Το παρατεταμένο σφύριγμα του τρένου, μια κίνηση συμβολική στη μνήμη των 57 θυμάτων του σιδηροδρομικού δυστυχήματος, μοιάζει με κάλεσμα για να στρέψουν οι λιγοστοί επιβάτες το βλέμμα στα παράθυρα της αριστερής πλευράς. Η αμαξοστοιχία ξεμυτίζει από το τούνελ, λίγο πριν από την κοιλάδα των Τεμπών. Κινούμαστε στη γραμμή ανόδου, η ταχύτητα έχει μειωθεί αισθητά. Στο σημείο της μετωπικής σύγκρουσης στέκει πλέον ένα εκκλησάκι, τα μάτι πιάνει φευγαλέα επτά ανθοδέσμες που χάσκουν σφηνωμένες στη συρμάτινη περίφραξη. Το τρένο μπήκε ξανά στις ράγες, σε ένα μουδιασμένο ξεκίνημα.
Στο χρονοδιάγραμμα που είχε εξαγγελθεί από την κυβέρνηση, ένα πρωινό ζεύγος αμαξοστοιχιών επρόκειτο να κινηθεί την 1η Απριλίου στον άξονα Αθήνας – Θεσσαλονίκης. Τελικά η έναρξη αυτού του δρομολογίου μετατέθηκε για δύο ημέρες. Οι μηχανοδηγοί με επιστολή τους ζητούσαν την επίλυση προβλημάτων ώστε να ξεκινήσουν τα δρομολόγια, μεταξύ άλλων και γραπτή βεβαίωση για τη διέλευση από σήραγγες στα Τέμπη και τον Πλαταμώνα, όπου έχουν διαπιστωθεί προβλήματα από την Πυροσβεστική, καθώς και δυνατότητα επικοινωνίας εντός των γαλαριών με πιστοποιημένο σύστημα.
Στοιχειωμένα όνειρα
Ο Παντελής Ευγενίδης, μηχανοδηγός ελέγχου κυκλοφορίας και εκπαιδευτής μηχανοδηγών με έδρα τη Λάρισα, είχε βρεθεί λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα στον τόπο του δυστυχήματος την 28η Φεβρουαρίου. Οταν έφτασε έβλεπε ακόμη τραυματίες να βγαίνουν από τα χαλάσματα. Παρέμεινε τότε στο πεδίο 19 συνεχόμενες ώρες. «Τις πρώτες δύο εβδομάδες πεταγόμουν στον ύπνο μου, δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Ακόμη προσπαθώ να συνειδητοποιήσω πώς έγινε», λέει στην «Κ».
Εκτοτε έχει περάσει από το σημείο συνοδεύοντας τους μηχανοδηγούς άλλων τρένων. Μπήκε πριν από λίγες ημέρες στις πρώτες εμπορικές αμαξοστοιχίες που ξεκίνησαν δρομολόγια στον άξονα μετά το δυστύχημα και χθες ταξίδεψε και με τις δύο επιβατικές. Ανέβηκε πρώτα στην ηλεκτράμαξα του Intercity 55, το οποίο κατέβαινε από τη Θεσσαλονίκη και ακολούθησε τη διαδρομή από Κατερίνη έως Λιανοκλάδι. Από εκεί μετεπιβιβάστηκε στο Intercity 52 για να διανύσει την αντίστροφη πορεία μαζί με τους μηχανοδηγούς. «Σε πιάνει ένα σφίξιμο στο στομάχι, αναρωτιέσαι το γιατί», λέει για κάθε πέρασμα από το ίδιο σημείο. «Οι εικόνες εκείνης της βραδιάς δεν φεύγουν».
Σύμφωνα με εκπρόσωπο της Hellenic Train, για Θεσσαλονίκη ταξίδεψαν συνολικά 101 άτομα (αριθμός που περιλαμβάνει και επιβιβάσεις σε ενδιάμεσους σταθμούς), λιγότερο από το ένα τρίτο της χωρητικότητας. Η αμαξοστοιχία είχε πέντε επιβατικά βαγόνια και 344 θέσεις. Το Intercity 55 που ακολουθούσε αντίστροφη διαδρομή από τη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε με 78 επιβάτες. Νωρίτερα το πρωί είχε αναχωρήσει από την Αθήνα για την Καλαμπάκα άλλο τρένο με περίπου 200 άτομα, στο οποίο επιβιβάστηκε ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης.
