Η ώρα είναι 5 π.μ. -έξω είναι ακόμη σκοτεινά- και η Πέγκυ Αλεξανδροπούλου έχει μόλις φτάσει έξω από το Κτηματολογικό Γραφείο Αθηνών (πρώην Υποθηκοφυλακείο), στην οδό Αριστοτέλους. Η πρώτη της κίνηση είναι να συμπληρώσει το όνομά της στη λίστα που βρίσκεται τοιχοκολλημένη στην είσοδο. Από εδώ και στο εξής, ο χρόνος θα κυλήσει αργά. Θα περιμένει ως τις 08.30, την ώρα που η υπηρεσία θα ανοίξει τις πόρτες της για να εξυπηρετήσει το κοινό. Για την έμπειρη δικηγόρο, με ειδίκευση στο αστικό δίκαιο, αυτή είναι μία ρουτίνα, που τη ζει σχεδόν όλο τον χρόνο, χειμώνα – καλοκαίρι.
Όπως εκείνη, δεκάδες ακόμη συνάδελφοί της φτάνουν, μέσα στη νύχτα, έξω από το κλειστό Κτηματολογικό Γραφείο με σκοπό να συμπληρώσουν κατά προτεραιότητα το όνομά τους στην «πολύτιμη» λίστα και να διεκπεραιώσουν -όσο το δυνατό γρηγορότερα- τις απαραίτητες διαδικασίες για λογαριασμό των πελατών τους.
Η Π. Αλεξανδροπούλου, δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, περιγράφει στην «Κ» τη μεταμεσονύκτια «οδύσσεια» ενός δικηγόρου, στην είσοδο του Κτηματολογικού Γραφείου της Αθήνας.
«Η προσέλευση ξεκινά στις 04.00 τα ξημερώματα, τις τελευταίες εβδομάδες με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες, ίσως και λίγο νωρίτερα. Μέχρι το άνοιγμα του Γραφείου στις 08.30, περίπου 150 άτομα έχουν συμπληρώσει το όνομά τους στην τοιχοκολλημένη λίστα έξω από το κτίριο. Σε αυτό το διάστημα, κάποιοι φεύγουν και επιστρέφουν, κάποιοι άλλοι περιμένουν στα αυτοκίνητά τους σε κοντινή απόσταση και αρκετοί παραμένουν υπομονετικά όρθιοι έξω από την υπηρεσία. Στις 8.30, ένας υπάλληλος του Κτηματολογικού Γραφείου, με τη λίστα των ονομάτων ανά χείρας, μάς μοιράζει σφραγισμένα χαρτάκια με νούμερα, ανάλογα με τον αριθμό των πράξεων για κατάθεση. Για να εξυπηρετηθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερος αριθμός πελατών, έχει καθοριστεί ατύπως ένα ανώτατο όριο τεσσάρων πράξεων, ανά συναλλασσόμενο. Ακολουθεί ο προέλεγχος των εγγράφων και όταν αυτός ολοκληρωθεί, μάς δίνουν ένα δεύτερο νούμερο για το ταμείο. Ο συνολικός χρόνος αναμονής μπορεί να φτάσει τις έξι με επτά ώρες», λέει η κ. Αλεξανδροπούλου και προσθέτει: «Η κτιριακή υποδομή, δυστυχώς, δεν επιτρέπει την υποδοχή του κοινού σε κάποια εσωτερική αίθουσα αναμονής, με αποτέλεσμα πολύ λίγα άτομα να μπορούν να μπουν κάθε φορά στο κτίριο. Οι υπόλοιποι είναι υποχρεωμένοι όλη αυτήν την ώρα να περιμένουν στο πεζοδρόμιο».
Απαξίωση του κλάδου
Ως συνώνυμες της «απίστευτης ταλαιπωρίας» και της «ατελείωτης αναμονής σε ουρές» περιγράφει τις συνθήκες εργασίας για κάθε δικηγόρο που συναλλάσσεται με τα Κτηματολογικά Γραφεία της Αττικής, ο Δημήτρης Μουντζουράκης ο οποίος ασχολείται κυρίως με υποθέσεις κτηματαγοράς. Από το 1998 στη μάχιμη δικηγορία, βλέπει με αγανάκτηση την προβληματική κατάσταση των τελευταίων ετών, που όπως λέει, έχει οδηγήσει στην απαξίωση του επαγγέλματος.
