την άλλη, με βάση τη βαθμολογία που εμφανίζουν τα σχολεία, αναπτύσσεται και ιδιότυπος ανταγωνισμός μεταξύ σχολείων του ίδιου δήμου. «Η αυτοδιαφήμιση των σχολικών μονάδων (όπως μάλλον θα έπρεπε να ονομάζεται εξαρχής η διαδικασία) οδηγεί αναπόδραστα στην κατηγοριοποίησή τους στα καλά και κακά σχολεία, κάτι που όπως έχουμε δει να συμβαίνει σε Βρετανία και Αμερική σημαίνει αργά ή γρήγορα και αντίστοιχη κατηγοριοποίηση της χρηματοδότησής τους. Οταν γνωρίζεις πως αξιολογείσαι και θα συγκριθείς με τα υπόλοιπα σχολεία, ο στόχος είναι να φανείς όσο γίνεται καλύτερος», παρατηρεί εκπαιδευτικός που έχει ταχθεί κατά της αξιολόγησης. Η επιχειρηματολογία της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ ενίσχυσε τους αντιδρώντες –για ιδεολογικοπολιτικούς λόγους– εκπαιδευτικούς, ενώ η κατάληξη απογοήτευσε και όσους πολιτικά τάχθηκαν υπέρ του εγχειρήματος.
«Ο νόμος μάς έδινε τη δυνατότητα να σχεδιάσουμε αυτόνομα εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δράσεις, χωρίς την ασφυκτική θηλιά του κεντρικού προγραμματισμού. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσαμε να ενισχύσουμε την αυτονομία του σχολείου, που τόσα χρόνια διεκδικούσαμε. Με απλά λόγια, είχαμε τη δυνατότητα να “τρέξουμε” προγράμματα για σχολικό κήπο, χορωδία, κινηματογραφικές προβολές, προγράμματα Φυσικής με πειράματα, πρωταθλήματα εσωτερικά σε διάφορα σπορ, να παράγουμε επιτέλους οργανωμένα εκπαιδευτικό υλικό που θα αποτελούσε περιουσία του σχολείου. Εδινε τη δυνατότητα με ετεροπαρατήρηση και συνεργασία σχεδιασμένη να διδαχθούμε ο ένας από τον άλλον και να αναζωογονήσουμε τη λειτουργία του συλλόγου διδασκόντων, που έχει καθηλωθεί εδώ και χρόνια στα τετριμμένα. Οι εμπειρίες που θα αποκτούσαμε θα ήταν αναντικατάστατες και απείρως καλύτερες από οποιαδήποτε προγράμματα επιμόρφωσης. Τέλος, αυτή η εσωτερική αυτοαξιολόγηση θα μπορούσε να αποκαλύψει προβλήματα ουσιαστικά, που λειτουργούν ανασταλτικά στη λειτουργία του σχολείου», παρατηρεί στην «Κ» ο Ευθύμης Δημόπουλος, δάσκαλος στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Βριλησσίων. Τι έγινε τελικά; Οπως λέει ο έμπειρος δάσκαλος: «Η εφαρμογή της εσωτερικής αξιολόγησης δεν προχώρησε. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις αρνούνται κάθε εξωτερική ή εσωτερική αξιολόγηση. Κήρυξαν απεργίες, έστησαν μποϊκοτάζ με στημένα (φασόν) κείμενα αυτοαξιολόγησης (πραγματικά ντροπιαστικά), φόβισαν διευθυντές και σχολικούς συντονιστές, εκμεταλλεύτηκαν την άρνηση των εκπαιδευτικών να φορτωθούν επιπλέον δουλειά (να «τρέξουν» συνεργασίες, να συντάξουν εκθέσεις και αξιολογήσεις) και έτσι εμπόδισαν την υλοποίηση του νόμου».
