Όταν εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, ανήκα ακόμα στην ενεργό διπλωματική υπηρεσία, ο όρος της διπλωματίας των πόλεων ήταν λίγο πολύ άγνωστος τόσο στην θεωρία, όσο και στην πράξη.
Σήμερα η διπλωματία των πόλεων είναι μια σύνθετη πρακτική που επιτρέπει στις πόλεις να δραστηριοποιούνται όχι μόνο στην υλοποίηση παγκόσμιων πολιτικών αλλά και στη διαμόρφωση τους. Η άσκηση της προϋποθέτει τόσο εμπειρία τοπικής αυτοδιοίκησης όσο και προηγμένη γνώση των διεθνών σχέσεων.
Η σύγχρονη ιστορία διεθνούς συνεργασίας σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης ξεκινά στις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν αρκετοί ιδεαλιστές καθώς και εκπρόσωποι της εργατικής τάξης είδαν στις πόλεις την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Οι τάσεις αυτές διατυπώθηκαν σε κείμενο το 1913 κατά τη σύσταση της Διεθνούς Ένωσης Τοπικών Αρχών (IULA). Αργότερα, μετά την τραυματική εμπειρία του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, παρατηρήθηκε μια αυξητική τάση στη διεθνή συνεργασία στο πλαίσιο της τοπικής αυτοδιοίκησης με κύριο άξονα τις αδελφοποιήσεις πόλεων.
Σε πολλές περιπτώσεις οι αδελφοποιήσεις βοήθησαν και προώθησαν την επίσημη συμφιλίωση μεταξύ κρατών. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν η Γαλλία και η Δυτική Γερμανία υπέγραψαν την συνθήκη του Elysée το 1963 με την οποία οι δύο χώρες έθεσαν τέρμα σε έχθρα αιώνων, είχαν προηγηθεί 130 αδελφοποιήσεις. Σήμερα, η πρακτική αυτή θεωρείται από πολλούς ξεπερασμένη και σταδιακά εγκαταλείπεται.
Πάντως, η σύναψη των αδελφοποιήσεων εξακολουθεί να έχει πολιτική σημασία, καθώς σηματοδοτεί βούληση για νέες προοπτικές ανάπτυξης σχέσεων. Η Αθήνα ανταποκρίθηκε τη τελευταία τριετία σε αρκετά αιτήματα και κυρίως επικαιροποίησε, με στοχευμένες δράσεις, παλαιότερες συμφωνίες με πόλεις που επιθυμούσαν για διάφορους λόγους να ανανεώσουν τις σχέσεις τους μαζί της.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το αίτημα της Κωνσταντινούπολης, στο οποίο η Αθήνα ανταποκρίθηκε θετικά, γνωρίζοντας καλά ότι μεταξύ των πόλεων μπορούν να χτίζονται για το μέλλον γέφυρες συνεργασίας και συνεννόησης από κάτω προς τα πάνω, δηλαδή από τη λαϊκή βάση, ιδίως όταν τις κυβερνήσεις χωρίζει ορμητικό και βαθύ ποτάμι διαφορών.
Ξεκίνησε, έτσι, μια πολύ παραγωγική συνεργασία με τον Δήμαρχο Εκρέμ Ιμάμογλου. Μετά από πετυχημένες εκατέρωθεν επισκέψεις σφυρηλατήθηκε μια σταθερή βάση συνεννόησης και συνεργασίας των δύο Δημάρχων σε πολλούς τομείς. Έτσι, τον Νοέμβριο του 2021, πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη η μεγάλης σημασίας εναρκτήρια συνδιάσκεψη δημάρχων των βαλκανικών πόλεων και αποφασίστηκε όπως η Αθήνα αναλάβει την πρώτη θεσμοθετημένη προεδρία του νέου αυτού περιφερειακού φόρουμ τον ερχόμενο Ιανουάριο. Αγαστή συνεργασία ξεκίνησε και με τον δήμαρχο Σμύρνης, η εκεί όμως επίσκεψη για την υλοποίηση των όσων έχουν ήδη συμφωνηθεί, αναβλήθηκε, την τελευταία στιγμή, λόγω της απαράδεκτης συμπεριφοράς των τουρκικών αρχών προς τον περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας.
Στενή συνεργασία αναπτύχθηκε και με τον Δήμαρχο Τιράνων που μόνο προς όφελος των δυο πόλεων και κατά συνέπεια των ελληνοαλβανικών σχέσεων μπορεί να αποβεί. Επίσης με τον Δήμαρχο της Πρίστινα χτίστηκε μια γέφυρα επικοινωνίας σε τομείς χαμηλής πολιτικής που οι κυβερνήσεις δεν θα μπορούσαν να χτίσουν δεδομένου ότι η χώρα μας, για σοβαρούς εθνικούς λόγους, δεν έχει αναγνωρίσει το Κόσοβο.
