Μπορεί ρυθμίσεις που αποσκοπούσαν στην προστασία του αστικού περιβάλλοντος να είχαν τελικά αποτέλεσμα και οι πόλεις να επιβαρύνθηκαν με περισσότερα κτίρια; Την τελευταία δεκαετία, με σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων, με αρχή τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (Ν.4067/2012) και κυρίως τη συνέχεια του Ν. 4819/2021 «Χωροταξικές, πολεοδομικές, ενεργειακές και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις», δόθηκαν πολεοδομικά κίνητρα, καθ’ υπέρβαση των προβλεπόμενων στις ισχύουσες μέχρι τότε πολεοδομικές διατάξεις, για την υπέρβαση του ύψους και του συντελεστή δόμησης, μέσω της μείωσης σε κάποιες περιπτώσεις της κάλυψης.
Με άλλα λόγια, με γνώμονα την πράγματι επιτακτική ανάγκη για κατασκευή νέων ενεργειακών κτιρίων με σύγχρονες προδιαγραφές ή την ανάπτυξη των λεγόμενων «πράσινων στεγών», καταργήθηκαν πρόνοιες που εξασφάλιζαν βιώσιμες και ανθρώπινες πόλεις, με αποτέλεσμα να καταγράφεται σήμερα ασύμμετρη επιβάρυνση του οικιστικού περιβάλλοντος.
Υπερβάσεις
Η ισχύουσα πλέον νομοθεσία δίνει τη δυνατότητα υπέρβασης του ύψους και του συντελεστή δόμησης παντού, ακόμη και σε περιοχές που διαθέτουν «προκήπια» και εφαρμόζουν το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα. Ως αποτέλεσμα, αυξάνεται η συνολικά πραγματοποιούμενη δόμηση και δημιουργείται ένα σύμπλεγμα χαμηλών και υψηλών κτιρίων που αλλοιώνει την πολεοδομική φυσιογνωμία των περιοχών, επιδεινώνοντας τους όρους διαβίωσης των κατοίκων τους. Οι νέες διατάξεις μάλιστα, σε αντίθεση με ό,τι προβλέπει το άρθρο 24 του Συντάγματος, επιτρέπουν την απόκλιση από τους ισχύοντες όρους δόμησης χωρίς προηγούμενη μελέτη. Επιτρέπουν δηλαδή την υπέρβαση των όρων δόμησης μιας περιοχής, χωρίς προηγουμένως να έχουν συνεκτιμηθεί τα πολεοδομικά της χαρακτηριστικά που καθορίζουν το πολεοδομικό της κεκτημένο και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της.
Διαβλέποντας ίσως τις εξελίξεις, πολλοί δήμοι της χώρας είχαν αντιταχθεί στις διατάξεις του ’12 και του ’21 (κυρίως), ζητώντας τη διατήρηση των ισχυόντων κατά περίπτωση πολεοδομικών διαταγμάτων και των γενικών αλλά και των ειδικών – τοπικών διαταγμάτων, τα οποία προστάτευαν επί δεκαετίες τις φυσιογνωμίες των πόλεων. Ωστόσο, παρά τις συνεχείς εκκλήσεις και αιτήματα οργανώσεων και δήμων, αλλά ακόμη και της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδας, για επιστροφή στις πολύ ηπιότερες προϋφιστάμενες πολεοδομικές ρυθμίσεις, οι νέες πολεοδομικές διατάξεις υπερψηφίστηκαν από τη Βουλή και ισχύουν κανονικά μέχρι σήμερα. Η μόνη σχετική τροπολογία που κατέθεσε η κυβέρνηση ήταν σε νομοσχέδιο που ψηφίστηκε τη Μεγάλη Τρίτη πριν από την προκήρυξη των πρώτων εκλογών, καταργώντας τις πρόσφατες δυσμενείς πολεοδομικές ρυθμίσεις μόνο για τις Δημοτικές Ενότητες της Φιλοθέης, του Ψυχικού και της Εκάλης.
Εντονες αντιδράσεις
Η τροπολογία με την εξαίρεση δήμων και οι «δύο ταχύτητες» μέσα στην ίδια πολεοδομική ενότητα.