Ευθύμης Δημόπουλος
Δάσκαλος στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Βριλησσίων
Ο νόμος ζητούσε από τους εκπαιδευτικούς να οργανωθούν σε ομάδες, να προγραμματίσουν, να υλοποιήσουν και να αποτιμήσουν με μια βαθμολογική κλίμακα δράσεις βελτίωσης του σχολείου. Υποτίθεται ότι αυτό γίνεται σε όλα τα σχολεία στην αρχή κάθε εκπαιδευτικής χρονιάς, αλλά γίνεται άτυπα, ελλιπώς, χωρίς έλεγχο και παρακολούθηση, με αποτέλεσμα να εξαντλείται στα στοιχειώδη τρέχοντα καθήκοντα. Το σχολείο δεν ζωντανεύει, δεν δημιουργεί, απλώς διεκπεραιώνει.
Ηλίας Ανδριανός
Μαθηματικός στο 2ο Πρότυπο Λύκειο Αθήνας
Οργανώσαμε πολύ καλά την αξιολόγηση, με δεδομένες τις αντιδράσεις και την πολυπλοκότητα μιας παρέμβασης και το γεγονός ότι η αξιολόγηση έγινε για πρώτη φορά. Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής πρέπει να στείλει στα σχολεία οδηγίες ως προς τη διαδικασία και τα εργαλεία αξιολόγησης, π.χ. να υπάρχουν ερωτήσεις διαφοροποιημένες για κάθε σχολείο με βάση τα χαρακτηριστικά και το κοινωνικό – οικονομικό προφίλ της περιοχής.
Λία Χολέβα
Φιλόλογος σε λύκειο της Αθήνας
Οργάνωσα μαζί με δύο συναδέλφους επιμορφώσεις πάνω στα γνωστικά μας αντικείμενα, στα παιδαγωγικά ζητήματα και τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, που απευθύνονταν σε συναδέλφους σε όλη την Ελλάδα (η δράση υλοποιήθηκε μέσω webex). Η ενασχόληση με τις παρουσιάσεις μας και η ανταλλαγή απόψεων με έμπειρους συναδέλφους και πανεπιστημιακούς, που προσκαλέσαμε ως ομιλητές, αποτέλεσαν ευκαιρία δημιουργικής ανάσας και επαγγελματικής εξέλιξης.
Ηλίας Γαλατερός
Φιλόλογος στο 2ο Λύκειο Θερμαϊκού
Προθυμία και ενθουσιασμός δεν υπήρξαν. Ωστόσο, προχωρήσαμε οργανώνοντας δράσεις με βάση τις υποδείξεις του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Υπάρχει προβληματισμός πώς θα μετρηθεί η διαφοροποίηση των σχολείων με βάση το κοινωνικό – οικονομικό προφίλ των γονέων. Σίγουρα θα υπάρχουν σχολεία με χαμηλή βαθμολογία, η οποία δεν θα οφείλεται στην προσπάθεια των εκπαιδευτικών τους. Δεν έχει γίνει γνωστό πώς θα αξιολογηθεί η αξιολόγηση.
Τα πορίσματα των αξιολογητών και οι (πολλές) καλές βαθμολογίες
«Το σχολείο σας αποδεικνύεται πως κάνει πλούσια και αποτελεσματική χρήση των καινοτόμων μεθόδων και των εκπαιδευτικών εργαλείων», λέει έκθεση αξιολογητή λυκείου της Θεσσαλονίκης, ο οποίος έχει βαθμολογήσει με 10 το σχολείο στο πεδίο της διδασκαλίας και της μάθησης. Για το πεδίο της διοικητικής λειτουργίας ο ίδιος αξιολογητής για να τεκμηριώσει το νέο 10 που βάζει λέει πως «έχει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται οι εργασίες ανάμεσα στους καθηγητές» και μιλάει για «προώθηση κοινών στόχων και κοινού οράματος στο σχολείο». «Βαθμολογηθήκαμε με 10 σχεδόν σε όλα τα πεδία. Είχαμε οργανώσει βέβαια ανάλογες δράσεις και πριν από τον νόμο περί αξιολόγησης. Είναι ζήτημα κουλτούρας κάθε σχολείου», εξηγεί στην «Κ» διευθυντής δημοτικού στον Χολαργό.
Τα σχολεία που βαθμολογήθηκαν από 8 και πάνω είναι πολλά, εγείροντας προβληματισμό για ευνοϊκές βαθμολογήσεις και ωραιοποίηση της κατάστασης από τους συλλόγους διδασκόντων. «Πολλά περιγράφονται στις εκθέσεις αξιολόγησης. Μακάρι τα περισσότερα να έχουν ουσία και να μην είναι περίβλημα που κρύβει τα προβλήματα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος», παρατηρεί στην «Κ» η φιλόλογος Λ.Κ.
