Η συζήτηση για την εκτός σχεδίου δόμηση είναι ατελείωτη, ανάμεσα σε άλλους λόγους και επειδή έχει να κάνει με την πλευρά που τη βλέπει ο καθένας.
Αλλιώς βλέπει το θέμα ένας ιδιοκτήτης ακινήτου σε εκτός σχεδίου περιοχή, ένας επενδυτής που θέλει να μειωθούν στο ελάχιστο οι αξίες τέτοιων ακινήτων ώστε να αγοράσει πολλά γειτονικά ακίνητα σε χαμηλή τιμή και στη συνέχεια να τα συνενώσει και να τα αξιοποιήσει, ένας κάτοικος που έχει χτίσει τη βίλα ή το σπίτι του σε εκτός σχεδίου περιοχή και δεν θέλει να χτίσει γύρω του κανείς άλλος, ένας πολίτης που δεν είναι ιδιοκτήτης και δεν προσδοκά να γίνει, αλλά πιστεύει ότι αν σταματήσει ξαφνικά η εκτός σχεδίου δόμηση θα σωθεί μαγικά το περιβάλλον. Εδώ σταματώ γιατί είναι πολλές οι περιπτώσεις που μπορώ να αναφέρω. Και αλλιώς βλέπει το θέμα το ΣτΕ – και μάλιστα με διαφορετικό τρόπο από χρόνο σε χρόνο και από απόφαση σε απόφαση.
Μετά την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ για ακίνητο στην Πάτμο, όπου ζητάει να υπάρχει πρόσωπο συγκεκριμένου μήκους σε αναγνωρισμένη νομικά οδό για να θεωρηθεί οποιοδήποτε ακίνητο οικοδομήσιμο, έχουν παραλύσει από τις περισσότερες ΥΔΟΜ οι εκδόσεις οικοδομικών αδειών σε εκτός σχεδίου περιοχές, διότι η χώρα δεν διαθέτει ακόμη νομικά αναγνωρισμένο (με Π.Δ.) οδικό δίκτυο.
Αν, για παράδειγμα, κάποιος αγόρασε ένα αγροτεμάχιο 5 στρεμμάτων στο χωριό του στην Ευρυτανία για να χτίσει εξοχικό σπίτι ή κάποιος άλλος αγόρασε 10 στρέμματα εκτός σχεδίου στα Χανιά για ξενοδοχείο, ακόμη και αν αγόρασαν (ακριβά) πρόσβαση σε (αγροτικό ή δημοτικό) δρόμο μέσω δουλείας, όπως εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτησίες στη χώρα μέχρι σήμερα, έχασε: μετά την απόφαση του ΣτΕ για ένα ακίνητο στην Πάτμο, δεν μπορεί να χτίσει, αλλά να το χρησιμοποιήσει μόνον ως βοσκοτόπι ή κήπο.
Για να καταλάβουμε την έκταση του προβλήματος, ας αναφέρω πόσα ακίνητα έχουν το συγκεκριμένο πρόβλημα που τώρα δημιουργήθηκε: πάνω από το 90% των ακινήτων εκτός σχεδίου δεν μπορούν πλέον να φτιάξουν εκεί τίποτε – και οι ιδιοκτήτες τους είναι εκατοντάδες χιλιάδες!
Δηλαδή σήμερα στη Ελλάδα μπορεί κάποιος να δώσει μια περιουσία για ένα ακίνητο που έχτιζε επί δεκαετίες συγκεκριμένα τετραγωνικά και την επόμενη μέρα, λόγω μιας απόφασης του ΣτΕ για άσχετο ακίνητο, η αξία του ακινήτου να εκμηδενιστεί! Και αυτό να το αποδέχεται παθητικά η ελληνική πολιτεία!
