«Ο,τι είναι προφανές δεν μπορεί να κατοχυρωθεί ως πατέντα ευρεσιτεχνίας. Η πατέντα απαιτεί κάτι ιδιαίτερο που ανατρέπει όσα ξέραμε, προσφέροντας μια καινοτομία που βελτιώνει τη ζωή μας. Ενα εξαιρετικό παράδειγμα είναι η κάψουλα του εσπρέσο. Σκεφθείτε πώς οι μπάρμεν έφτιαχναν καφέ παλαιότερα και πόσο η εφεύρεση της κάψουλας μας διευκόλυνε να κάνουμε εσπρέσο στην καφετέρια, στο γραφείο, στο σπίτι», λέει στην «Κ» ο κ. Ιωάννης Κατσογιάννης, αναπληρωτής καθηγητής Χημείας στο ΑΠΘ. Ο ίδιος είναι πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΕΑΒΙ), η οποία δέχθηκε φέτος τους πρώτους δώδεκα φοιτητές της. Θα αποφοιτήσουν με τον τίτλο του μέντορα ευρεσιτεχνίας και θα στελεχώσουν πανεπιστήμια και επιχειρήσεις. Διότι στην Ελλάδα μπορεί να έχουμε πολλούς εφευρέτες και σημαντικό ερευνητικό έργο, κυρίως από τα ΑΕΙ, αλλά έχουμε λίγες πατέντες. «Η Ελλάδα, σε αντίθεση με πολλές χώρες της Ευρώπης, δεν διαθέτει πιστοποιημένους μέντορες ευρεσιτεχνίας. Οι πιστοποιημένοι σύμβουλοι που θα προκύψουν από την ΕΑΒΙ θα απασχοληθούν σε Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, στη βιομηχανία ή και στον ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. «Πρόκειται για τη δημιουργία ενός νέου επαγγέλματος, το οποίο θα δώσει μεγάλη προστιθέμενη αξία και ώθηση ανάπτυξης στο ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας», προσθέτει ο κ. Κατσογιάννης.
Με βάση τα τελευταία στοιχεία του European Patent Office για το 2021, ο ελληνικός δείκτης πατεντών ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού είναι 19,09. Η χώρα μας είναι χαμηλά στη γενική κατάταξη και κάτω από χώρες με ίδιο πληθυσμό. Ενδεικτικά, ο δείκτης της Πορτογαλίας είναι 28,13, του Ισραήλ 195,34, του Βελγίου 213,63, της Αυστρίας 256,22, της Σουηδίας 487,59. Ο μέσος όρος είναι 133,65. Σύμφωνα με τον ελληνικό Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), το 2022 κατατέθηκαν 1.020 αιτήσεις για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας – αριθμός που αποτελεί ρεκόρ. «Οι 1.020 αιτήσεις φαίνεται να είναι καλή επίδοση εάν αναλογιστούμε το πληθυσμιακό μέγεθος και την οικονομία της Ελλάδας», παρατηρεί ο κ. Κατσογιάννης. Ωστόσο, οι επιμέρους αριθμοί καταδεικνύουν μια ανακολουθία. Το 60% των αιτήσεων είναι από άλλη χώρα, γεγονός που αποδίδεται στο χαμηλότερο κόστος κατάθεσης στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες. Ομως, ακόμη κι έτσι το 57% των αιτήσεων είναι από εταιρείες, το 41% από φυσικά πρόσωπα και μόλις το 2% από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Πρόκειται για παράδοξο, αφού οι κύριοι φορείς παραγωγής έρευνας στην Ελλάδα είναι τα ΑΕΙ και τα ερευνητικά κέντρα. Η υστέρηση των ελληνικών ΑΕΙ καταδεικνύεται από το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του European Patent Office, στην Ευρώπη το 9% των αιτήσεων είναι από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα.
«Τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν εξαιρετικά σημαντική ερευνητική δραστηριότητα. Ωστόσο υστερούν ακόμη στο κομμάτι της οικονομικής της αξιοποίησης, την οποία έχουμε μεγάλη ανάγκη. Χρειαζόμαστε δηλαδή τα σημαντικά ερευνητικά αποτελέσματα να καταλήγουν προς αξιοποίηση από το κοινωνικό σύνολο. Η υστέρηση των ελληνικών ΑΕΙ οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απουσία ειδικών, οι οποίοι να μπορούν να καθοδηγήσουν τους ερευνητές και να διαπραγματευθούν για λογαριασμό τους», παρατηρεί στην «Κ» κ. Ηλιάνα Κωστή, καθηγήτρια στην ΕΑΒΙ και νομική σύμβουλος του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ).
«Πρόκειται για τη δημιουργία ενός νέου επαγγέλματος, το οποίο θα δώσει μεγάλη προστιθέμενη αξία και ώθηση ανάπτυξης στο ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας».
