Μια πυρκαγιά αφήνει σημάδια πριν καν εκδηλωθεί. Στις αρχές Μαΐου, όταν η χώρα βρισκόταν στη δίνη των εκλογών, είχε παρουσιαστεί η έκθεση «Η Ανθεκτικότητα των Ελληνικών Δασικών Οικοσυστημάτων στην Κλιματική Αλλαγή» της επιτροπής για την Ανθεκτικότητα των Ελληνικών Δασικών Οικοσυστημάτων στην Κλιματική Αλλαγή της Ακαδημίας Αθηνών. Οι ειδικοί επιστήμονες είχαν τότε κρούσει με έντονο τρόπο τον κώδωνα του κινδύνου. Το γεγονός ότι φέτος ο χειμώνας ήταν ήπιος –ποιος άναψε φέτος τζάκι;– και χωρίς βροχοπτώσεις έχει οδηγήσει σε ανησυχητική αύξηση της ξηρασίας, η οποία, όπως τόνισαν, μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες στην εξάπλωση των δασικών πυρκαγιών. «Χρειάζεται μεγάλη προσοχή φέτος στις φωτιές που θα ανάψουμε, ακόμη και το μπάρμπεκιου είναι επικίνδυνο», είχε πει χαρακτηριστικά σε δηλώσεις του ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και εθνικός εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή, Χρήστος Ζερεφός.
Λίγες ημέρες αργότερα, η επιστημονική κοινότητα είχε επανέλθει: το Κέντρο Επιστημών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ) είχε εκδώσει ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία η χειμερινή περίοδος 2022-2023 χαρακτηρίστηκε από υψηλότερες θερμοκρασίες σε σχέση με τα φυσιολογικά επίπεδα της περιόδου και σχετικά χαμηλό αθροιστικό ύψος βροχής στο σύνολο σχεδόν της επικράτειας. Αυτό σε συνδυασμό με την αυξητική τάση των καμένων εκτάσεων στη χώρα μας αποτελούν ενδείξεις για αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς τους επόμενους μήνες, επεσήμαινε το κέντρο BEYOND.
«Χρειάζεται μεγάλη προσοχή φέτος στις φωτιές που θα ανάψουμε, ακόμη και το μπάρμπεκιου είναι επικίνδυνο», είχε πει ο κ. Χρ. Ζερεφός.
Οπως λέει στην «Κ» ο διευθυντής Ερευνών του ΕΑΑ και επιστημονικός υπεύθυνος της επιχειρησιακής μονάδας BEYOND Χάρης Κοντοές, «έχουμε διαπιστώσει από ιστορικές αναλύσεις πως όταν έχουμε ξερή περίοδο για μεγάλα διαστήματα, συνήθως έχουμε πολύ δύσκολα καλοκαίρια στο μέτωπο των πυρκαγιών». Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 στην Εύβοια, όπου κάηκαν περισσότερα από 460.000 στρέμματα, είχε προηγηθεί η θερμότερη και ξηρότερη περίοδος από το 2012. Το 2007 καταγράφηκε σημαντική άνοδος της θερμοκρασίας και ταυτόχρονη μεγάλη μείωση της βροχόπτωσης, ενώ παρόμοιες συνθήκες παρατηρήθηκαν και το 2012. «Μια ξηρή βλάστηση συντηρεί την πυρκαγιά και χωρίς άνεμο», εξηγεί ο ίδιος. «Η ξηρασία προκαλεί πολύ έντονες αναζωπυρώσεις. Η φωτιά βρίσκει έδαφος να ξανανάψει». Σε τέτοιες συνθήκες ακόμη και η πυρόσβεση δεν αποδίδει: στην επιφάνεια η φωτιά σβήνει, αλλά στο υπέδαφος σιγοκαίει.
Οι βροχές του Μαΐου δεν ήταν αρκετές για να αντιστρέψουν την εικόνα της ξηρασίας, οπότε οι φόβοι επιβεβαιώθηκαν. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από το σύστημα υπηρεσιών FireHUB που έχουν αναπτύξει η επιχειρησιακή μονάδα BEYOND και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), διανύουμε μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές. Από το Σάββατο 15 Ιουλίου η Πυροσβεστική Υπηρεσία έχει κληθεί να παρέμβει σε 61 σοβαρά περιστατικά δασικών πυρκαγιών. Οι δεκατρείς από αυτές ήταν μεγάλης ή και πολύ μεγάλης έκτασης, ενώ σε δύο περιπτώσεις, στα Δερβενοχώρια και στη Ρόδο, οι πυρκαγιές συνέχισαν να εξαπλώνονται και να εξελίσσονται για αρκετές ημέρες. Μελετώντας τις συνολικές καμένες εκτάσεις στη χώρα μας, την περίοδο 2010 έως 2023, προέκυψε ότι οι δασικές πυρκαγιές των τελευταίων δύο εβδομάδων έχουν προκαλέσει σημαντική αύξηση στις καμένες εκτάσεις, σημειώνοντας τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί στα τέλη Ιουλίου τα τελευταία 13 χρόνια. Οπως λέει ο κ. Κοντοές, μολονότι το 2021 είχε αθροιστικά τις περισσότερες καμένες εκτάσεις (τουλάχιστον μέχρι στιγμής), ο φετινός Ιούλιος είναι ο χειρότερος Ιούλιος εδώ και πολλά έτη και με διαφορά. Συνολικά έχουν καεί περίπου 400.000 στρέμματα, έκταση σχεδόν διπλάσια από την περυσινή (2022) και τριπλάσια του 2020.
Οι πέντε μεγαλύτερες πυρκαγιές που έχουν σημειωθεί φέτος στον ελλαδικό χώρο είναι: Στις 17/7 ξέσπασαν τρεις φωτιές στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής: Στις 12.27 σε δασική έκταση στον Κουβαρά Αττικής, στις 14.38 στην Καλλιθέα Λουτρακίου και στις 17.08 ξεκίνησε η μεγάλη πυρκαγιά στα Δερβενοχώρια Βοιωτίας, η οποία παρέμεινε ενεργή μέχρι και τις 20/7. Στις 18/7 και ώρα 19.11 καταγράφηκε η έναρξη της δασικής πυρκαγιάς στην περιοχή Εμπωνας της Ρόδου, ενώ στις 23/7 ξέσπασε δασική πυρκαγιά στην Κέρκυρα. Σύμφωνα με τον ημερήσιο χάρτη κινδύνου, η πυρκαγιά που ξέσπασε στη Ρόδο βρισκόταν σε περιοχή που είχε χαρακτηριστεί περιοχή πολύ υψηλού κινδύνου από το FireHUB για τις 18/7/2023. Η καμένη έκταση της πυρκαγιάς μέχρι και τις 23/7/2023 και ώρα 12.27 εκτιμήθηκε σε περίπου 107.170 στρέμματα. Χαρακτηριστικό είναι ότι μετά τη χαρτογράφηση σημειώθηκε πλήθος νέων ενεργών εστιών δυτικά και ανατολικά της καμένης έκτασης, γεγονός που υποδεικνύει ότι οι εστίες είναι διάσπαρτες και αναπτύσσονται ραγδαία. Υπολογίζεται ότι μετά το τέλος της πυρκαγιάς θα έχει καεί περισσότερο από το 10% του νησιού, ενώ μεγάλο κομμάτι της καμένης έκτασης βρίσκεται εντός του δικτύου Natura.
