Παράξενα είναι τα συναισθήματα φεύγοντας από το κτίριο του τομέα ανατομίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Τα περίπου 4.000 ανατομικά εκθέματα μαζί με τον σκελετό του γίγαντα και εκείνο του νάνου κερδίζουν τις αρχικές εντυπώσεις, αλλά αυτές τις διαδέχεται η επαφή με έναν κόσμο ανοίκειο, παγωμένο, νεκρικό. Οι χώροι ταρίχευσης και κατάψυξης των σορών πτωμάτων, η αίθουσα των πάγκων στους οποίους γίνονται τα μαθήματα, το αμφιθέατρο Ανατομίας –χρονολογείται από το 1930, είναι γερμανικών προδιαγραφών και από τα λίγα ανατομικά αμφιθέατρα στην Ευρώπη–, οι αίθουσες με τα τελευταίας τεχνολογίας ανατομικά τραπέζια, όλα αποτελούν έναν κόσμο που θες να βλέπεις από απόσταση, φοβούμενος να τον αγγίξεις.
«Πριν από το 1980 για το μάθημα της ανατομίας αξιοποιούνταν αζήτητα πτώματα. Τώρα πλέον υπάρχει η δωρεά σώματος», λέει στην «Κ» ο κ. Θεόδωρος Τρουπής, γενικός χειρουργός και διευθυντής του Εργαστηρίου Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Σύμφωνα με τον ίδιο, ετησίως γίνονται περίπου 25-30 προσφορές σώματος, με πιο πρόσφατη εκείνη του αείμνηστου ηθοποιού Κώστα Καζάκου. «Ο Καζάκος με την κίνησή του συνέβαλε στην εκπαίδευση των γιατρών και η πράξη του επιδεικνύει ανδρεία και αλτρουισμό. Φανταστείτε ότι το σώμα ενός δωρητή γίνεται… φύλλο και φτερό πάνω σε ένα ανατομικό τραπέζι», προσθέτει.
Η διαδικασία
Μετά την παραλαβή του σώματος από τους ανθρώπους του γραφείου τελετών, το προσωπικό του εργαστηρίου ανατομίας της Ιατρικής Σχολής καθαρίζει και αποτριχώνει το σώμα σε μεγάλους χώρους του ισογείου. Κατόπιν τοποθετείται σε ύπτια θέση και ακολουθεί η διαδικασία της ταρίχευσης. Το σώμα διατηρείται για 48 ώρες εκτός συντήρησης στον ατμοσφαιρικό αέρα, μήπως χρειάζονται τοπικές ενέσεις φορμόλης και μετά τοποθετείται στη συντήρηση-κατάψυξη για 2 με 3 χρόνια. Στο ταριχευτήριο υπάρχουν τρεις δεξαμενές φορμόλης, οι οποίες όμως είναι πλέον… μουσειακές, αφού χρησιμοποιούνται σπάνια, μόνο επικουρικά. Χρονολογούνται από το 1930.
Οι χώροι ταρίχευσης και συντήρησης του ισογείου επικοινωνούν με ασανσέρ με τη μεγάλη αίθουσα ανατομών στον 1ο όροφο. Ετσι, όταν κριθεί έτοιμο να εκτεθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς, το σώμα ανεβαίνει σε φορείο στην αίθουσα όπου υπάρχουν 23 ανατομικά μαρμάρινα τραπέζια. «Παλαιότερα χρησιμοποιούσαμε 8 με 10 πτώματα, τώρα έχουμε περί τα 4 πτώματα, πάνω στα οποία ο διδάσκων κάνει τις ανατομικές τομές και παρουσιάζει το μάθημα στους φοιτητές», λέει στην «Κ» ο κ. Τρουπής. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν και αληθινοί σκελετοί, για χάρη του μαθήματος.
Ο σκελετός ενός γίγαντα και εκείνος του Αντώνη Σαμαράκη ξεχωρίζουν ανάμεσα στα περίπου 4.000 εκθέματα που αντικρίζουν οι πρωτοετείς φοιτητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
Αίθουσα πρώτων βοηθειών
Δίπλα στο μεγάλο ασανσέρ υπάρχει ένα μικρό δωμάτιο, με δύο κρεβάτια εξέτασης και φαρμακείο. Εκεί δίνονται οι πρώτες βοήθειες για τους φοιτητές που δεν αντέχουν τη θέα του πτώματος. «Κάποιοι έχουν σακχαρώδη διαβήτη και απαιτείται ειδικός χειρισμός», παρατηρεί ο κ. Τρουπής, και διηγείται ότι συστήνει στους πρωτοετείς φοιτητές όταν θα μπαίνουν στην αίθουσα ανατομίας για μάθημα, μπροστά σε ένα πτώμα να αφήσουν έξω από τη σκέψη τους την εικόνα του παππού ή της γιαγιάς τους. «Ο γιατρός πρέπει να λειτουργεί χωρίς συναίσθημα. Η ενσυναίσθηση και η ανθρωπιά είναι, και πρέπει να είναι, πάντα παρούσες. Αλλά ο συναισθηματισμός και το θερμό κεφάλι πρέπει να αποφεύγονται για χάρη της ορθής διάγνωσης και θεραπείας», τονίζει ο ίδιος. Κάθε πτώμα αξιοποιείται στο μάθημα για ένα ακαδημαϊκό έτος. Κατόπιν τα σώματα θάβονται με έξοδα του ιδρύματος.
Ψηφιακά «πτώματα»
Εντυπωσιακό είναι το εργαστηριακό μάθημα πάνω στα υπερσύγχρονης τεχνολογίας τραπέζια anatomage. «Η αγορά των τριών εξ αυτών έγινε επί πρυτανείας Θάνου Δημόπουλου και καθιστούν το εργαστήριο ένα από τα πιο εξελιγμένα εργαστήρια στα Βαλκάνια», λέει ο κ. Τρουπής. Ο πάγκος του τραπεζιού είναι ουσιαστικά μία οθόνη στην οποία εμφανίζεται το πρόπλασμα του σώματος και πάνω σε αυτό γίνονται οι τομές που απαιτεί το μάθημα.
Στον ίδιο όροφο της Ιατρικής Σχολής Αθηνών το εργαστήριο Ανατομίας φυλάττει την ιστορία του. Σε τρεις αίθουσες βρίσκεται ο σκελετός αλλά και προσωπικά αντικείμενα του συγγραφέα Αντώνη Σαμαράκη, που ήταν από τους πρώτους επώνυμους δωρητές σώματος στην Ελλάδα. Σε προθήκες εκτίθενται ο σκελετός ενός γίγαντα –βρέθηκε σε υψίπεδα του Πόντου το 1924 και είχε το παρατσούκλι «Αμανάτης»–, ενώ απέναντί του ένας σκελετός νάνου. Στον χώρο φιλοξενούνται εκθέματα από το 1880: οστά αλλά και καταστάσεις ασύμβατες με τη ζωή (π.χ. σιαμαία). Επίσης, υπάρχει το πρώτο μηχάνημα για ακτινογραφίες, το οποίο χρονολογείται στα μέσα της δεκαετίας του ’50 και το δώρισε στο εργαστήριο ο καθηγητής Ευτύχιος Βορίδης.
Ενας κόσμος στον οποίο εισέρχονται οι πρωτοετείς της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, που έχουν επιλέξει ένα λειτούργημα για το οποίο απαιτείται ψυχρό κεφάλι και γερό στομάχι.