Στο δρομολόγιο με προορισμό τη Θεσσαλονίκη οι μηχανοδηγοί είχαν λάβει αναλυτικές οδηγίες για την ταχύτητα που έπρεπε να ακολουθήσουν σε συγκεκριμένα κομμάτια του δικτύου. Στις τέσσερις σελίδες του σχετικού εγχειριδίου, που έχει δει η «Κ», ως μέγιστη ταχύτητα αναγράφονται τα 120 χιλιόμετρα, ενώ προηγουμένως το όριο ήταν τα 160. Η νέα τιμή αφορά πλέον μόνο το τηλεδιοικούμενο κομμάτι στο οποίο λειτουργούν τα φωτοσήματα. Εκεί όπου δεν λειτουργεί η τηλεδιοίκηση η ταχύτητα περιορίζεται βάσει των νέων οδηγιών στα 100 χιλιόμετρα, ενώ σε άλλα σημεία πέφτει στα 80.
Οι σιδηροδρομικοί
Η αμαξοστοιχία 52 με προορισμό τη Θεσσαλονίκη βγήκε περίπου στις 9 το πρωί από το μηχανοστάσιο του Ρέντη. Ακολούθησαν οι τελευταίοι έλεγχοι, που κράτησαν περίπου μισή ώρα. Ως είθισται, εξετάστηκε η πέδηση του τρένου, η σωστή λειτουργία κάθε θύρας και ο κλιματισμός. Ελέγχθηκαν μεταξύ άλλων η ζεύξη των βαγονιών, τα κενά μεταξύ των προσκρουστήρων και το πάχος των τροχών, για να διαπιστωθεί εάν η αμαξοστοιχία πληρούσε τις προϋποθέσεις για ταξίδι.
Ο Κωνσταντίνος Κοίλιαρης ενημερώθηκε αρχικά το περασμένο Σάββατο ότι θα βρίσκεται σε θέση χειριστή στο πρώτο δρομολόγιο από Αθήνα για Θεσσαλονίκη. Την Κυριακή οριστικοποιήθηκε και επίσημα ότι θα αναλάβει αυτό το πόστο. Μαζί με άλλον συνάδελφό του και την παρουσία συνοδού στην καμπίνα θα οδηγούσαν το τρένο μέχρι το Λιανοκλάδι. Εκεί θα γινόταν αλλαγή πληρωμάτων και άλλοι συνάδελφοί τους θα έπαιρναν τα ηνία μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Δεν αισθανόταν κάποια ανασφάλεια που θα βρισκόταν μπροστά. Ενιωθε, όπως τονίζει, πιο σίγουρος, γιατί όλοι πλέον θα έχουν αυξημένη την προσοχή τους και θα εφαρμόζεται ο γενικός κανονισμός κίνησης.
«Είναι για όλους περίεργο συναισθηματικά. Πηγαίναμε μαζί με κάποιους συναδέλφους αυτό το δρομολόγιο και πλέον θα λείπουν. Το είχαμε ζήσει και το 2017 με το δυστύχημα στο Αδενδρο, το ζούμε και τώρα», λέει στην «Κ». «Οταν μου είπαν οι ψυχολόγοι ότι κάποια στιγμή έρχεται η λήθη, τους απάντησα ότι για εμάς τους σιδηροδρομικούς δεν φτάνει ποτέ αυτή η στιγμή». Θυμάται τον συνάδελφό του που σκοτώθηκε το 2017 στο Αδενδρο Θεσσαλονίκης όταν εκτροχιάστηκε μια αμαξοστοιχία. «Τότε αντιλήφθηκα πρώτη φορά ότι θα υπάρξουν και δύσκολες στιγμές σε αυτό το επάγγελμα, συνήθως κανένας δεν σκέφτεται το χειρότερο. Οποτε περνάω από εκείνο το σημείο θα σφυρίξω με το τρένο, θα το σκεφτώ, θα κάνω τον σταυρό μου», λέει.
