Τα τελευταία τρία χρόνια η πολιτεία έθεσε ως προτεραιότητα την ενίσχυση της εξωστρέφειας και της διεθνοποίησης των ελληνικών πανεπιστημίων. Έδωσε τη δυνατότητα στα πανεπιστήμια να οργανώνουν, χωρίς περιττή γραφειοκρατία, ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα με δίδακτρα, θερινά σχολεία, κοινά ή διπλά προγράμματα με ιδρύματα άλλων χωρών. Θεσμοθέτησε την αυτόματη αναγνώριση πτυχίων άλλων χωρών για ακαδημαϊκούς σκοπούς, διευκολύνοντας την εγγραφή ξένων φοιτητών. Με πρόσθετη χρηματοδότηση, επένδυσε στη συμμετοχή των ελληνικών πανεπιστημίων στην εμβληματική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη σύσταση «Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων» και στην ίδρυση και λειτουργία ξενόγλωσσων προγραμμάτων. Εισήγαγε κίνητρα στη λειτουργία των πανεπιστημίων, συμπεριλαμβάνοντας τη «διεθνοποίηση» στους στόχους που μπορούν να επιλέξουν να αξιολογηθούν, ώστε να λάβουν το 20% της ετήσιας χρηματοδότησής τους. Θεσμοθέτησε και στήριξε τον στρατηγικό σχεδιασμό, ενδυναμώνοντας τα ιδρύματα. Στήριξε και επέκτεινε τη δράση Study in Greece για τη διεθνή προβολή τους, διαδικτυακά ή σε εκθέσεις εκπαίδευσης και θεσμοθέτησε την εξέλιξη της σε «εταιρεία» των πανεπιστημίων. Ανέπτυξε διμερείς πρωτοβουλίες με τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Κίνα κ.α. Κινητοποίησε τις υπηρεσίες του ελληνικού κράτους στο εξωτερικό και δίκτυα ομογενών επιστημόνων, για την οικοδόμηση «γεφυρών» συνεργασίας. Εξασφάλισε πρόσθετη χρηματοδότηση για τα πανεπιστήμια από το Ταμείο Ανάκαμψης (600 εκ) και το νέο ΕΣΠΑ (400 εκ).
Γιατί διεθνοποίηση;
Η ανάδειξη της χώρας σε διεθνές κέντρο εκπαίδευσης πέρα από ακαδημαϊκά και εκπαιδευτικά οφέλη για τους συμμετέχοντες, διαδίδει την ελληνική γλώσσα και πολιτισμό, συμβάλλει στην ανάπτυξη και την απασχόληση, και ενισχύει τη διεθνή θέση της χώρας. Η προσέλκυση ξένων φοιτητών όμως, είναι η μόνη ρεαλιστική εναλλακτική στην προοπτική συρρίκνωσης και μαρασμού της ανώτατης εκπαίδευσης, λόγω του δημογραφικού προβλήματος. Η καθίζηση των γεννήσεων κατά 30% (από 120.000 το 2009 σε 84.000 το 2020) θα αρχίσει να επηρεάζει έντονα την ανώτατη εκπαίδευση από το 2026. Θα προστεθεί στη μείωση των φοιτητών που επέφερε η -ορθή- θεσμοθέτηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Ο αριθμός των υποψηφίων για εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση από πάνω από 100.000 τα τελευταία χρόνια θα μειωθεί μεταξύ 2026-2035 σε περίπου 70.000, ενώ ο αριθμός των επιτυχόντων σε 55.000 από 80.000 προ ΕΒΕ.
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι! Η προσπάθεια αντιστροφής των δημογραφικών τάσεων είναι δύσκολη και αργεί πολύ να αποδώσει. Πολλά ιδρύματα, όχι μόνο της περιφέρειας, θα κλείσουν αναγκαστικά. Άλλο όμως η αναγκαία αναδιάρθρωση του σημερινού «χάρτη» των ΑΕΙ και άλλο συρρίκνωση και μαρασμός. Η διεθνοποίηση δεν είναι απλώς μια εθνικά επωφελής επένδυση, αλλά μια στρατηγική μακροπρόθεσμης επιβίωσης των πανεπιστημίων και ανάπτυξης της χώρας. Τα ιδρύματα έχουν ανταποκριθεί εντυπωσιακά θετικά μέχρι τώρα. Ο συνολικός αριθμός των ξενόγλωσσων προγραμμάτων θα πλησιάσει φέτος τα 300, ενώ 11 ιδρύματα επέλεξαν τη διεθνοποίηση ως στόχο για τη χρηματοδότησή τους. Τα πρώτα ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα ιατρικής (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ) είχαν μεγάλη απήχηση σε φοιτητές από περισσότερες από 40 χώρες. Τα μηνύματα είναι θετικά και οι δυνατότητες επιτυχίας μεγάλες.