Είναι ενδεικτικό το περιστατικό που περιγράφει στην «Κ». «Σε μία από τις ατέρμονες αναμονές μου στην ουρά για να πάρω “χαρτάκι” προτεραιότητας από τις πρώτες πρωινές ώρες στο Υποθηκοφυλακείο, σημερινό Κτηματολογικό Γραφείο Αθηνών, μία κυρία -για την οποία προφανώς ήταν πρωτόγνωρη η συγκεκριμένη εμπειρία- φώναξε με αγανάκτηση: “Δεν μπορούμε να περιμένουμε τόσες ώρες, έχουμε και δουλειές, δεν είμαστε δικηγόροι”. Νομίζω ότι με αυτή τη φράση αποτυπώνεται με τον πλέον γλαφυρό τρόπο τόσο η επαγγελματική μας καθημερινότητα στα Κτηματολογικά Γραφεία, όσο και η διαρκής απαξίωση του κλάδου μας», λέει ο κ. Μουντζουράκης.
Χωρίς κατάλληλες υποδομές και επαρκές προσωπικό
Oπως περιγράφουν δικηγόροι στην «Κ», η κατάσταση άρχισε να επιδεινώνεται δραματικά κατά την περίοδο της πανδημίας, λόγω της σώρευσης πράξεων προς μεταγραφή ή καταχώρηση. Σε αυτή την κατάσταση συνετέλεσαν, όμως, όπως λένε, και άλλοι παράγοντες.
«Τα προβλήματα άρχισαν να εμφανίζονται τον Σεπτέμβριο του 2020, οπότε και ξεκίνησε η ενσωμάτωση Υποθηκοφυλακείων στο Κτηματολόγιο, με πολύ γρήγορο ρυθμό, αλλά χωρίς να έχει εξασφαλιστεί η κατάλληλη υποδομή και το απαραίτητο προσωπικό για έναν τόσο μεγάλο όγκο καταθέσεων, πράξεων και εγγράφων. Στο Κορωπί, για παράδειγμα, συχνά οι λιγοστοί υπάλληλοι, αναγκάζονται να βγουν με συσκευές POS έξω από το Γραφείο, επειδή κατά καιρούς δεν υπάρχει καλό σήμα μέσα στον χώρο. Χρειάζεται, πάντως, εξειδικευμένο προσωπικό από πολλούς κλάδους για να διορθωθεί η κατάσταση», τονίζει στην «Κ» η Πηνελόπη Κατσόγιαννου, δικηγόρος Αθήνας, από το 2004.
Οι διεκπεραιωτές
Πριν από μερικούς μήνες χρειάστηκε και η ίδια, στο πλαίσιο μιας επαγγελματικής υποχρέωσης, να πάει στο παλιό Υποθηκοφυλακείο, στην οδό Αριστοτέλους. Eχοντας καταχωρήσει το όνομά της στη λίστα από τις 4 τα ξημερώματα, κατάφερε να πάρει το «χαρτάκι» νούμερο 22 και να ολοκληρώσει τη δουλειά της στις 11.30, ακριβώς επτάμισι ώρες μετά. «Αυτό δεν πληρώνεται. Δεν μπορείς να ζητήσεις αντίστοιχη αμοιβή από τον πελάτη. Η ελάχιστη χρονοχρέωση για εξωδικαστικές δουλειές από τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών είναι 80 ευρώ + 24% ΦΠΑ, ενώ υπάρχουν διεκπεραιωτές που κάνουν ακριβώς το ίδιο με ένα ευτελές αντίτιμο», εξηγεί.
Η εμφάνιση των ερασιτεχνών διεκπεραιωτών, που όπως τονίζουν οι δικηγόροι κάνουν δυσκολότερη τη δουλειά τους μέσα στα Κτηματολογικά Γραφεία, είναι αποτέλεσμα της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί τον τελευταίο καιρό από τις ατέρμονες ουρές. Διαχωρίζουν, πάντως, τους «αλεξιπτωτιστές» του χώρου, από τους εργαζόμενους στα επαγγελματικά γραφεία διεκπεραιώσεων που ανέκαθεν λειτουργούσαν.