Στο σημείο της μετωπικής σύγκρουσης στέκει πλέον ένα πετρόχτιστο εκκλησάκι, τα μάτι πιάνει φευγαλέα επτά ανθοδέσμες που χάσκουν σφηνωμένες στη συρμάτινη περίφραξη.
Εργάζεται στον ΟΣΕ από το 2004 ως μηχανικός, αρχικά στο κέντρο ελέγχου και την τελευταία εξαετία ως προσωπικό έλξης. «Από τότε που μπήκα στον σιδηρόδρομο δεν νοείται ότι μπορούσε να συμβεί κάτι αντίστοιχο, σε ανοιχτή γραμμή, σε ένα κομμάτι όπου θεωρητικά είσαι άνετος. Λες, πάω με 160 και δεν θα δω κάτι μπροστά μου, εκτός κι αν φύγει ένα βουνό», επισημαίνει.
Ο μηχανοδηγός Χρήστος Ζαραϊδώνης είχε μιλήσει τις προηγούμενες ημέρες με συναδέλφους του που κατέβασαν την πρώτη εμπορική αμαξοστοιχία στην Αθήνα μετά το δυστύχημα. Μέχρι στιγμής, μετά την επανεκκίνηση των δρομολογίων, ο ίδιος έχει δουλέψει στον προαστιακό, από Πειραιά προς αεροδρόμιο και από Αθήνα προς Χαλκίδα. Αναλογίζεται τώρα τη στιγμή που θα κληθεί κάποια ημέρα να περάσει και αυτός από τα Τέμπη. «Αυτό που συνέβη ήταν αδιανόητο για όλους μας, μια μετωπική σύγκρουση σε διπλή γραμμή. Νιώθεις ένα μούδιασμα. Ελπίζω από εδώ και πέρα να κάνουν όλοι αυτό που πρέπει και να τεθούν σε λειτουργία τα απαραίτητα συστήματα ασφαλείας που θα μειώσουν την πιθανότητα ανθρώπινου λάθους», επισημαίνει.
Οι επιβάτες
Κάποιοι από τους επιβάτες της αμαξοστοιχίας 52, τουρίστες από το εξωτερικό, δεν γνώριζαν ότι θα ταξιδέψουν με το πρώτο τρένο μετά το δυστύχημα. Το αντιλήφθηκαν όταν αντίκρισαν κάμερες και δημοσιογράφους στον σταθμό της Αθήνας. Η Ειρήνη Κεφαλίδου και ο Κρίστιαν Στάντλερ, όποτε έρχονται στην Ελλάδα από τη Γερμανία όπου ζουν, επιλέγουν το τρένο για τις μετακινήσεις τους. «Ωχ, σήμερα μάλλον είναι η πρώτη φορά», λέει ότι σκέφτηκε η κ. Κεφαλίδου όταν είδε τα τηλεοπτικά συνεργεία. «Είχαμε μια επιφύλαξη προηγουμένως, αλλά μιλώντας και με άλλο κόσμο μας είπαν ότι είναι στατιστικά δύσκολο να συμβεί κάτι αντίστοιχο σε τόσο σύντομο διάστημα», προσθέτει. «Πιστεύω ότι όλοι θα προσέχουν πιο πολύ, με το λεωφορείο ίσως να ήταν πιο επικίνδυνο», συμπληρώνει ο κ. Στάντλερ.
Πιο πίσω στο τρένο η Βασιλική Σιούλα έχει βολέψει τη βαλίτσα μπροστά στα πόδια της. Τα καθίσματα πλάι και αντικριστά της είναι άδεια, όπως και τα περισσότερα στο βαγόνι της. Ταξιδεύει 12 φορές τον χρόνο με αυτό το δρομολόγιο και λέει ότι δεν φοβάται. «Και αυτός που έβαλε τον σταθμάρχη στη θέση του μπορεί να έχει ευθύνες και οι παραπάνω να έχουν ευθύνες», τονίζει. Ενας συνεπιβάτης της που ακούει τη συζήτηση επισημαίνει, χωρίς να μοιραστεί το όνομά του, πόσο πίσω έχει μείνει ο σιδηρόδρομος σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρότι θεωρείται ασφαλές μέσο μεταφοράς.