Αρκούν όσα κάναμε μέχρι τώρα;
Κάναμε μόνο μια αρχή. Τα αποτελέσματα δεν θα έρθουν αμέσως. Πρέπει να τρέξουμε για να προλάβουμε τις δημογραφικές επιπτώσεις. Τα ελληνικά πανεπιστήμια χρειάζεται να ενισχύσουν σημαντικά τη θέση τους στο διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη για να γίνουν ελκυστικά για την ποιότητα της έρευνας, της εκπαίδευσης και των υπηρεσιών τους (εργαστήρια, βιβλιοθήκες, κτιριακές και ψηφιακές υποδομές, εστίες, υποστήριξη φοιτητών, ασφάλεια κλπ.). Οι διαθέσιμοι πόροι, εθνικοί και ευρωπαϊκοί, πρέπει να ενισχύσουν στοχευμένα τις καλύτερες ακαδημαϊκές μονάδες, για πιο γρήγορα αποτελέσματα. Αντί για νέα κτίρια, η έμφαση να δοθεί στις αισθητικές και λειτουργικές αναβαθμίσεις των διαθέσιμων κτιρίων, με διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, ώστε να εξυπηρετούν σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας. Τα νεοσύστατα Γραφεία Υποστήριξης Διδασκαλίας και Μάθησης να συμβάλλουν στην ανάπτυξη μεθόδων «ενεργού μάθησης», όπως συμβαίνει διεθνώς. Μια οργανωμένη εκστρατεία διεθνούς προβολής στα Βαλκάνια και σε αναπτυσσόμενες μεγάλες χώρες (π.χ. Ινδία) είναι απαραίτητη, παράλληλα με τις διεθνείς συνεργασίες με γνωστά πανεπιστήμια της Αμερικής, της Ευρώπης και της Ανατολής και τη σταθεροποίηση των «γεφυρών» με τα δίκτυα των απόδημων Ελλήνων επιστημόνων.
Για να πετύχει όμως το άνοιγμα στο διεθνή χώρο απαιτεί από τα πανεπιστήμια στρατηγική ικανότητα με διεθνή ορίζοντα, αυτονομία από το υπουργείο, και ισχυρές κεντρικές εκτελεστικές διοικήσεις, χωρίς καθηλωτικές εσωτερικές εξαρτήσεις. Απαιτεί προσαρμοστικότητα με ευέλικτη εσωτερική οργάνωση (σε Σχολές με προγράμματα αντί στεγανών και δύσκαμπτων Τμημάτων), διευκολύνοντας τις αναδιαρθρώσεις. Απαιτεί όλοι και όλα να αξιολογούνται και να λογοδοτούν σε ισχυρά και ανεξάρτητα Συμβούλια, με συμμετοχή εξωτερικών προσωπικοτήτων διεθνούς εμβέλειας. H διαχείριση των πόρων, της περιουσίας των ιδρυμάτων και της φοιτητικής μέριμνας δεν μπορεί να παραμένει υπόθεση ερασιτεχνών. Οι σπουδές πρέπει να αντιστοιχούν στις διεθνείς εξελίξεις με τριετή, αντί τετραετή και ενιαία πενταετή προγράμματα. Τα ελληνόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα να ανοίξουν σε αλλοδαπούς φοιτητές, με τις αναγκαίες προσαρμογές και δίδακτρα ανάλογα του κόστους σπουδών.
Ο πρόσφατος νόμος για τα πανεπιστήμια, παρά τα βήματα μπροστά, δεν προώθησε όσες αλλαγές είναι αναγκαίες για τη φυγή προς τα μπρος. Η ολοκλήρωση της πανεπιστημιακής μεταρρύθμισης που εκκρεμεί και της στρατηγικής διεθνοποίησης που έχει ξεκινήσει, πρέπει να σχεδιαστούν και να δρομολογηθούν άμεσα, ως εθνική υπόθεση και προτεραιότητα. Πρέπει να τρέξουμε!
* Τέως Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