Ενώ αρχικά οι πόλεις αντιμετωπίζονταν κυρίως σαν έκφραση της κοινωνίας των πολιτών, σήμερα, μολονότι δεν έχουν αποκτήσει ακόμα διεθνή νομική προσωπικότητα, αναγνωρίζονται διεθνώς ως πολιτικοί θεσμοί που όχι μόνο εκπροσωπούν τη βούληση των πολιτών και των τοπικών φορέων, αλλά λειτουργούν και σαν πρότυπα εργαστήρια καινοτομίας. Πιο κοντά στον πολίτη, έχουν πλούσια εργαλειοθήκη και ικανότητες με τις οποίες μπορούν να πετύχουν μεγάλο μέρους των διεθνών στόχων και στρατηγικών για την αντιμετώπιση των σημερινών παγκόσμιων προκλήσεων που από τη φύση τους μεν είναι υπερεθνικές, αλλά τοπικές στην αντιμετώπιση τους.
Η πανδημία του κορωνοϊού απέδειξε πως οι πόλεις είναι ένας αναντικατάστατος παράγων διεθνούς συνεργασίας. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα πολλαπλασίασαν την ικανότητα τους να ανταλλάσσουν απόψεις για να βρουν στην πράξη κατάλληλες λύσεις στις κοινές κοινωνικές και οικονομικές πτυχές της νέας αυτής πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα επιδεικνύοντας αλληλεγγύη σε ανταλλαγή πληροφοριών, πρακτικών και υλικού.
Αυτό, που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι, την τελευταία δεκαετία, οι πόλεις εστιάζουν τη δραστηριότητα τους στη συμμετοχή τους σε παγκόσμια ή ευρωπαϊκά δίκτυα των οποίων ο αριθμός και η σημασία έχει πολλαπλασιαστεί.
Η διευκόλυνση συνεργειών, η ανταλλαγή καλών πρακτικών , ο σχεδιασμός και η υλοποίηση κοινών δράσεων και η προώθηση της έρευνας και της τεχνολογίας για την επίτευξη των βασικών στόχων που έχουν προτάξει τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση για την βιωσιμότητα του πλανήτη μας, πραγματοποιούνται σήμερα κυρίως στο πλαίσιο μεγάλων διεθνών δικτύων που συχνά έχουν τη δυνατότητα να υποδεικνύουν η και να παρέχουν την αναγκαία χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους η διεθνή ιδρύματα.
Η Αθήνα συμμετέχει ενεργά σε πολλά διεθνή δίκτυα που είτε στοχεύουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όπως το C40, είτε έχουν ευρύτερη θεματική όπως το Eurocities που αγκαλιάζει πεδία συνεργασίας από την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών μέχρι τον πολιτισμό.
Η συμμετοχή της Αθήνας στο δίκτυο C40 έδωσε τη δυνατότητα στον Δήμαρχο Αθηναίων να συμμετάσχει , μαζί με ορισμένους άλλους επιλεγμένους Δημάρχους, στην Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα τον περασμένο Νοέμβριο στη Γλασκώβη η στην πρόσφατη που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μόνο εβδομάδες στο Μπουένος Άιρες. Στις διασκέψεις αυτές συμμετείχε σαν ομιλητής σε σημαντικά πάνελ με προσωπικότητες παγκόσμιου βεληνεκούς, κάνοντας έτσι ενεργή την παρουσία της Αθήνας, βελτιώνοντας την εικόνα της και αυξάνοντας το κύρος της .
Η διπλωματία των πόλεων δραστηριοποιείται σε ένα περιβάλλον έντονων αντιφάσεων. Ενώ οι πόλεις είναι η βασική πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και απορριμμάτων παγκόσμια, η διπλωματία των πόλεων τους επέτρεψε να γίνουν πρωτοπόροι στην πρόληψη και τη μείωση των επιβαρυντικών στοιχείων της κλιματικής κρίσης.
Η Αθήνα στο επίκεντρο
Ο Δήμος Αθηναίων έχει τοποθετήσει την Αθήνα στο επίκεντρο των εξελίξεων αναφορικά με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, θέτοντας την προστασία της φύσης ως παράμετρο κατά την υλοποίηση των αστικών παρεμβάσεων. Πιστή στις αρχές αυτές, η Αθήνα δραστηριοποιείται, όχι μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στο πλαίσιο μεγάλων διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΗΕ η ο ΟΑΣΕ . Ήταν μάλιστα η πρώτη πόλη που μαζί με δεκάδες επιχειρήσεις παγκόσμιας εμβέλειας, συνυπέγραψε και υιοθέτησε τον χάρτη αναγνώρισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της φύσης “Terra Carta“, μια σημαντική πρωτοβουλία του σημερινού βασιλιά Καρόλου .
