Μήπως δεν πρέπει πλέον να περιμένουμε τη φωτιά να ξεκινήσει, αλλά να τη βάλουμε (προληπτικά) εμείς; Το ανατρεπτικό αυτό ερώτημα θέτει στην «Κ» ο Αλεξάντερ Χελντ, ειδικός σε θέματα δασικών πυρκαγιών και ανθεκτικότητας των οικοσυστημάτων στο Ευρωπαϊκό Δασικό Ινστιτούτο (European Forest Institute). Οπως εξηγεί, το παράδειγμα της Ισπανίας και άλλων χωρών δείχνει ότι μπορεί να υπάρξει σοβαρό αποτέλεσμα όταν η ελεγχόμενη καύση χρησιμοποιείται σε σταθερή βάση ετησίως.
«Πρέπει να αποδεχθούμε ότι οι πυρκαγιές δεν θα σταματήσουν. Θα έχουμε περισσότερες και πιο καταστροφικές από ό,τι είχαμε συνηθίσει», εκτιμά ο κ. Χελντ. «Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αν επενδύσουμε περισσότερο στην πυρόσβεση, στα κοινά μέσα απόκρισης των ευρωπαϊκών χωρών, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα μέλλον χωρίς πυρκαγιές. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Στην περίπτωση μιας πυρκαγιάς, ο καθένας μας θέλει να μπορεί να καλέσει την Πυροσβεστική και να έχει μια υπεραποτελεσματική ανταπόκριση, με καλά εκπαιδευμένους και εξοπλισμένους πυροσβέστες. Ομως αν η πυρκαγιά λάβει διαστάσεις, τότε δεν μπορεί να ελεγχθεί. Οι πολιτικοί μας δεν μπορούν να αποδεχθούν το γεγονός ότι στις μεγάλες πυρκαγιές τα πυροσβεστικά μέσα αποδεικνύονται άχρηστα».
Τι μπορούμε όμως να κάνουμε; Πρέπει απλώς να αποδεχθούμε… τη μοίρα μας; «Κατ’ αρχάς πρέπει να συζητήσουμε για τους λόγους και τις αιτίες αυτών των πυρκαγιών, όπως είναι η μείωση του πληθυσμού εκτός αστικών κέντρων, η μείωση της κτηνοτροφίας και της γεωργίας. Ξέρουμε επίσης ότι στα μεσογειακά κλίματα δεν υπάρχει ερώτημα αν θα έχουμε πυρκαγιές, αλλά πότε. Επομένως το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι “ποιος θα αποφασίσει πότε θα έχουμε πυρκαγιά”. Το αφήνουμε στη φωτιά; Ή θα αποφασίσουμε ότι κάποιες περιοχές, εφόσον δεν έχουμε ούτε καλλιέργειες ούτε κτηνοτροφία, θα τις καίμε εμείς προληπτικά; Θα τις καίμε όμως τον Φεβρουάριο ή την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου, όταν το έδαφος έχει υγρασία και η φωτιά δεν θα ξεπεράσει σε ύψος τα 20 εκατοστά. Μια φωτιά χαμηλής έντασης που θα λειτουργεί σαν εμβόλιο, που θα “καταναλώνει” την περιττή βιομάζα και θα μας δίνει μια πιο ανθεκτική ύπαιθρο το καλοκαίρι».
Τα στοιχεία από την Ισπανία μάς δείχνουν ότι, για να έχει αποτέλεσμα η προληπτική πυρκαγιά, πρέπει να καίγεται ελεγχόμενα το 1%-1,5% ετησίως.
Ο κ. Χελντ εκτιμά ότι η συνέχιση των βροχοπτώσεων μέχρι και τις αρχές του καλοκαιριού δεν είναι πρόβλημα. «Το φρέσκο γρασίδι που φυτρώνει μετά τις πυρκαγιές είναι 3-4 τόνοι ανά εκτάριο γης, δεν είναι πολύ αν έχουμε κάψει 30 τόνους πριν με μια σειρά από ελεγχόμενες καύσεις». Οπως εκτιμά, η προδιαγεγραμμένη καύση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο σε εγκαταλελειμμένη αγροτική γη, αλλά και σε δασικές εκτάσεις. «Ανάλογα με το είδος της δασικής βλάστησης, μπορείς να βάλεις μια ήπια φωτιά κάτω από τα δέντρα χωρίς προβλήματα. Οχι σε όλα στάδια ανάπτυξης ενός δάσους, πρέπει να επιλέξεις. Με τον τρόπο αυτό στην Ισπανία, όπου χρησιμοποιείται συστηματικά η ελεγχόμενη καύση, οι ακραίες πυρκαγιές έχουν μειωθεί ιδίως στις κρίσιμες περιοχές. Τα στοιχεία από την Ισπανία μάς δείχνουν ότι για να υπάρχει αποτέλεσμα πρέπει να καίγεται ελεγχόμενα το 1%-1,5% ετησίως. Οργανωτικά γίνεται, χρειάζεται όμως… διαφορετικούς πολιτικούς, γενναίες γυναίκες και γενναίους άνδρες για να φέρουν την αλλαγή. Αποδεχόμαστε να διακινδυνεύουν ή να χάνουν τη ζωή τους τα πληρώματα της Πυροσβεστικής και των εναέριων μέσων πυρόσβεσης, το Ιντερνετ είναι γεμάτο από φωτογραφίες από την Ελλάδα όπου πυροσβέστες ή κάτοικοι με σαγιονάρες και σορτς προσπαθούν με λάστιχα να καταστείλουν τεράστιες πυρκαγιές και όλοι λένε “κοίτα αυτούς τους γενναίους ανθρώπους!”. Ομως δεν είμαστε αρκετά γενναίοι ώστε να κάψουμε ελεγχόμενα τον Μάρτιο! Είναι ένα παράδοξο. Βέβαια η χρήση της ελεγχόμενης καύσης δεν είναι πανάκεια. Είναι ένα από τα όπλα που έχουμε στη φαρέτρα μας, μαζί με τη βόσκηση, την καλλιέργεια, τη διαχείριση των δασών, την ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών και τη χρήση νέων τεχνολογιών. Πρέπει προσεκτικά να τα χρησιμοποιούμε όλα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις δυνατότητες της κάθε περιοχής».
Η ευθύνη των κατοίκων
Για τις μεικτές περιοχές (δάσος – κατοικίες) ο κ. Χελντ πιστεύει ότι οι ιδιοκτήτες πρέπει να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. «Είναι πρόβλημα να υπάρχουν διάσπαρτες κατοικίες και υποδομές στην ύπαιθρο. Αν τις απαγορεύσουμε, όμως, θα επιτείνουμε την εγκατάλειψή της. Πρέπει οι άνθρωποι αυτοί να κατανοήσουν την ευθύνη που έχουν και να λαμβάνουν συγκεκριμένα μέτρα που θα ορίζει το κράτος. Για παράδειγμα, να είναι υποχρεωτική η συμμετοχή τους σε εθελοντικές ομάδες πυροπροστασίας και να συμμετέχουν στη χρηματοδότηση των μέτρων πυροπροστασίας που λαμβάνονται στην περιοχή τους».
