Τον Μάρτιο του 2020 εθελοντές του Φιλοζωικού Συλλόγου Φθιώτιδας βρήκαν ένα γατάκι σε άθλια κατάσταση. Τα τρία πόδια του ήταν κομμένα, οι πληγές του είχαν μολυνθεί. «Δεν μπορούσαμε να το αφήσουμε αβοήθητο, αναζητήσαμε αμέσως μια λύση. Κι όταν υπάρχει αγάπη και επιμονή, έχουμε αποτελέσματα», όπως έγραψε εκείνες τις μέρες σε ανάρτησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η πρόεδρος του δραστήριου συλλόγου, Αγγελική Μπαρτσιώκα. Εκείνη το ονόμασε Περσέα, ελπίζοντας ότι κάποτε το ακρωτηριασμένο ζώο θα αποκτούσε φτερωτά σανδάλια, όπως ο μυθικός ήρωας.
Το εξαιρετικά δύσκολο περιστατικό –σημειωτέον ότι οι ακτινογραφίες έδειξαν και σκάγια από παλαιότερο πυροβολισμό στο σώμα του– ανέλαβαν η κτηνίατρος Σοφία Ζώη και οι συνεργάτες της στην Κτηνιατρική Κλινική Λάρισας. Επειτα από μια σειρά χειρουργικών επεμβάσεων, στον Περσέα τοποθετήθηκαν πρωτοποριακά τεχνητά μέλη: εξατομικευμένα εμφυτεύματα κατασκευασμένα από τιτάνιο και ανθρακονήματα. Τα νέα πατουσάκια του κατασκευάστηκαν από πλαστικό με προσθήκη αντιολισθητικής επιφάνειας, με τη μέθοδο του 3D printing. Με τον ίδιο τρόπο φτιάχτηκαν και οι ανατομικές περιοχές των οπίσθιων άκρων όπου θα εφαρμόζονταν τα εμφυτεύματα (προπλάσματα οστών). Ηταν η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε τέτοια επέμβαση στην Ελλάδα – και μάλιστα ήταν απολύτως επιτυχημένη: ο γάτος σήμερα περπατάει και απολαμβάνει τη νέα του ζωή στο σπίτι της Σοφίας Ζώη, η οποία τον υιοθέτησε.
Η bio3Dvet
Την προεγχειρητική μελέτη, τον σχεδιασμό και την κατασκευή των καινοτόμων τεχνητών μελών, αλλά και των εξατομικευμένων χειρουργικών εργαλείων-οδηγών που χρησιμοποιήθηκαν στο χειρουργείο ανέλαβε η ελληνική εταιρεία bio3Dvet. Πρόκειται για μια startup που ιδρύθηκε το 2018 στα Ιωάννινα. Η ιδέα γεννήθηκε στον Χάρη Κολιό, μηχανικό βιομηχανικού σχεδιασμού, στο εξωτερικό όπου εργάστηκε για αρκετά χρόνια. Εκεί είχε δει τις εφαρμογές της Μηχανικής στην Κτηνιατρική και τις πρωτοποριακές τεχνολογικές μεθόδους που εφάρμοζαν ξένοι κτηνίατροι. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ήρθε σε επαφή με τον ορθοπεδικό κτηνίατρο Αλέξανδρο Υφαντή. Ετσι δημιουργήθηκε η bio3Dvet, που αποτελείται από μηχανικούς και κτηνιάτρους. Ο Περσέας ήταν το πρώτο απαιτητικό περιστατικό για το οποίο έπρεπε να βρουν λύσεις. Τρία μόλις χρόνια έχουν περάσει κι όμως πολλά έχουν αλλάξει. «Η εξέλιξη της τεχνολογίας στον συγκεκριμένο τομέα είναι ραγδαία, με αποτέλεσμα τα σημερινά διαθέσιμα “εργαλεία” να είναι πολύ πιο αποτελεσματικά και περισσότερο ελπιδοφόρα ως προς την ευζωία των ζώων. Oι ευκολίες που μας παρέχουν η ψηφιακή μηχανική και η τρισδιάστατη εκτύπωση δίνουν επαναστατικές λύσεις σε πολύ σύνθετα ορθοπεδικά κτηνιατρικά προβλήματα».
«Ηταν καταδικασμένος»
«Τα ζώα δεν μιλούν με λέξεις, μιλούν όμως με τα μάτια. Τα περισσότερα καταλαβαίνουν από τα πρώτα κιόλας βήματα που κάνουν τι έχει συμβεί και δείχνουν την ευγνωμοσύνη τους».