Οσα σχολεία «πάτωσαν», μάλλον ο διευθυντής τους και ο σύλλογος διδασκόντων (έστω κατά πλειοψηφία) διαφωνούν πολιτικά με την αξιολόγηση. Για παράδειγμα, για γυμνάσιο της Αθήνας στην έκθεσή του ο αξιολογητής κάνει μόνο παρατηρήσεις και βαθμολογεί με 1 ή 2 τα περισσότερα πεδία, ενώ σε εκείνο που βάζει 5 προτείνει «καλή η πρωτοβουλία να διοργανωθούν σεμινάρια, αλλά χρήσιμο είναι να ενισχυθεί η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με σεμινάρια που οργανώνονται από αρμόδιους φορείς. Καλή η υλοποίηση προγραμμάτων, ωστόσο να αυξηθεί η συμμετοχή σε ποικιλία εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων».
«Εστιάσαμε τα παιδαγωγικά ζητήματα και τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Θεωρώ ότι η αξιολόγηση μας έδωσε τη δυνατότητα να συνομιλήσουμε με συναδέλφους διαφορετικών ειδικοτήτων, να δούμε διαφορετικές οπτικές, να ακούσουμε πανεπιστημιακούς. Ολο αυτό είναι θετικό για τον τρόπο που κάνουμε τη δουλειά μας και βγαίνει στα παιδιά», λέει η Λία Χολέβα, φιλόλογος σε λύκειο της Αθήνας.
Ο Ηλίας Γαλατερός, φιλόλογος στο 2ο Λύκειο Θερμαϊκού, μιλώντας στην «Κ» τονίζει ότι στο σχολείο του «η αξιολόγηση προχώρησε. Βέβαια, ο γραφειοκρατικός φόρτος ήταν μεγάλος, και ιδίως στο τέλος της χρονιάς που είναι η περίοδος των εξετάσεων. Ταυτόχρονα, δεν έχει γίνει γνωστό πώς θα αξιοποιηθούν τα συμπεράσματα της αξιολόγησης που έκανε κάθε σχολείο, ποια θα είναι η ανατροφοδοτική διαδικασία».
«Εάν το υπουργείο Παιδείας ήθελε πραγματικά να κινηθεί προς τη βελτίωση της δημόσιας δωρεάν παιδείας, πρώτα θα θεράπευε τα χρόνια προβλήματά της για τα οποία κωφεύει, έπειτα θα αξιολογούσε με ειλικρίνεια την αποτελεσματικότητα αναλυτικών προγραμμάτων, εγχειριδίων, τρόπων εξέτασης κ.λπ. και τέλος θα παρείχε κάθε βοήθεια προς τους εκπαιδευτικούς ώστε να εκπληρώσουν με τον βέλτιστο τρόπο τα καθήκοντά τους (π.χ. ουσιαστικές επιμορφώσεις, παιδαγωγική και διδακτική ελευθερία και ευελιξία, μικρότερες τάξεις), λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε σχολείου, αλλά και την πραγματικότητα των συνεχώς μετακινούμενων εκπαιδευτικών. Μέχρι τότε θα αναλωνόμαστε σε αγώνες επίδειξης αριστείας», δήλωσε στην «Κ» η Μ.Π., φυσικός σε γυμνάσιο της Λάρισας.
Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής θα πάρει τις εκθέσεις των περιφερειακών κέντρων εκπαιδευτικού σχεδιασμού για τα σχολεία κάθε περιφέρειας και θα προχωρήσει σε γενική αποτίμηση της αξιολόγησης την πρώτη χρονιά. Η προθεσμία αποστολής τους ολοκληρώθηκε την περασμένη Παρασκευή. Η αξιολόγηση των σχολείων θα συνεχιστεί, ενώ τον Δεκέμβριο θα αρχίσει η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, με την ΟΛΜΕ και τη ΔΟΕ να θεωρείται βέβαιο ότι θα τη σαμποτάρουν.