Οπως ήταν επόμενο, μολονότι η ρύθμιση βρισκόταν προς τη θετική κατεύθυνση, συνάντησε αντιδράσεις από άλλους δήμους που υποστήριξαν ότι ανάλογες νομοθετικές πρωτοβουλίες θα πρέπει να ληφθούν για το σύνολο της επικράτειας. Οπως επισημάνθηκε, ο χειρισμός αυτός ήρθε σε ευθεία αντίθεση τόσο με την αρχή της ισότητας, όσο και την υποχρέωση του κράτους να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και να προβαίνει και να διασφαλίζει την ορθολογική πολεοδομική οργάνωση των οικισμών και τους βέλτιστους όρους διαβίωσης των κατοίκων τους, όπως ορίζουν τα άρθρα 4 και 24 του Συντάγματος.
Σύμφωνα με πληροφορίες, πάντως, η εν λόγω ρύθμιση προωθήθηκε χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της πολιτικής ηγεσίας και των υπηρεσιακών παραγόντων του υπουργείου Περιβάλλοντας. Συγκεκριμένα, κατατέθηκε ως τροπολογία στο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή (Μ. Τρίτη και ώρα 18.00), χωρίς να έχει τεθεί σε προηγούμενη διαβούλευση με κανέναν ενδιαφερόμενο φορέα.
Η χώρα διαθέτει πληθώρα περιοχών με ιδιαίτερα πολεοδομικά χαρακτηριστικά, που έχριζαν και έλαβαν ειδικής προστασίας στο παρελθόν, που δεν υφίσταται πλέον. Η δυνατότατα επαναφοράς του προηγούμενου καθεστώτος προστασίας μπορεί σήμερα να επιτευχθεί μόνο με την κατάρτιση Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ), διαδικασία άκρως χρονοβόρα (μπορεί να διαρκέσει 2-4 χρόνια), η οποία καταλήγει και πάλι στο κεντρικό κράτος που πρέπει να εγκρίνει τις μελέτες που γνωμοδοτικά θα αποστείλουν οι δήμοι.
«Είναι παράλογο»
«Είναι εντελώς παράλογο, πολεοδομικά και περιβαλλοντικά, να έχουμε δόμηση “δύο ταχυτήτων” μέσα στην ίδια πολεοδομική ενότητα», αναφέρει ο δήμαρχος Αλίμου Ανδρέας Κονδύλης. «Δηλαδή, σε περιοχές με συγκεκριμένα πολεοδομικά χαρακτηριστικά, να εμφανίζονται οικοδομές για τις οποίες ισχύουν άλλοι όροι δόμησης. Αναιρείται έτσι όλος ο πολεοδομικός σχεδιασμός μιας περιοχής, υποβαθμίζεται το περιβάλλον, μειώνεται η αξία των ήδη δομημένων ακινήτων, καταστρατηγείται η πολεοδομική οργάνωση κάθε πόλης».
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης Γρηγόρης Κωνσταντέλλος τονίζει: «Η κυβέρνηση πρέπει να δει το ζήτημα με μεγάλη προσοχή και να καταργήσει έστω και τώρα, όπως ακριβώς έκανε και στην περίπτωση του Ψυχικού – Φιλοθέης και Εκάλης, τις δυσμενείς για τις πόλεις μας πολεοδομικές διατάξεις άμεσα. Δεν νοείται εν έτει 2023 να συνεχίζουμε ως κράτος να θεωρούμε την οικοδομή εργαλείο ανάπτυξης και ατμομηχανή της οικονομίας μας, αδιαφορώντας για την αειφορία, την αισθητική αλλά και τη φέρουσα ικανότητα των πόλεών μας».
Τέλος, ο δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού Ηλίας Αποστολόπουλος σχολίασε: «Οι νομοθετικές τροποποιήσεις του ΝΟΚ θέτουν σε κίνδυνο το υπάρχον φυσικό και οικιστικό περιβάλλον. Το δημοτικό συμβούλιο Παπάγου-Χολαργού τον Μάιο του 2021 με την 51 απόφασή του ζήτησε την κατάργηση της δυνατότητας προσαύξησης (bonus). Ζητάμε να ακουστούμε για να σταματήσουν οι επιβαρυντικοί όροι δόμησης του ΝΟΚ, ώστε να προστατέψουμε τις πόλεις μας».
