Τις τελευταίες εβδομάδες, αλλεπάλληλα ακραία θερμά κύματα εξάντλησαν τη νότια Ευρώπη, με τη φλεγόμενη Ελλάδα να «μετράει» 46,4 βαθμούς Κελσίου στο Γύθειο, την 4η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει σημειωθεί ποτέ στη χώρα. Τον Ιούνιο, εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και νοσηλεύτηκαν στην Ινδία, για λόγους που επιστήμονες συνέδεσαν με την εκτίναξη του υδραργύρου. Κάτι ανάλογο θα βιώνουμε από εδώ και πέρα;
Ο Τίμοθι Λέντον, ιδρυτής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Συστημάτων και καθηγητής της Κλιματικής Αλλαγής και της Επιστήμης Συστημάτων της Γης στο Πανεπιστήμιο Εξετερ, έχει αφιερώσει στην έρευνα περισσότερα από 20 χρόνια, ενώ έχει συγγράψει δύο βιβλία για το θέμα που καίει τον πλανήτη. «Αυτά τα ακραία φαινόμενα αποτελούν παράδειγμα του τι έρχεται», λέει στην «Κ». «Φοβάμαι πως τα πράγματα θα χειροτερέψουν πριν γίνουν καλύτερα», συμπληρώνει, «αλλά υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορούμε να πολεμήσουμε ακόμη».
Οι καύσωνες μας δείχνουν πως το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε δεν είναι γραμμικό, λέει. Ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής δεν αυξάνεται αναλογικά με τη θερμοκρασία, εξηγεί, αλλά πολύ πιο απότομα.
«Ο πλανήτης θερμαίνεται γιατί εισέρχεται σε αυτόν περισσότερη ενέργεια απ’ ό,τι εξέρχεται, εξαιτίας της αύξησης της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου». Αλλά ακόμη κι αν «παγώναμε» τη συγκέντρωσή τους, σταματώντας την αύξηση της ποσότητας ζέστης που παγιδεύουμε στη Γη, ο πλανήτης θα συνέχιζε να υπερθερμαίνεται μέχρι η ποσότητα ενέργειας που μένει και βγει από την ατμόσφαιρα έρθει σε ισορροπία. Οπότε θα είχαμε έτσι κι αλλιώς αναπόφευκτα κατάλοιπα υπερθέρμανσης, αλλά τώρα δεν έχουμε καν σταματήσει ακόμη την αύξηση της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου που παγιδεύουμε στον πλανήτη», τονίζει.
Η μόνη λύση είναι να σταματήσουμε τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, αναφέρει. «Να σταματήσουμε, όσο πιο γρήγορα μπορούμε, την καύση ορυκτών καυσίμων παντού, την αποψίλωση των τροπικών δασών και την αλλοίωση της γης με τρόπο που απελευθερώνει άνθρακα –και ιδιαιτέρως διοξείδιο του άνθρακα– στην ατμόσφαιρα», δηλώνει ο καθηγητής Λέντον.
Επιτάχυνση των αλλαγών
Παγκοσμίως υπάρχουν πολλά υποσχόμενα σημάδια. «Κάποιες χώρες θα έχουν σταματήσει πλήρως την καύση ορυκτών καυσίμων πριν από το 2050», σημειώνει. Αλλά για να διορθώσουμε την κλιματική αλλαγή θα χρειαστεί μια ηρωική προσπάθεια επιτάχυνσης των απαιτούμενων αλλαγών, λέει.
Ο κ. Λέντον έχει αναπτύξει τη θεωρία των θετικών και αρνητικών σημείων καμπής, ορίζοντας ως τέτοιο σημείο κάθε μικρή αλλαγή σε ένα σύστημα που καταλήγει να το διαφοροποιεί σημαντικά. Η κλιματική κρίση είναι, προφανώς, αρνητικό σημείο καμπής. Τα θετικά σημεία, όμως, επιταχύνουν την αλλαγή προς μια επιθυμητή, για τον ίδιο, κατεύθυνση, εν προκειμένω προς το τέλος της καύσης ορυκτών καυσίμων.
«Παραδείγματος χάριν, όσο περισσότερα ηλιακά πάνελ φτιάχνουμε, τόσο θα χαμηλώνει το κόστος παραγωγής τους, όπως έχει γίνει τα τελευταία δέκα χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για τις μπαταρίες για ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή για τις ανεμογεννήτριες. Πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αναπτυσσόμαστε, αλλά αυτή η ανάπτυξη να μη βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα», σημειώνει.
Φοβάμαι πως τα πράγματα θα χειροτερέψουν πριν γίνουν καλύτερα, αλλά υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορούμε να πολεμήσουμε ακόμη.