Η Αθήνα δραστηριοποιείται στη διεθνή σκηνή και σε άλλους νευραλγικούς τομείς, όπως η διαχείριση και αντιμετώπιση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος και η καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, τομείς όπου καταβάλλεται διεθνώς μεγάλη προσπάθεια ευθυγράμμισης για την καλύτερη δυνατή ενσωμάτωση των μειονοτικών ομάδων. Έτσι, κατά τη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Παλέρμο τον Ιούνιο του 2021, ο Δήμος Αθηναίων κατάφερε και εξισορρόπησε τις ακραίες τάσεις για ανοιχτά σύνορα με μια πιο λογική προσέγγιση που σέβεται και στηρίζει τα δικαιώματα των μεταναστών χωρίς όμως να προσβάλλει εκείνα των κατοίκων των πόλεων.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο των προσπαθειών για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας το τέλος Νοεμβρίου, πραγματοποιείται στην Αθήνα η δεύτερη διεθνής σύνοδος δημάρχων για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού.
Είναι ξεκάθαρο ότι εστιασμένες και παραγωγικές συνεργασίες μακράς πνοής δεν βασίζονται μόνο σε συμβατικά πλαίσια αλλά κυρίως σε ειλικρινή βούληση συνεργασίας. Η επιτυχία τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κύρος που έχει αποκτήσει ο εκάστοτε δήμαρχος μιας πόλης και τα στελέχη που τον πλαισιώνουν.
Σήμερα, στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής έχουν γίνει, σε μικρό χρονικό διάστημα, πάρα πολλά . Η συμμετοχή του Δημάρχου Αθηναίων στο Φόρουμ των Μεσογειακών Δημάρχων που πραγματοποιήθηκε στη Φλωρεντία τον περασμένο Φεβρουάριο, όπου συζητήθηκαν όλα τα καυτά σύγχρονα θέματα, επέτρεψε την ανάπτυξη προσωπικών σχέσεων με τον πρόεδρο των Eurocities και δήμαρχο Φλωρεντίας, Dario Nardella. Δεν ήταν τυχαίο ότι μόλις τελείωσε η διάσκεψη και η εισβολή της Ουκρανίας ξεκινούσε, ο δήμαρχος Nardella κάλεσε τον Δήμαρχο της Αθήνας να τον στηρίξει σε μια αυθόρμητη πρωτοβουλία συμπαράστασης για τον Ουκρανικό λαό στην κεντρική πλατεία της Φλωρεντίας. Ο Κώστας Μπακογιάννης ήταν ο μόνος ξένος Δήμαρχος που μίλησε μπροστά σε μια λαοθάλασσα τιμώντας την Αθήνα ως πρωτεύουσα της δημοκρατίας. Αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής ήταν η πρόσφατη επίσκεψη του Κώστα Μπακογιάννη ως μέλος της αποστολής Ευρωπαίων δημάρχων στο Κιέβο, οι οποίοι συνυπέγραψαν μνημόνιο για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πόλεων της Ουκρανίας.
Η συμμετοχή σε διεθνή δίκτυα ή η σύναψη εταιρικών σχέσεων δεν είναι οι μόνες δραστηριότητες μιας πόλης στον διεθνή στίβο. Καίρια είναι η προσπάθεια προσέλκυσης επενδυτών, η προσέλκυση διεξαγωγής διεθνών εκδηλώσεων και επαγγελματιών υψηλής ειδίκευσης , η προσέλκυση τουριστών και φοιτητών καθώς και η παραγωγή υψηλού πολιτιστικού προϊόντος . Οι προσπάθειες αυτές συνδέονται άμεσα με θετικές προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης καθώς και την εξαγωγή αγαθών και υπηρεσιών, γνωστή ως αστική επιχειρηματικότητα. Είναι αναμφισβήτητο ότι η επιτυχία των δράσεων αυτών εξαρτάται και από την εικόνα που έχει καλλιεργήσει διεθνώς μια πόλη, δηλαδή από την πρακτική του city branding .
Στην πορεία αυτή, η ακτινοβολία του κάθε δημάρχου στο εξωτερικό είναι καθοριστική. Δεν είναι τυχαίο ότι το μεγάλης απήχησης περιοδικό Monocle ή η Figaro αναζήτησαν τη συνεργασία του Δήμου για την εκ μέρους τους προβολή της Αθήνας.
Είναι ξεκάθαρο ότι τη σημερινή εποχή οι μεγάλες πόλεις δεν μπορούν να εκπληρώσουν αποτελεσματικά τους στόχους τους χωρίς διεθνείς συνεργασίες. Πρέπει, όμως, στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι η εξάσκηση της διπλωματίας των πόλεων δεν στοχεύει σε υφαρπαγή αρμοδιοτήτων από τα εθνικά κράτη, αλλά αντίθετα, με βάση την αρχή της επικουρικότητας, στην υποστήριξη των εθνικών πολιτικών με συμπληρωματική δράση. Όπως χαρακτηριστικά έχει ειπωθεί, κράτη και πόλεις ακολουθούν τον ίδιο δρόμο αλλά σε διαφορετικά αυτοκίνητα.
* Ο κ. Τάσος Κριεκούκης είναι πρέσβης ε.τ., διπλωματικός σύμβουλος δημάρχου Αθηναίων
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