«Εμφανίστηκαν πριν από μερικούς μήνες αρχικά ως “συνεργάτες” συμβολαιογραφικών ή δικηγορικών γραφείων και πλέον βλέπουμε και χορηγούμενες διαφημιστικές αναρτήσεις στο διαδίκτυο», λέει ο κ. Μουντζουράκης. «Εναντι κάποιου χαμηλού αντιτίμου, οι φερόμενοι ως “διεκπεραιωτές” στήνονται από τα μεσάνυχτα έξω από τα Κτηματολογικά Γραφεία, αναρτούν τις χειρόγραφες λίστες και “πιάνουν σειρά”, έχοντας να καταχωρήσουν πολυάριθμες πράξεις λειτουργώντας, στην ουσία, εις βάρος κάποιου που έχοντας μία μόνο πράξη, κινδυνεύει να περιμένει μία ολόκληρη μέρα και να μην καταφέρει να εξυπηρετηθεί».
Απαρχαιωμένος εξοπλισμός
Και οι τρεις δικηγόροι που μίλησαν στην «Κ» τόνισαν την ευγένεια, αλλά και την προθυμία των περισσότερων εργαζομένων στα Κτηματολογικά Γραφεία να εξυπηρετήσουν το κοινό, παρά τις καθημερινές αντίξοες συνθήκες στον χώρο εργασίας τους. «Ο παρεχόμενος βοηθητικός εξοπλισμός εντός των εγκαταστάσεων είναι συνήθως απαρχαιωμένος -σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και μουσειακός- αλλά με καλή διάθεση η δουλειά ως προς τους ελέγχους γίνεται», τονίζει ο κ. Μουντζουράκης, δίνοντας τη δική του εξήγηση για το καθημερινό αδιέξοδο στα Κτηματολογικά Γραφεία: «Σε αυτό οδηγούν οι συγχωνεύσεις και καταργήσεις πολλών κατά τόπους Κτηματολογικών Γραφείων με την ένταξή τους στον Ενιαίο Φορέα του Κτηματολογίου Αθηνών και η μετακίνηση πολλών υπαλλήλων Υποθηκοφυλακείων σε άλλες οργανικές θέσεις». Ο ίδιος, εστιάζει «στα συχνά λάθη που εντοπίζονται στις καταγραφές των ακινήτων στα Κτηματολογικά Φύλλα, για τα οποία δεν υπάρχει ενιαίος τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν».
Προτεραιότητα το Κτηματολόγιο
Από το 2018 είχε αποφασιστεί η σταδιακή κατάργηση των υποθηκοφυλακείων της χώρας και η μετάβαση στο Ελληνικό Κτηματολόγιο, με σκοπό την ψηφιοποίηση εκατομμυρίων σελίδων των αρχείων που διατηρούν τα υποθηκοφυλακεία. Με την ολοκλήρωση της ενσωμάτωσής τους στον Φορέα του Εθνικού Κτηματολογίου και τη σταδιακή ψηφιοποίηση των αρχείων, η ηγεσία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης (που εποπτεύει τον Φορέα), φιλοδοξεί να επιλύσει τα τεράστια γραφειοκρατικά προβλήματα που απασχολούν δικηγόρους, μηχανικούς, συμβολαιογράφους και απλούς πολίτες στις συναλλαγές για τα ακίνητα. Πριν από λίγες μέρες, ο αρμόδιος υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Κωνσταντίνος Κυρανάκης είχε υπογραμμίσει, άλλωστε, ότι το Κτηματολόγιο αποτελεί πρώτο τομέα προτεραιότητας, προκειμένου να μπει το συντομότερο ένα τέλος στην ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών.
Οι δικηγόροι, από την πλευρά τους, τονίζουν ότι τα προβλήματα στα κτηματολογικά γραφεία θα επιλυθούν μόνο εφόσον απλοποιηθεί και ολοκληρωθεί η δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής και έκδοσης για το σύνολο των πιστοποιητικών. Έως τότε, ζητούν να λειτουργήσει ηλεκτρονική διαδικασία για τον καθορισμό ραντεβού στις δια ζώσης συναλλαγές, να επεκταθεί το ωράριο λειτουργίας των γραφείων, αλλά και να στελεχωθεί η υπηρεσία με επαρκή αριθμό καταρτισμένων υπαλλήλων.
