Είναι συγκλονιστικό και μόνο να το φανταστείς. Ενα διαστημόπλοιο με διαστάσεις λίγο μικρότερες από ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο μετατρέπεται σε βέλος και διασχίζει 12 εκατομμύρια χιλιόμετρα, σε ένα ταξίδι 10 μηνών, για να πέσει με ταχύτητα 20.000 χιλιομέτρων την ώρα πάνω σε ένα αστεροειδή με διάμετρο 160 μέτρων και να πετύχει τον στόχο του με ακρίβεια δέκα μέτρων! Πρόκειται για την αποστολή του DART, δηλαδή «βέλος» στα αγγλικά, η οποία στέφθηκε με επιτυχία λίγο μετά τις 2 τα ξημερώματα χθες ώρα Ελλάδας.
Το πρόγραμμα Double Asteroid Redirection Test (DART) της NASA είναι ένα επιστημονικό πείραμα που σχεδιάζεται για πολλά χρόνια και στηρίζεται στη συνεργασία ομάδων από πολλές χώρες, ανάμεσά τους και μία από το Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ. «Ο στόχος του πειράματος DART είναι να εξετάσουμε κατά πόσον με τη μέθοδο αυτή της πρόσκρουσης πάνω σε αστεροειδείς αυτού του μεγέθους μπορούμε να αλλάξουμε με ασφάλεια την τροχιά τους, έτσι ώστε να δράσουμε αναλόγως εάν χρειαστεί ποτέ. Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται κάτι τέτοιο και γι’ αυτό η σημασία της όλης επιχείρησης και της τελικής επιτυχούς κατάληξης είναι πολύ μεγάλη», λέει στην «Κ» ο Κλεομένης Τσιγάνης, καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ και επικεφαλής της ομάδας που συνέβαλε στο πείραμα.
Αναφερόμενος στο μακρύ ταξίδι του DART σημειώνει πως υπήρχαν ορισμένοι χειρισμοί από τη βάση της NASA τους προηγούμενους μήνες, αλλά τις τέσσερις τελευταίες ώρες πριν από την πρόσκρουση, και ειδικά αφότου το διαστημόπλοιο απέκτησε οπτική επαφή με τους αστεροειδείς, το σκάφος κινήθηκε από μόνο του με σύστημα αυτόματης έξυπνης πλοήγησης.
Σε τι συνίσταται η συμβολή των επιστημόνων του ΑΠΘ; «Η ομάδα μας έχει μια συσσωρευμένη εμπειρία από τη μελέτη της δυναμικής αυτών των αστεροειδών, ειδικά όσον αφορά τη μοντελοποίηση της κίνησής τους. Με βάση αυτό μελετούμε την κίνηση των δύο αστεροειδών τόσο πριν όσο και μετά την πρόσκρουση. Μάλιστα, καθώς θα συλλέγουμε τα πραγματικά στοιχεία μετά την πρόσκρουση, θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε την κίνηση των σωμάτων και πόσο επέδρασε τελικά η σύγκρουση με το σκάφος», εξηγεί ο κ. Τσιγάνης.
Το σχέδιο
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 30.000 αστεροειδείς κάθε μεγέθους.
Το πείραμα DART αφορούσε ένα σύστημα αστεροειδών, με έναν πιο μεγάλο, τον Δίδυμο, με διάμετρο 800 μέτρων, κι έναν μικρότερο, τον Δίμορφο, με διάμετρο 160 μέτρων. Ο Δίμορφος είναι δορυφόρος του Διδύμου, εκτελώντας μια πλήρη περιστροφή κάθε 12 ώρες. «Ο στόχος του πειράματος ήταν να κτυπήσουμε τον Δίμορφο, να του δώσουμε λίγη παραπάνω ορμή και ενέργεια, έτσι ώστε να τροποποιηθεί η τροχιά του, για παράδειγμα να κάνει την περιστροφή σε 11 ώρες και 40 λεπτά», σημειώνει ο καθηγητής του ΑΠΘ.
Σύμφωνα με τον κ. Τσιγάνη, τις επόμενες δύο-τρεις εβδομάδες θα έχουμε μια εικόνα για το ποια είναι η μεταβολή της τροχιακής περιόδου. Ηδη πάντως έχει καταγραφεί αυξημένη λάμψη στον Δίμορφο, καθώς και διασπορά θραυσμάτων. «Πιο ολοκληρωμένη εικόνα θα πάρουμε από το ευρωπαϊκό σκάφος ΗΡΑ, το οποίο θα εκτοξευθεί το 2024 και θα φτάσει στον Δίμορφο το 2026 για να τον παρατηρήσει από κοντά, ώστε να δούμε ακριβώς τις συνέπειες της πρόσκρουσης. Μάλιστα το ΗΡΑ προγραμματίζεται να απελευθερώσει και δύο μικρά δορυφορικά διαστημικά σκάφη, έτσι ώστε να λάβουμε μια τομογραφία του Δίμορφου από τα ραντάρ τους. Και σε αυτό το πρόγραμμα συμμετέχει η ομάδα μας», λέει στην «Κ» ο κ. Τσιγάνης.
Η συγκεκριμένη μέθοδος που δοκιμάστηκε με επιτυχία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την άμυνα του πλανήτη μας. «Εάν εντοπίσουμε έναν αστεροειδή που θα μπορούσε να γίνει απειλή για τη Γη, μπορούμε να την εφαρμόσουμε ώστε να τροποποιηθεί η τροχιά του. Απαιτείται όμως έγκαιρη εκτίμηση, 2-3 χρόνια πριν. Στην περίπτωση αυτή, και μια μικρή αλλαγή της τροχιάς του μεγεθύνεται εκθετικά», σημειώνει ο καθηγητής Φυσικής του ΑΠΘ.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 30.000 αστεροειδείς κάθε μεγέθους. Η εκτίμηση είναι πως ειδικά όσοι έχουν διάμετρο άνω του ενός χιλιομέτρου έχουν εντοπιστεί στο σύνολό τους, έχει αναλυθεί η πορεία τους και δεν αποτελούν απειλή για τη Γη, τουλάχιστον για τα επόμενα 100 χρόνια. Ομως, όσον αφορά τους μικρότερους αστεροειδείς, μεγέθους 150-200 μέτρων, που είναι και οι περισσότεροι, υπολογίζεται πως γνωρίζουμε μόνο το 40%. Γι’ αυτό είναι σημαντική η διαδικασία εντοπισμού τους και λεπτομερούς καταγραφής της τροχιάς τους.
Διαστημικά προγράμματα
Τα διαστημικά προγράμματα έχουν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Ο Κλεομένης Τσιγάνης και η ομάδα του ΑΠΘ μπήκαν στον σχεδιασμό του προγράμματος από το 2014, η ίδια η αποστολή σχεδιαζόταν αρκετά χρόνια πριν. Η διεύθυνση και η χρηματοδότηση της αποστολής ανήκε στη NASA, η κατασκευή του σκάφους έγινε από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Johns Hopkins και ειδικά από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής, που διηύθυνε ο Σταμάτης Κριμιζής, ενώ στο σύνολο του έργου συνεργάστηκαν επιστημονικές ομάδες από πολλές χώρες.
