H συζήτηση σχετικά με τις επιπτώσεις της γενικευμένης και εντατικής χρήσης των νέων τεχνολογιών πάνω στην αναγνωστική αλλά και στη γενικότερη συμπεριφορά των παιδιών και των νέων οργανώνεται χωρίς να λαμβάνει υπόψη τους δομικούς παράγοντες που τις προσδιορίζουν. Παραγνωρίζουμε, άλλη μία φορά, πως η ποσοτική και ποιοτική χρήση ενός εργαλείου και οι δυνατότητες που προσφέρει συναρτώνται με τα σχήματα αντίληψης, σκέψης και εκτίμησης των χρηστών, έτσι ώστε στις σημερινές διαφοροποιημένες κοινωνίες η χρήση ενός εργαλείου και οι επιπτώσεις του να καθορίζονται από τη σχέση μεταξύ της φύσης και των ποιοτικών δυνατοτήτων του προσφερόμενου εργαλείου και της θέσης που κατέχει ο χρήστης του στην κοινωνική δομή μιας κοινωνίας, δηλαδή των οικονομικών, πολιτισμικών και κοινωνικών του ιδιοτήτων.
Για να περιορισθώ στο ζήτημα της ανάγνωσης, ας θυμηθούμε πως η επανάσταση του μέσου ή των μέσων δεν είναι επανάσταση των κωδίκων. Μια γραπτή πληροφορία λειτουργεί πάντα ως κείμενο, είτε είναι τυπωμένη στη σελίδα ενός βιβλίου είτε εμφανίζεται σε μια οθόνη επεξεργασίας κειμένου, σε μια μαθηματική ή παραστατική γραφή και ανάγνωση καθώς και σε διαδραστική σχέση με ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή. Και συνεπώς, αυτό που προσφέρεται για κατανάλωση και μέσω των νέων τεχνολογιών είναι το νόημα που προσδίδουν σε μια πράξη ανάγνωσης οι συνθήκες και τα προβλεπόμενα αποτελέσματα της χρήσης της: χώροι ιδιοποίησης και επανάχρησης, μορφές κοινωνικότητας, νοητικές συνήθειες, τεχνικές δεξιότητες και αξίες που απαιτεί η πλήρης χρήση των νέων τεχνολογιών, δηλαδή μια δραστηριότητα που αναδημιουργεί τα προσφερόμενα από την τεχνολογία αντικείμενα και κάνει τον χρήστη να αυτομεταμορφώνεται. Με δυο λόγια, αυτό που επιτάσσει τον τρόπο της χρήσης, το είδος της χρήσης ή της μη χρήσης, και των δυνατών και πιθανών επιπτώσεών τους, καθορίζεται από τις ικανότητες και τους συμβολικούς προσανατολισμούς που είναι συνδεδεμένοι και οι ίδιοι με τις βαθύτερες αξίες που υιοθετεί μια κοινωνική ομάδα στην υιοθετούμενη πρακτική και χρήση. Αξίες που εξαρτώνται, τελικά, από τις συνθήκες ύπαρξής της.
* Ο κ. Νίκος Παναγιωτόπουλος είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
