Οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα φαινόμενο σε έξαρση σε πολλά μέρη στον κόσμο, μεταξύ των οποίων οι χώρες με Μεσογειακό κλίμα έχουν προεξάρχουσα θέση. Η χειροτέρευση οφείλεται στις ακραίες συνθήκες που συνδέονται με την αλλαγή κλίματος, σε συνδυασμό με την αύξηση της ποσότητας αλλά και της οριζόντιας συνέχειας της βιομάζας στα δάση και τα αγροδασικά τοπία, που οφείλεται στη μειωμένη διαχείρισή τους και την γενικότερη εγκατάλειψη της υπαίθρου από τον παραδασόβιο και αγροτικό πληθυσμό. Επίσης, στη δυσκολία διαχείρισης του προβλήματος συμβάλλει η δημιουργία ζωνών όπου κατοικίες, τουριστικές εγκαταστάσεις και άλλες υποδομές που βρίσκονται σε επαφή με τη δασική βλάστηση, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταστροφών και απώλειας ανθρώπινης ζωής.
Η παρούσα χειροτέρευση ως προς το κλίμα είχε προβλεφθεί από πολλούς ειδικούς επιστήμονες ήδη από την δεκαετία του 2000. Όμως ο χρονικός ορίζοντας που έδιναν ήταν πολύ μακρύτερος. Αυτό που προβλεπόταν για το 2050 φαίνεται να είναι ήδη εδώ. Δεν γνωρίζουμε πόσο χειρότερη μπορεί να γίνει η κατάσταση αλλά είναι σαφές ότι είναι ανάγκη να αντιδράσουμε με βάση την καινούρια πραγματικότητα, θεωρώντας την ως νέα κανονικότητα. Δεν μπορούμε να αδιαφορήσουμε, γιατί αν κάνουμε λάθος το κόστος μπορεί να είναι πολύ μεγάλο. Όπως λέει η σοφή λαϊκή παροιμία «κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε». Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Ο γενικός στόχος και βασική προτεραιότητα είναι βέβαια να περιορίσουμε την αλλαγή του κλίματος με βάση τα όσα έχει προτείνει η επιστήμη, θυσιάζοντας πιθανώς κάποια βολικά στοιχεία του τρόπου ζωής μας, φροντίζοντας όμως για την ουσία του πράγματος και αποτρέποντας προσεγγίσεις του τύπου «η κρίση είναι ευκαιρία». Όσον αφορά τις πυρκαγιές, πρέπει να κατανοήσουμε ότι η μονοδιάσταστη ενίσχυση της καταστολής είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Το σχετικό υπόδειγμα αναφέρεται ως «το παράδοξο της φωτιάς» (FIRE PARADOX) κατά το οποίο η προσωρινή επιτυχία της καταστολής, εφόσον δεν συνοδευτεί από κατάλληλη διαχείριση της καύσιμης ύλης, οδηγεί σε συσσώρευση βιομάζας και καταστροφικότερες πυρκαγιές. Οφείλουμε λοιπόν να επικεντρωθούμε σε πολιτικές πρόληψης των πυρκαγιών με έμφαση στην αποφυγή εκδήλωσής τους αλλά και τον περιορισμό των καταστροφών αν συμβούν.
Όσον αφορά την δασική καύσιμη ύλη, χρειάζεται οπωσδήποτε καλύτερη διαχείριση των δασών, για παραγωγικούς σκοπούς, από μια καλά στελεχωμένη, οργανωμένη και οικονομικά υποστηριζόμενη δασική υπηρεσία. Η λογική καθαρισμών του υπορόφου εκατέρωθεν των δρόμων, όπως γίνεται σήμερα με τα προγράμματα ΑΝΤΙΝΕΡΟ, είναι καλή αλλά σαφώς ανεπαρκής. Η έμφαση πρέπει να είναι, μέσα από κατάλληλες πολιτικές και πρακτικές, να δημιουργήσουμε ανθεκτικά στις πυρκαγιές παραγωγικά αγροτικά και δασικά τοπία, περιορίζοντας τις δαπάνες συντήρησής τους, καθώς πρόκειται για μια μακρόπνοη προσπάθεια. Ταυτόχρονα, οι πολίτες πρέπει να ενημερωθούν ώστε να προετοιμάσουν τις κατοικίες τους (που είναι κοντά σε βλάστηση) και να είναι και οι ίδιοι προετοιμασμένοι για το πως πρέπει να αντιδράσουν σε περίπτωση πυρκαγιάς, καθώς είναι πλέον πολύ πιθανόν ότι θα αντιμετωπίσουν επικίνδυνες καταστάσεις στο εγγύς μέλλον. Στην κατεύθυνση αυτή, μπορούν να ενημερωθούν με τα δύο βίντεο που θα βρουν μόλις εισέλθουν στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (http://www.fria.gr/). Επίσης, μπορούν να δουν πόσο ασφαλής είναι η κατοικία τους και να δοκιμάσουν λύσεις που θα μπορούσαν να την κάνουν πιο ασφαλή, συμπληρώνοντας την φόρμα αξιολόγησης του κινδύνου που βρίσκεται στον σύνδεσμο http://www.fria.gr/prolipsi/ergaleia_prolipsis.html. Καθώς είμαστε πριν από κρίσιμες ημέρες, αξίζει ο καθένας να αφιερώσει τον απαραίτητο χρόνο.
* Ο κ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος είναι διευθυντής Ερευνών στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό ΔΗΜΗΤΡΑ και στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων.