«Εχω δει ερευνητές που δεν σκέφτονται καθόλου την προστασία του έργου τους. Κανείς τους δεν σκέφτεται να το πατεντάρει και κάνουν πολλά λάθη. Ας πούμε ότι προχωρούν την έρευνά τους και όταν αποφασίζουν να καταθέσουν αίτημα για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έχουν δημοσιεύσει στοιχεία της. Αυτό αποτελεί μεγάλο λάθος. Επίσης δεν γνωρίζουν ποιο κομμάτι του ερευνητικού αποτελέσματος θα πατεντάρουν, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτο στους αντιγραφείς του», λέει ο κ. Κατσογιάννης. Υπάρχουν βέβαια «μη κατοχυρώσιμα θέματα», και σε αυτό θα τους καθοδηγήσει ο πιστοποιημένος σύμβουλος.
«Οι ερευνητές στην πλειονότητά τους δεν γνωρίζουν –και είναι απολύτως λογικό– τι ενέργειες θα πρέπει να γίνουν προκειμένου να αξιολογήσουν εάν το ερευνητικό τους αποτέλεσμα συνιστά εφεύρεση, ποια στοιχεία της θα πρέπει να αναδειχθούν, πώς θα πρέπει να αποτυπωθεί. Η σύνταξη πατέντας έχει τεράστια διαφορά από την επιστημονική δημοσίευση, και εδώ συνήθως γίνεται μπέρδεμα. Φυσικά πρέπει να ξέρουν πώς θα γίνουν οι επικοινωνίες με τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας ή το European Patent Office για την εξέλιξη της διαδικασίας κατοχύρωσης», εξηγεί η κ. Κωστή. «Τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας των ΑΕΙ έχουν έναν κρίσιμο ρόλο: να βοηθήσουν στην οικονομική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων του ιδρύματος. Υπάρχει πολύς δρόμος που πρέπει να διανυθεί από τα ελληνικά ΑΕΙ», παρατηρεί στην «Κ» η 27χρονη Ελευθερία Παπανικολάου, νομικός, σπουδάστρια στην ΕΑΒΙ και εργαζόμενη στο Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας του ΑΠΘ, το οποίο είναι το πρώτο –ιδρύθηκε προ 12 ετών– στην Ελλάδα με χαρτο-φυλάκιο 80 πατεντών.
«Ενα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι η ασπίδα της εφεύρεσης. Η ασπίδα πρέπει να μην έχει ρωγμές, αλλιώς δεν εξυπηρετεί τον πρωταρχικό σκοπό της που είναι η προστασία. Η συγγραφή του διπλώματος οφείλει να είναι σύμφωνη με κανόνες, νομοθεσίες και νομολογία, και χρειάζεται μια ιδιαίτερη γλώσσα, όπως ένα συμβόλαιο αγοραπωλησίας που συντάσσεται από συμβολαιογράφους. Αυτή η ιδιαίτερη γλώσσα βοηθάει στην κατοχύρωση μιας ευρεσιτεχνίας και σε άλλες χώρες του κόσμου, αφού είναι μερικώς εναρμονισμένη. Ενα κακογραμμένο δίπλωμα δεν μπορεί να επιφέρει την προστασία της εφεύρεσης. Μπορεί να παρακαμφθεί ή να ακυρωθεί», παρατηρεί από την πλευρά της στην «Κ» η χημικός κ. Κωνσταντίνα Κοριατοπούλου, η οποία είναι πιστοποιημένη σύμβουλος ευρεσιτεχνίας στο Ευρωπαϊκό Γραφείο και θα διδάξει στην Ελληνική Ακαδημία.
Οπως τονίζει η κ. Κοριατοπούλου, «οι σπουδές του συμβούλου ευρεσιτεχνίας έχουν πολύ διάβασμα, είναι ένα mind game». Ο κύκλος σπουδών της Ακαδημίας, που υπάγεται στον ΟΒΙ, είναι διετής και διδάσκουν Ελληνες και ξένοι από το φημισμένο Κέντρο Διεθνών Σπουδών Πνευματικής Ιδιοκτησίας στο Στρασβούργο. Οι πρώτοι δώδεκα σπουδαστές της –υπήρξαν 62 αιτήσεις– είναι απόφοιτοι ΑΕΙ (οι περισσότεροι θετικών επιστημών και νομικής) και επελέγησαν βάσει κριτηρίων (ενδεικτικά με τον βαθμό του πτυχίου, μεταπτυχιακούς τίτλους, επίπεδο γνώσης αγγλικών). «Ο τομέας της προστασίας μιας ερευνητικής δουλειάς είναι εντυπωσιακός, έχει μεγάλη σημασία για τον ερευνητή. Εάν ένα ερευνητικό έργο δεν είναι πατενταρισμένο σωστά μπορεί να μείνει απροστάτευτο στον ανταγωνισμό και να αντιγραφεί. Οι μεγάλες εταιρείες “σκοτώνονται” ώστε οι ανταγωνιστές τους να μη βρουν μια “αχίλλειο πτέρνα” στην πατέντα τους και την παρακάμψουν», λέει στην «Κ» ο 40χρονος Ανδρέας Μαρούλης, πτυχιούχος της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Παν. Πατρών και σπουδαστής στην Ελληνική Ακαδημία, ρωτώντας: «Φανταστείτε να θέλετε να προστατεύσετε ένα οικόπεδο. Εάν το κάνετε μόνο για το 40%, το υπόλοιπο δεν θα καταπατηθεί;».
