«Θυμάμαι ότι έψαχνα εικόνες για μια παρουσίαση που θέλαμε να κάνουμε στην Επιτροπή Ισότητας. Καθώς γκούγκλαρα, έπεσα πάνω σε ένα τέτοιο φανάρι στη Μελβούρνη. Κράτησα την εικόνα και ξεκίνησα να τη δουλεύω στο μυαλό μου». Η Λία Ρογγανάκη, Πρόεδρος της Περιφερειακής Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στη Θεσσαλία, περιγράφει στην «Κ» πώς «βρήκε» την ωραία ιδέα να τοποθετηθούν γυναικείες φιγούρες σε σηματοδότες για πεζούς.
Κάπως έτσι, η Θεσσαλία έγινε η πρώτη περιφέρεια στην Ελλάδα, η οποία εγκαινίασε σηματοδότες που προωθούν την έμφυλη ισότητα. Παρόμοιοι υπάρχουν στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Ινδία, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία κ.α.
Οι οκτώ φωτεινοί σηματοδότες με γυναικείες φιγούρες στη θέση του γνωστού μας «Γρηγόρη», τοποθετήθηκαν σε τέσσερις περιφερειακούς δρόμους στη Θεσσαλία- σε Λάρισα, Καρδίτσα, Βόλο και Τρίκαλα.
Η κ. Ρογγανάκη λέει στην «Κ» πως η εφαρμογή της ιδέας δεν ήταν καθόλου απλή. «Μου πήρε δύο χρόνια μέχρι να γίνει πράξη» σημειώνει, περιγράφοντας πως στην αρχή έπρεπε να πείσει και τα άλλα μέλη της επιτροπής και της Περιφέρειας να συμφωνήσουν με την ιδέα, κάτι το οποίο δεν ήταν αυτονόητο. Όταν έγινε αυτό, έπρεπε να δει πως θα περάσει και στο πρακτικό κομμάτι, πριν παρουσιάσει την ιδέα της στον Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Κώστα Αγοραστό.
«Στην αρχή, οι τεχνικοί δεν καταλάβαιναν τι τους έλεγα. Όμως, στην πορεία η τεχνική υπηρεσία της Λάρισας με στήριξε πάρα πολύ και με βοήθησε να συνεννοηθούμε με τους εργολάβους για να κάνουμε αυτή την αλλαγή. Τώρα, αν θελήσει μια Περιφέρεια ή ένας Δήμος να κάνει το ίδιο, θα μας πάρει ένα τηλέφωνο και μέσα σε λίγα λεπτά θα εξηγήσουμε πως γίνεται», σημειώνει η κ. Ρογγανάκη, η οποία είναι επίσης αντιπεριφερειάρχης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας ενώ πριν ασχοληθεί με τα κοινά, εργαζόταν ως γενικός οικογενειακός γιατρός.
Η σημασία των «μικρών» πράξεων σε ένα σύστημα γεμάτο στερεότυπα
Και πώς υποδέχτηκαν οι πολίτες της Θεσσαλίας αυτή την κίνηση; «Τα περισσότερα σχόλια είναι πολύ θετικά. Υπήρξαν μερικά σεξιστικά ή άλλα που μετατόπιζαν τη συζήτηση σε μια αδιέξοδη κατεύθυνση:“γιατί να μην κάνουμε το ίδιο και με τους ηλικιωμένους;”. Κάποιοι άλλοι, σχολίασαν πως κινήσεις σαν κι αυτές δεν μπορούν επί της ουσίας να αλλάξουν κάτι στο θέμα της ισότητας».
Όσον αφορά στην τελευταία παρατήρηση, η κ. Ρογγανάκη τονίζει πως κατά την ίδια, ισχύει το ακριβώς αντίθετο. «Οι σηματοδότες, μια εικόνα που την αντικρίζουμε πολλές φορές μέσα στην ημέρα και μας φαίνεται τόσο οικεία και φυσιολογική ενέχει κι αυτή στερεότυπα. Χιλιάδες υπεραπλουστευμένες κρίσεις και κοινωνικές πεποιθήσεις, μέσα στην καθημερινότητά μας, διαμορφώνουν και αναπαράγουν αντιλήψεις και απόψεις σχετικά με τα φύλα και καθορίζουν την συμπεριφορά μας. Αν ένα παιδί ρωτήσει την μητέρα του ή τον πατέρα του γιατί αυτό το φανάρι στη Λάρισα είναι έτσι, ο γονιός έχει την ευκαιρία να κάνει ολόκληρη κουβέντα. Και είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι αποδώσαμε τα οκτώ φανάρια την επόμενη μέρα της δήλωσης περί “άγαμων κι άτεκνων” γυναικών. Τα στερεότυπα είναι ακόμα ισχυρά».