Πρόσφατα η ομάδα τους κλήθηκε να βοηθήσει τον Αϊβαρ, έναν σκύλο που πυροβολήθηκε στην Κρήτη, με αποτέλεσμα να χάσει όλο το δεξί μπροστινό του άκρο και το αριστερό από τη μέση του αντιβραχίου και κάτω. «Ηταν καταδικασμένος να σέρνεται με τον θώρακα στην προσπάθειά του να κινηθεί. Το μήκος του κομματιού του δεξιού άκρου του που είχε σωθεί, μας επέτρεψε να του εφαρμόσουμε προσθετικό μέλος ώστε να ξανακερδίσει τη χαμένη του κινητικότητα. Η προσαρμοστικότητά του ήταν απίστευτη: απλώς το φόρεσε και από τότε τρέχει κάθε μέρα», λέει ο Χάρης Κολιός. Αντίστοιχη είναι η ιστορία του Ζαχαρούλη, ενός γαϊδάρου που βρέθηκε κακοποιημένος στα Μέγαρα, με το ένα πόδι κομμένο στο ύψος της οπλής. Η ευθανασία φάνταζε ως μοναδική λύση, μέχρι που ζητήθηκε η αρωγή της bio3Dvet. Από τον Δεκέμβριο, με το νέο του τεχνητό μέλος, το ζώο μπορεί πλέον και να κινείται αλλά και να ξαπλώνει με πλήρη αυτονομία.
«Κάθε φορά που αυτό συμβαίνει, η χαρά μας είναι απερίγραπτη. Τα ζώα δεν μιλούν με λέξεις, μιλούν όμως με τα μάτια. Τα περισσότερα καταλαβαίνουν από τα πρώτα κιόλας βήματα που κάνουν τι έχει συμβεί και η ευγνωμοσύνη τους φαίνεται στο βλέμμα τους». Και ποιο είναι το κόστος μιας τέτοιας παρέμβασης για τους κηδεμόνες; «Αν και κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, μια ορθωτική συσκευή – νάρθηκας μπορεί να στοιχίζει 50-300 ευρώ, μια εξωπροσθετική συσκευή 500-1.500 και ένα τεχνητό μέλος 2.000-5.000 ευρώ».
Αντίστοιχη είναι η πορεία του Βασίλη Τζιγκούρα, αν και από διαφορετική αφετηρία. Από υδραυλικός έγινε κατασκευαστής αμαξιδίων για παράλυτα ή σοβαρά τραυματισμένα ζώα, γλιτώνοντάς τα από την ευθανασία και δίνοντάς τους πίσω τη χαμένη τους ανεξαρτησία. «Γιατί καμιά ζωή δεν περισσεύει», όπως λέει. Ξεκίνησε ερασιτεχνικά, φτιάχνοντας με σωλήνες ύδρευσης (δύο εβδομάδες διήρκεσε η προσπάθεια) αμαξίδιο για έναν αδέσποτο σκύλο, τον Λούπο, βελγικό λυκόσκυλο. «Βρέθηκε από εθελοντές σε ένα χωράφι στο Παλαιό Φάληρο και τα πίσω πόδια του ήταν παράλυτα. Στις 4 Ιουλίου του 2015 έκανε τα πρώτα του βήματα με το αμαξίδιο. Πώς μπορώ να το ξεχάσω; Στη συνέχεια υιοθετήθηκε και πλέον ονομάζεται Ντένζελ. Ηταν τυχερός, ζει ευτυχισμένος», λέει ο κ. Τζιγκούρας, που εκείνη τη χρονιά ίδρυσε τη δική του εταιρεία, την Plus2feet. Από τότε έχει βοηθήσει περισσότερα από 2.000 ζώα, κυρίως σκύλους και γάτες, αλλά και χελώνες, μια πάπια-κατοικίδιο στην Πεύκη, καθώς και μια αρκούδα με σπασμένη σπονδυλική στήλη, τον Ούσκο, που έζησε τέσσερα χρόνια στο καταφύγιο του Αρκτούρου στο Νυμφαίο, μέχρι να πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια το 2019. Από το μηχανουργείο της Plus2feet στο Ιλιον βγαίνουν περίπου 350 αμαξίδια ετησίως.
Η Λίλι και ο Μάκης
Εχει και ο ίδιος υιοθετήσει δύο ανάπηρα σκυλάκια, τη Λίλι και τον Μάκη, πρώην αδεσποτάκια. «Κάθε φορά μπαίνω στο πετσί του ζώου και αισθάνομαι λες και βρίσκομαι εγώ σε αναπηρικό αμαξίδιο. Η αλλαγή στην καθημερινότητά τους με την ανάκτηση της κινητικότητάς τους δεν είναι μόνο σωματική αλλά και ψυχολογική. Με τη γλώσσα του σώματος δείχνουν την ανακούφιση και τη χαρά τους», συνεχίζει ο ιδρυτής της Plus2feet, που συγκινείται και από τις αντιδράσεις των κηδεμόνων των ζώων. «Ενα από τα πρόσφατα περιστατικά που αντιμετωπίσαμε ήταν μια σκυλίτσα, η Λου. Η κηδεμόνας της, καρκινοπαθής στο τελευταίο στάδιο της νόσου, ήρθε στο εργαστήριο με τα παιδιά της. Οταν είδε το ζωάκι της να περπατάει με το αμαξίδιο ξέσπασε σε λυγμούς. “Ο,τι κι αν συμβεί, να προσέχετε τη Λου σαν τα μάτια σας”, είπε στα παιδιά της. Πώς συγκρατήθηκα και δεν έβαλα τα κλάματα δεν ξέρω…».