Τα θύματα
Είναι 13.10, όταν στον σταθμό του Λιανοκλαδίου διασταυρώνονται οι δύο επιβατικές αμαξοστοιχίες, η 52 που ανεβαίνει προς τη Θεσσαλονίκη και η 55 που κατεβαίνει προς Αθήνα. Η στάση δεν διαρκεί πάνω από δέκα λεπτά μέχρι να αντικατασταθούν τα πληρώματα στις καμπίνες των μηχανοδηγών. Ο μεταβατικός πρόεδρος του ΟΣΕ, Παναγιώτης Τερεζάκης, παίρνει θέση πίσω από τους μηχανοδηγούς του Intercity 55 για να τους συνοδεύσει μέχρι το τέρμα. Στα δρομολόγια πλέον θα υπάρχει και ένας σιδηροδρομικός με ρόλο πλοηγού. Θα κρατάει μαζί του μια συσκευή που θυμίζει στην όψη φορητό τηλέφωνο. Πρόκειται για το σύστημα επικοινωνίας GSMR. Ακόμη δεν έχει πιστοποιηθεί από τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων ώστε να χρησιμοποιηθεί στο τροχαίο υλικό και να μπορούν οι μηχανοδηγοί να επικοινωνούν με τους σταθμάρχες μέσα στις γαλαρίες ή σε άλλα σημεία του δικτύου. Σε περίπτωση βλάβης ή άλλου απρόοπτου συμβάντος ο πλοηγός θα επικοινωνήσει με το σταθμαρχείο κάνοντας χρήση αυτής της συσκευής.
Το τρένο φθάνει στον σταθμό της Θεσσαλονίκης στις 16.20, πέντε ώρες και 52 λεπτά μετά την αναχώρησή του. Στις κυλιόμενες σκάλες κάτω από τις αποβάθρες υποδέχονται τους πρώτους επιβάτες πέντε άτομα και μοιράζουν στον καθένα έξι σελίδες με τα ονόματα και σύντομα βιογραφικά των θανόντων της 28ης Φεβρουαρίου. Ανάμεσά τους βρίσκονται η αδερφή και ο σύζυγος δύο θυμάτων και ο 18χρονος Αγγελος Τσιαμούρας, ο οποίος επέζησε από το τρένο εκείνη τη βραδιά και έχει βραβευτεί γιατί βοήθησε στη διάσωση συνεπιβατών του.
«57 δικοί μας άνθρωποι»
«Δεν είναι 57 νεκροί, για εμάς είναι 57 δικοί μας άνθρωποι, ο καθένας με ένα όνομα και μια ιστορία, δεν είναι απλά αριθμοί», λέει για την κίνησή τους και τονίζει ότι δεν έπρεπε να ξεκινήσουν τα δρομολόγια προτού «περάσουν 40 ημέρες από τους θανάτους των παιδιών» και χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η πλήρης λειτουργία της τηλεδιοίκησης.
Στις σελίδες που μοιράζουν, πλάι σε κάθε όνομα πέρα από την ηλικία και τις σπουδές του θύματος, έχουν σημειώσει και λίγα στοιχεία για το ταξίδι τους εκείνη τη βραδιά. «Η Κλαούντια-Αλεξάνδρα Λάτα ήταν 20 ετών και είχε καταγωγή από τη Λάρισα», γράφουν για ένα από τα θύματα, φοιτήτρια του Ιατρικού τμήματος της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων στη Θεσσαλονίκη. «Ταξίδευε με τον σύντροφό της. Ηταν μαζί στο κυλικείο και λίγα δευτερόλεπτα πριν από τη σύγκρουση του ζήτησε να βρει θέσεις για να κάτσουν στο πίσω μέρος της αμαξοστοιχίας. Εκείνος πήγε και έτσι σώθηκε…».