Η κ. Ρογγανάκη τονίζει μάλιστα πως ακριβώς επειδή στην περιφέρεια οι γυναίκες δυσκολεύονται πολύ περισσότερο να μιλήσουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και τη βία που εισπράττουν, επειδή οι κοινωνίες είναι κλειστές και ισχύει ακόμα η στερεοτυπική αντίληψη “τι θα πουν οι άλλοι;”, δράσεις σαν τη συγκεκριμένη έχουν ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα.
Η ίδια μας ανέφερε κι άλλες πρωτοβουλίες που έχουν υλοποιηθεί, όπως ο μαθητικός διαγωνισμός ζωγραφικής με θέμα την έμφυλη ισότητα αλλά και το «ντύσιμο» των αστικών λεωφορείων σε πόλεις της Θεσσαλίας με χρήσιμα μηνύματα και πληροφορίες για τις υπηρεσίες στις οποίες μπορούν να απευθύνονται οι γυναίκες όταν δέχονται βία. «Θέλουμε να δείξουμε στις γυναίκες πως προβλήματα που σχετίζονται με την έμφυλη ταυτότητά τους, δεν είναι δικά τους, δεν είναι ιδιωτικά, είναι όλων μας. Θέλουμε να τις “ξεκλειδώσουμε”», τονίζει η αντιπεριφερειάρχης.
«Στο χώρο του συμβολικού οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται»
Τη γνώμη της για την αξία μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, δίνει και η Δήμητρα Κογκίδου, Καθηγήτρια ΑΠΘ και Συντονίστρια του Δικτύου των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα ΑΕΙ. Η ίδια κάνει λόγο για ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση ορατότητας των γυναικών, ένα βήμα το οποίο δείχνει συμβολικά ότι οι γυναίκες δεν αποκλείονται από τον δημόσιο χώρο -παρά το γεγονός, όπως λέει, ότι η εν λόγω ιδέα κινείται στο πλαίσιο της δυαδικότητας των φύλων (άνδρας – γυναίκα).
Όπως το θέτει: «Δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά η ανδροκρατική δόμηση της ελληνικής κοινωνίας με συνέπεια, στο χώρο των αναπαραστάσεων και του συμβολικού, οι γυναίκες να υποεκπροσωπούνται, ή να αποσιωπάται η ύπαρξή τους – αποτυπώνοντας τις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα φύλα και νομιμοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις έμφυλες διακρίσεις και ανισότητες. Το ίδιο συμβαίνει και με τη γλώσσα. Να σημειώσουμε μόνο ότι πρακτικές όπως αυτές δεν είναι από μόνες τους ανατρεπτικές, παρά μόνο εφόσον ενταχθούν σε μια συνολικότερη ανατρεπτική πρακτική της έμφυλης τάξης σε όλα τα επίπεδα, στο πλαίσιο ενός Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων».
Και όλα αυτά, συμβαίνουν σύμφωνα με την κ. Κογκίδου, μέσα σε έναν κόσμο στον οποίο η εικόνα είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Όπως εξηγεί: «Οι εικόνες, για παράδειγμα, οι πινακίδες οδικής σήμανσης, όπως και τα κείμενα, είναι εργαλεία δημόσιας επικοινωνίας και μεταφέρουν στα παιδιά καθημερινά ένα πλήθος ιδεολογικό-πολιτισμικών μηνυμάτων που έχουν υψηλή επικοινωνιακή συχνότητα και εμβέλεια. Τα παιδιά βιώνουν την “πραγματικότητα της εικόνας” που στη σύγχρονη εποχή είναι ένα πανίσχυρο επικοινωνιακό μέσο, μεγαλώνουν μέσα στον πολιτισμό της εικόνας, τις καταναλώνουν, κάνουν κριτική αποτίμηση αλλά και παράγουν εικόνες. Η απεικόνιση μόνο ανδρών θεωρείται συχνά μια αυτονόητη πραγματικότητα, μόνο που δεν αποτυπώνει απλά την πραγματικότητα αλλά και την κατασκευάζει. Όταν αυτή η οπτική ανατρέπεται, ανοίγει ένας διάλογος και βοηθάμε τα παιδιά να σταθούν κριτικά απέναντι στο θέμα».