Μαθήματα στα παιδιά από τη θέληση των ζώων
Οσοι συμβιώνουν με τετράποδο που αντιμετωπίζει κινητικά προβλήματα, το ξέρουν καλά: τα ανάπηρα ζωάκια έχουν δύο φορές μεγαλύτερη όρεξη για ζωή από τα αρτιμελή. Το ίδιο ισχύει και για τους σκύλους και τις γάτες που έχουν άλλου είδους αναπηρία, που είναι τυφλά ή κωφά για παράδειγμα. Η φιλοζωική οργάνωση SCARS (Second Chance Animal Rescue Society) μαζεύει κάθε χρόνο από τους δρόμους εκατοντάδες γατάκια που έχουν χάσει το ένα ή και τα δύο μάτια τους από χλαμύδια ή ρινοτραχειίτιδα (νόσημα πολύ μεταδοτικό μεταξύ των γατιών, όχι για τον άνθρωπο) και τα προωθεί σε υιοθεσίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. «Οι τυφλές γάτες σε τίποτα δεν διαφέρουν από τις άλλες. Χρησιμοποιούν τις υπόλοιπες αισθήσεις τους. Αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους με την ακοή, την όσφρηση, την αφή. Είναι παιχνιδιάρες, γουργουρίζουν δυνατά και αγαπούν ακόμη πιο δυνατά», λέει ο Διονύσης Τσαντίνης, ιδρυτικό μέλος της SCARS.
Η Μυρτώ Ξανθοπούλου, αντιπρόεδρος του Stray.gr συμφωνεί. Τα μέλη του σωματείου πραγματοποιούν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε σχολεία με τον Βινς, έναν σκύλο που του λείπει το ένα αυτί. «Εχει μια μικρή αναπηρία, όμως δεν την αντιλαμβάνεται ούτε ο ίδιος ούτε οι άλλοι σκύλοι. Δεν τον ενοχλεί, ζει τέλεια με αυτήν, κανένα ζώο, άλλωστε, δεν δίνει σημασία στη διαφορετικότητα. Αυτό λέμε στα παιδιά. Επισημαίνουμε ότι τα ζώα αντιλαμβάνονται καθετί διαφορετικό ως απολύτως φυσιολογικό – κι αυτό είναι ένα ακόμη πράγμα που κάνουν πολύ καλύτερα από εμάς…». Στην οικογένεια του Stray.gr εδώ και μια δεκαετία βρίσκεται η Λίλα, μια τυφλή σκυλίτσα. Ζει σε ανάδοχη οικογένεια. «Προσαρμόστηκε στην τυφλότητά της και είναι ένα καλόβολο, εύκολο ζώο. Δεν τη λυπήθηκε ποτέ κανένας μας, δυσκολευόμαστε όμως να της βρούμε ένα σπίτι που θα τη νιώσει, που θα την καταλάβει, που θα τη δει, όχι ως τυφλή αλλά ως το υπέροχο πλάσμα που είναι», συμπληρώνει η κ. Ξανθοπούλου. «Τα ζώα πρέπει να τα βλέπουμε γι’ αυτό που είναι, χωρίς στερεότυπα, προκαταλήψεις και ανώφελες προσδοκίες. Αλλά μήπως το ίδιο δεν πρέπει να κάνουμε και με τους ανθρώπους;».
«Δεν υπάρχουν ζώα με ειδικές ανάγκες. Τα ζώα ζουν στο παρόν, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, που πολύ συχνά στενοχωριούνται για γεγονότα που ίσως συμβούν στο μέλλον ή και ποτέ. Ενας σκύλος ή γάτος που δεν βλέπει, δεν ακούει ή του λείπει κάποιο άκρο, δεν θα σκεφθεί ότι είναι διαφορετικός από τα υπόλοιπα ή ότι δεν θα μπορεί να κάνει δραστηριότητες που έκανε στο παρελθόν· θα συνεχίσει να προσπαθεί. Δεν υπάρχει κανένας λόγος, λοιπόν, να λυπόμαστε αυτά τα ζώα. Υπάρχουν, όμως, λόγοι –και μάλιστα πολλοί– να τα βοηθάμε», τονίζει ο δρ Χρήστος Καραγιάννης, συμπεριφοριολόγος κτηνίατρος. «Με ποιον τρόπο; Κυρίως φτιάχνοντας ένα πιο φιλικό γι’ αυτά περιβάλλον στο σπίτι μας. Αποφεύγοντας συχνές αλλαγές στην επίπλωση του σπιτιού και καλύπτοντας τις αιχμηρές γωνίες των επίπλων, για να μην τραυματίζονται τα τυφλά ζώα. Αν έχουμε κωφό κατοικίδιο χρησιμοποιούμε χειρονομίες για να επικοινωνήσουμε μαζί του και αποφεύγουμε τις βόλτες σε μέρη με πολλά αυτοκίνητα. Και ούτω καθεξής. Σε κάθε περίπτωση, “κλειδί” για μια αρμονική συμβίωση είναι να το κατανοούμε και να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του. Να προσπαθούμε να βλέπουμε τον κόσμο και τη ζωή από τη δική του οπτική, όχι τη δική μας».