Δύο ερωτήσεις έχω να κάνω σε όσους αποφασίζουν για τη ζωή και την περιουσία των πολιτών στη χώρα: Είναι αυτό κράτος δικαίου, σε ευρωπαϊκή μάλιστα χώρα; Αν το ακίνητο που χάνει την αξία του ήταν κάποιου από αυτούς που αποφασίζουν, η στάση του θα ήταν παθητική;
Είναι πρωτοφανές να απαξιώνονται σε μια μέρα, με τη μέθοδο «ξαφνικός θάνατος», οι περιουσίες των πολιτών και η ελληνική γη. Διότι μια τέτοια οριζόντια απαγόρευση ούτε το περιβάλλον εντέλει προστατεύει πρακτικά, ούτε σχεδιασμό κάνει, ούτε τις επιπτώσεις στη φύση και στους ανθρώπους εξετάζει. Τι πιο αντισυνταγματικό και ενάντια στα ατομικά δικαιώματα και στις διεθνείς συνθήκες υπάρχει;
Επειδή και οι δικαστές κρίνονται, πρέπει να αναληφθεί πρωτοβουλία ώστε οι πολίτες να προστατευθούν από κοντόφθαλμες και αντιεπιστημονικές δικαστικές αποφάσεις. Θα έλεγα μάλιστα ότι όπως η νομοθεσία υποχρεώνει σε επιστημονικά πλήρη περιβαλλοντική εκτίμηση και αδειοδότηση, όπως η Βουλή υποχρεώνεται σε εκτίμηση συνεπειών, έτσι θα πρέπει και οι δικαστικές αποφάσεις να κρίνονται για τις περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις τους. Διότι εντέλει το περιβάλλον δεν είναι στην πραγματικότητα απλώς νομικό θέμα. Δεν είναι δυνατόν οποιοσδήποτε να εκφέρει επιμέρους κρίσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον ή τα ατομικά δικαιώματα σε ολόκληρη τη χώρα. Δεν είναι δυνατόν, ελλείψει συνταγματικού δικαστηρίου, κάποιοι δικαστές στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο να νομίζουν ότι νομοθετούν. Δεν μπορεί η ελληνική κοινωνία να μένει έρμαιο ακραίων αποφάσεων. Οδηγώντας τους πολίτες σε ακραίες αντιδράσεις…
Η συζήτηση κάποια στιγμή θα πρέπει να σταματήσει και να υπάρχει τελικός και οριστικός σχεδιασμός – που πράγματι για πρώτη φορά στην Ιστορία της χώρας θα ολοκληρωθεί την επόμενη τριετία για το σύνολο της επικράτειας χωρίς καμία παρέκκλιση. Τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα καθορίσουν όρους δόμησης και χρήσεις γης σε όλη τη χώρα –κυρίως στις εκτός σχεδίου περιοχές– ήδη εκπονούνται από το ΤΕΕ και το ΥΠΕΝ με ένα μεγάλο πρόγραμμα με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και πρέπει να ολοκληρωθούν εντός του 2025. Παράλληλα προχωρεί ήδη το έργο καταγραφής των δρόμων στις εκτός σχεδίου περιοχές, ώστε να αποκτήσει το κράτος για πρώτη φορά, και μάλιστα με γεωχωρικά και άλλα δεδομένα, ολοκληρωμένη αποτύπωση, ώστε να μπορεί, με γνώση, το ΥΠΕΝ να αποφασίσει ποιοι δρόμοι θα είναι αυτοί που δίνουν το δικαίωμα δόμησης στα εφαπτόμενα σε αυτούς ακίνητα. Ολα αυτά μαζί σημαίνουν ότι θα γίνουν οι απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις και θα εκδοθούν τα αναγκαία διατάγματα και θα γνωρίζουν οι πολίτες τι θα ισχύει από σήμερα και για πάντα.
Το επιστημονικά, τεχνικά, συνταγματικά και λογικά ορθό είναι πρώτα να υπάρξει ο σχεδιασμός, που προστατεύει και το περιβάλλον, και μετά να δούμε τυχόν οριζόντιες και συνολικές απαγορεύσεις – που μάλιστα δεν έχουν καμία σχέση με προστασία του περιβάλλοντος, έννοια άμεσα και στενά συνδεδεμένη με τις επιτόπιες, συγκεκριμένες και μετρήσιμες, επιπτώσεις και επιδράσεις.
Ποια είναι η λύση;
1. Νομοθετική μεταβατική ρύθμιση για να διατηρήσουν το δικαίωμα δόμησης, μέχρι την ολοκλήρωση των ΤΠΣ το 2025, όλα τα ακίνητα που είχαν οικοδομησιμότητα πριν από το 2003.
2. Δημιουργία ειδικού τμήματος στο ΥΠΕΝ και στο ΣτΕ ώστε οι μελέτες των ΤΠΣ που θα παραδοθούν το 2025 να γίνουν Π.Δ. μέχρι το 2026 το αργότερο.
Με αυτά τα δύο βήματα δεν θα αδικηθεί κανένας πολίτης, θα υπάρχει σχεδιασμός στη χώρα και θα προστατευθεί το περιβάλλον για πάντα από την άναρχη εκτός σχεδίου δόμηση.
Ο κ. Γιώργος Στασινός είναι πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας.