Τα καλά νέα είναι πως τώρα η ανανεώσιμη ενέργεια είναι η πιο φθηνή επιλογή. «Αλλάζει το ενεργειακό μας σύστημα και φτιάχνουμε τεράστιες υποδομές, δημιουργώντας πολλές δουλειές. Μέσω του Green New Deal στις ΗΠΑ ή του ευρωπαϊκού Green Deal υπάρχει προοπτική για ένα ακμάζον μέλλον, με περισσότερες δουλειές και οικονομική ανάπτυξη μέσω της μετάβασης σε έναν διαφορετικό τρόπο ενεργειακής τροφοδότησης της κοινωνίας», εξηγεί.
Οσο η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχίζεται, οι ζωές μας θα πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως, λέει. Αλλά η οικονομική δυνατότητα ανθρώπων και κρατών θα ορίζει τη δυνατότητα αναπροσαρμογής τους. «Κατά τη διάρκεια του ασιατικού καύσωνα, περισσότεροι από 100 άνθρωποι πέθαναν στη ζέστη, στην υγρασία – αυτά τα θανατηφόρα ακραία φαινόμενα εξαπλώνονται», σημειώνει. «Πάρα πολλοί άνθρωποι παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση σε κλιματιζόμενους χώρους», αναφέρει.
Μετανάστευση
Πιο ευάλωτοι στην ακραία ζέστη είναι οι πιο φτωχοί, οι ηλικιωμένοι, οι άρρωστοι. «Οσο πιο πλούσιοι είμαστε, τόσες πιο πολλές επιλογές προσαρμογής έχουμε», σημειώνει, τονίζοντας πως μία από αυτές είναι ακόμη και η μετανάστευση σε μέρη με καλύτερο κλίμα. «Η μεγαλύτερή μου ανησυχία είναι πως ο αριθμός των ανθρώπων που εκτίθεται σε ακραία ζέστη αυξάνεται ραγδαία», τονίζει.
Κάποιες χώρες, λέει ο κ. Λέντον, δίνοντας παράδειγμα τη Ρωσία, δεν βλέπουν ένα θερμότερο κλίμα ως κάτι αρνητικό, καθώς αν οι συνθήκες σε κρύες περιοχές βελτιωθούν, τους δίνεται η ευκαιρία να υποστηρίξουν μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα. Ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής, άλλωστε, είναι πολύ εμφανής στη γεωργία, γεγονός που ανησυχεί έντονα τον κ. Λέντον.
Περισσότεροι από 61.000 άνθρωποι πέθαναν πέρυσι το καλοκαίρι στην Ευρώπη λόγω της ζέστης, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα. «Η κλιματική αλλαγή απειλεί ολόκληρα οικοσυστήματα. Με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας μπορεί να έχουμε περισσότερες καταιγίδες, τυφώνες και φυσικά ακραία ζέστη. Ολα αυτά μπορεί να οδηγήσουν στην απώλεια καλλιεργειών και ακολούθως επισιτιστική κρίση και στην κοινωνική αναταραχή».
Στην Ινδία φέτος είχαν ξηρασία. Από το πώς θα πάει το καλοκαίρι θα εξαρτηθούν και οι καλλιέργειες στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στη Βραζιλία. «Εχουμε μόνο ορισμένες μεγάλες περιοχές παραγωγής τροφίμων – αν περισσότερες από μία χτυπηθούν ταυτόχρονα, θα έχουμε πρόβλημα», τονίζει.
Δεν θα είναι όλα τα καλοκαίρια ίδια, αναφέρει, αλλά μέχρι να μειώσουμε τη θερμοκρασία του πλανήτη, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνονται συνήθεια. Μπορούμε στις πόλεις να μειώσουμε τις θερμικές νησίδες, αυξάνοντας το πράσινο ή να κάνουμε ακόμη και πολιτισμικές αλλαγές, όπως το να θεσμοθετηθεί η σιέστα! Αλλά το βασικό που έχουμε να κάνουμε είναι να απεξαρτητοποιήσουμε την οικονομία από τον άνθρακα, λέει στην «Κ».
Είναι αισιόδοξος για το μέλλον; «Το ανθρώπινο είδος έχει τεράστιες δυνατότητες, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να διορθώσουμε το χάος που έχουμε δημιουργήσει», δηλώνει. «Ταυτόχρονα, είμαι και ρεαλιστής, δεν θέλω να δίνω φρούδες ελπίδες – δεν δείχνουμε ακόμη ότι μπορούμε να το λύσουμε. Αλλά έχουμε την προοπτική».
