«Μα θα σε γλίτωνα… θα σ’ άφηνα… να ζήσεις.
Όχι γιατί το αξίζεις… εύσπλαχνη είμαι.»
Οβίδιος, επιστολή Υψιπύλης προς Ιάσονα
Η πλούσια μυθολογική ιστορία της Λήμνου έχει στο επίκεντρό της ένα στυγερό έγκλημα που διέπραξαν οι γυναίκες του νησιού. Παραμελημένες από τους άνδρες τους που προτίμησαν γυναίκες από τη Θράκη, οι Λημνιές μάζεψαν όλον τον αντρικό πληθυσμό και τον γκρέμισαν από ένα ακρωτήρι που μέχρι σήμερα είναι γνωστό στο νησί ως «Πέτασος».
Το φονικό γράφτηκε για πάντα στα κατάστιχα των ποιητών του αρχαίου κόσμου και ο Αισχύλος στους Χοηφόρους του το λέει χωρίς περιστροφές: «Πρώτο μές σ’όλα τα κακά/της Λήμνου έχουν να πουν/και το ξορκίζουν μια βοή/σαν τ’αναθυμηθούν,/τόσο, που παροιμία σωστή και ταιριασμένη, Λήμνια τα λεν τα πιο φριχτά» (631-636).
Η βασίλισσα της Λήμνου, Υψιπύλη, θα επέτρεπε αργότερα στο γυναικοκρατούμενο βασίλειό της να δεχτεί την επίσκεψη των Αργοναυτών και η ίδια θα πλάγιαζε με τον Ιάσωνα, με τον οποίο απέκτησε δίδυμους γιους. Αλλά οι Αργοναύτες συνέχισαν κάποτε το ταξίδι τους για εκείνο το χρυσόμαλλο δέρας και η ζωή της Υψιπύλης αφήνεται έκτοτε στα χέρια των (αντρών) ποιητών, τραγωδών και ιστοριογράφων των προχριστιανικών και πρώτων μεταχριστιανικών χρόνων, που πόσα να ήξεραν –ή να μπορούσαν να φανταστούν- για τις γυναίκες βασίλισσες – φονιάδες του μυθολογικού μας σύμπαντος; Ένας εξ αυτών, ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος την φαντάστηκε να απευθύνει μια ερωτική επιστολή στον Ιάσωνα, ποτισμένη με οργή, νοσταλγία και ελπίδα, ρωτώντας τον γιατί εξαφανίστηκε.
«Ο τρόπος που είναι γραμμένο αυτό το έργο του Οβίδιου, του μεγάλου Λατίνου ποιητή, είναι ένας τρόπος σύγχρονος, με χαρακτηριστικά έμφυλα και χειραφετημένα».
«Ο τρόπος που είναι γραμμένο αυτό το έργο του Οβίδιου, του μεγάλου Λατίνου ποιητή, είναι ένας τρόπος σύγχρονος, με χαρακτηριστικά έμφυλα και χειραφετημένα», λέει στην «Κ», η μεσόφωνος Αναστασία Κότσαλη, που μαζί με την υψίφωνο Λητώ Μεσσήνη αποτελούν, εκτός από ιδρύτριες της Ομάδας Μουσιού Θεάτρου Ραφή και τις πρωτεργάτιες ενός καινοτόμου μουσικού φεστιβάλ στη Λήμνο, που κλείνει φέτος τρία χρόνια ζωής.
«Δεν τον παρακαλάει σαν ένα αδύναμο πλάσμα, αλλά σαν μια γυναίκα που διεκδικεί έναν άντρα που θεωρεί ότι την πρόδωσε, οπότε το έργο κάνει αυτόματα ένα άλμα σε μια γραμματεία πολύ σύγχρονη», προσθέτει η Αναστασία Κότσαλη.
Επικεντρωμένο σε δρώμενα που τροφοδοτούνται και τροφοδοτούν την ιστορία του τόπου, το φετινό πρόγραμμα του Kournos Music Festival στέκεται, μεταξύ άλλων και στο έργο του Οβίδιου για τη βασίλισσα Υψιπύλη, το οποίο ο συνθέτης Μιχάλης Παρασχάκης ξαναγράφει ως όπερα δωματίου και παρουσιάζεται απόψε σε ένα παλιό καφενείο στο χωριό Καρπάσι, με τη συμμετοχή του βαρύτονου Γιώργου Ιατρού στον ρόλο της Υψιπύλης και του ακορντεονίστα Κωνσταντίνου Ζιγκερίδη.
Όπερα, αλλά όχι μόνο
Η όπερα μικρού μήκους θα συνοδευτεί απόψε και με την εισήγηση του καθηγητή αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ, Δημήτρη Πλάντζου για την Υψιπύλη, «που τη θεωρούσανε βάρβαρη και ξένη, που οι Αθηναίοι την παρουσίαζαν σαν κακιά Μήδεια, όπως και τους Λημνιούς. Θα μιλήσει για τα στερεότυπα και τί συμβόλιζε η Υψιπύλη στον αρχαίο κόσμο και θα ακολουθήσει συζήτηση για το πώς είδε το κοινό μια τέτοια γλώσσα να περιβάλλει τη μυθική του βασίλισσα», εξηγεί η κ. Κότσαλη.
Το ίδιο το έργο θα κυκλοφορήσει έντυπο και τα έσοδα από την πώλησή του θα διατεθούν στην παιδική χορωδία της Λήμνου.
Το φεστιβάλ που ξεκίνησε την Παρασκευή 11 Αυγούστου και θα διαρκέσει έως τις 27 Αυγούστου, περιλαμβάνει εκθέσεις, παραστάσεις, προβολές και συναυλίες με συμπράξεις με καλλιτέχνες διαφορετικών πεδίων, που συστήνουν στο ακριτικό νησί τους τρόπους και τα περιεχόμενα της πολιτιστικής παραγωγής που αρμόζει στα μεγάλα φεστιβάλ της χώρας.
«Αισθάνομαι ότι στο νησί χρωστάω. Με διαμόρφωσε και διαμόρφωσε το βλέμμα μου στα πράγματα, πάρα πολύ. Κάθε φορά νιώθω ότι θέλω να ανεβάζουμε τον πήχη για τη Λήμνο για να είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να δώσουμε στον κόσμο».
Αλλά με το λημνιό στοιχείο πάντα παρόν. «Φέτος εστιάσαμε στον λημνιακό μεσοπόλεμο, γι΄αυτό διαλέξαμε και κάποια κτίρια εκείνης της εποχής, όπως αυτό το καφενείο στο Καρπάσι. Έχουμε ένα αφιέρωμα στον Ράλλη Κοψίδη και στην Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου που είναι γεννήματα του μεσοπολέμου, ενισχύοντας αυτόν τον πυρήνα», λέει η Αναστασία Κότσαλη.
«Αισθάνομαι ότι στο νησί χρωστάω. Με διαμόρφωσε και διαμόρφωσε το βλέμμα μου στα πράγματα, πάρα πολύ. Κάθε φορά νιώθω ότι θέλω να ανεβάζουμε τον πήχη για τη Λήμνο για να είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να δώσουμε στον κόσμο», καταλήγει η διοργανώτρια που έχει μεγαλώσει με την εικόνα των Κούρνων να κλέβουν τα σταφύλια από το πάλαι ποτέ βασίλειο της Υψιπύλης.
