Να το ξαναγράψουμε: Το σύστημα παιδικής προστασίας χωλαίνει. Η ευθύνη για την προστασία των παιδιών είναι μοιρασμένη σε πάνω από ένα υπουργεία, σε πάνω από μία διευθύνσεις των εμπλεκόμενων υπουργείων, χωρίς έναν κεντρικό συντονιστικό μηχανισμό. Γενικώς, το δεξί χέρι δεν ξέρει τι κάνει το αριστερό, και όταν συναντώνται δεν καταφέρνουν πάντα να συνεργαστούν.
Eπειτα, νόμοι και τροποποιήσεις νόμων για την παιδική προστασία – σκόρπιοι σε διάφορα νομοσχέδια (του υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων, του υπουργείου Δικαιοσύνης, του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη). Νόμοι που κάποιες φορές αντιφάσκουν μεταξύ τους. Λαμπρό παράδειγμα, η διαφοροποίηση ανάμεσα στην προστασία της ανηλικότητας βάσει του νόμου 2101/1992, που κύρωσε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, και η κατάργηση της ανηλικότητας όπως αυτή ορίζεται στην ως άνω σύμβαση από τις διατάξεις του νόμου 4636/2019, που διαφοροποιεί προς το δυσμενέστερο τη μεταχείριση των ασυνόδευτων ανηλίκων άνω των 15 ετών. Ναι, η Ελλάδα έχει αποφασίσει ότι κάποιοι 15χρονοι δεν είναι αρκετά… παιδιά.
Τα παραπάνω (ξανα)γράφονται με αφορμή τις καταγγελίες παιδιών ότι τους ασκήθηκε βία από στελέχη της «Κιβωτού του Κόσμου». Ως προς τις καταγγελίες καθαυτές, θα επιμεληθεί η Δικαιοσύνη. Ως προς την πρόληψη τέτοιων περιστατικών, όμως, θα ήθελα να αναδείξω δύο σημαντικά μέτρα που θα μπορούσαν να έχουν συμβάλει στην προστασία των παιδιών αυτών.
Ο νόμος 4538/2018, που προετοιμάστηκε και ψηφίστηκε επί ΣΥΡΙΖΑ, έκανε πολλά και γενναία βήματα προς ένα βέλτιστο σύστημα υιοθεσίας και αναδοχής. Μάλιστα, συμπεριέλαβε μεταξύ των παιδιών που δύνανται να επωφεληθούν της αναδοχής και τα ασυνόδευτα ανήλικα. Ο εν λόγω νόμος περιλαμβάνει και ένα διαμαντάκι που ακόμη το κοιτάμε να γυαλίζει στα χέρια μας, αλλά δεν το έχουμε επενδύσει στο κοινό καλό: τον θεσμό της Επαγγελματικής Αναδοχής. Οπως προβλέπει ο νόμος, η επαγγελματική αναδοχή μπορεί να προσφερθεί σε «παιδιά με αναπηρία και παιδιά με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, ύστερα από πρόταση του αρμόδιου για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας. Η φροντίδα από την πλευρά των αναδόχων γονέων υπηρετεί συγκεκριμένο θεραπευτικό σχέδιο, που προτείνεται από ειδικούς επιστήμονες του φορέα εποπτείας. Ο ανάδοχος γονέας που προσφέρει επαγγελματικές υπηρεσίες προς το παιδί αμείβεται με μηνιαία αντιμισθία και ασφαλίζεται για ασθένεια και σύνταξη». Ως μοντέλο, η επαγγελματική αναδοχή έχει αναδειχθεί διεθνώς ως ένα ισχυρό εργαλείο ουσιαστικής υποστήριξης παιδιών με σοβαρές και συχνά πολλαπλές ευαλωτότητες. Εμείς ακόμη περιμένουμε να δουλέψει η κυβέρνηση για να εφαρμοστεί επιτέλους το μέτρο αυτό.
Διασφάλιση του παιδιού
Τα τελευταία χρόνια προωθείται στην Ευρώπη η καλή πρακτική όλοι οι φορείς που συνεργάζονται με τον οποιονδήποτε τρόπο με παιδιά να αναπτύσσουν μια Πολιτική Διασφάλισης Παιδιού, βασισμένη στην εκάστοτε εθνική νομοθεσία, στις ευρωπαϊκές οδηγίες και στις ιδιαιτερότητες του κάθε φορέα / οργανισμού. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν χρηματοδοτεί πλέον ερευνητικά και άλλα προγράμματα που εμπλέκουν παιδιά στις δραστηριότητές τους εάν οι φορείς που προβλέπεται να έρθουν σε επαφή με αυτά κατά τη διάρκεια του προγράμματος δεν έχουν αναπτύξει και κοινοποιήσει την πολιτική διασφάλισης παιδιού του φορέα.
Η πολιτική διασφάλισης παιδιού κάθε φορέα, δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου, πρέπει να προβλέπει τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά ερχόμενα σε επαφή με τον φορέα και τις δραστηριότητές του, καθώς και τις κατάλληλες θεραπείες πρόληψης. Πρέπει να περιλαμβάνει ξεκάθαρες οδηγίες προς τους/τις εργαζόμενους/μενες για το ποιες συμπεριφορές επιτρέπονται και ποιες απαγορεύονται στην επαφή τους με τα παιδιά. Πρέπει να περιγράφει τις διαδικασίες που ακολουθούνται για ασφαλείς προσλήψεις, καθώς και την εκπαίδευση σε ζητήματα διασφάλισης παιδιού που προσφέρονται στο προσωπικό του φορέα. Πρέπει να ορίζει τα κριτήρια επιλογής του Προσώπου Αναφοράς για ζητήματα διασφάλισης παιδιού του φορέα και τις αρμοδιότητές του. Τέλος, πρέπει να περιγράφει με λεπτομέρεια τις διαδικασίες που ακολουθεί ο φορέας σε περίπτωση που υπάρξει ζήτημα παιδικής προστασίας εντός του φορέα, για παράδειγμα άσκηση βίας από εργαζόμενο του φορέα σε παιδί ή οποιαδήποτε άλλη βλάβη του παιδιού κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του σε δραστηριότητες του φορέα.
Ισως αναρωτιέστε: «Θα σωθούμε και θα σώσουμε και τα παιδιά μας με αυτά»; Πολλά παιδιά θα προστατευθούν. Αλλά εάν με ρωτάτε, πιο σημαντικό κρίνω το συμβολικό μήνυμα που θα περνούσε μια γενναία κυβέρνηση πράττοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο: συστηματική και επιμένουσα αλλαγή της κοινωνικής συνείδησης προς την κατεύθυνση της μηδενικής ανοχής στη βία που ασκείται σε παιδιά. Εκπαιδευτικά πλαίσια, φορείς παροχής υπηρεσιών σε παιδιά, αθλητικοί σύλλογοι, ωδεία, κατασκηνώσεις, εθελοντικές οργανώσεις… Χιλιάδες παιδιά θα ωφελούνταν από ένα τέτοιο μέτρο. Και όλες και όλοι θα ζούσαμε με λιγότερο φόβο, και άρα πιο ελεύθερες και ελεύθεροι.
* H κ. Κορίνα Χατζηνικολάου είναι επίκουρη καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του ΑΠΘ. Συμμετέχει στην επιτροπή εμπειρογνωμόνων και συμβούλων του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ.
