Η πυρκαγιά στον Έβρο που παραμένει ενεργή για 12η ημέρα αποτελεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα γεωσκόπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Copernicus, την μεγαλύτερη των τελευταίων χρόνων στην Ευρώπη.
Περισσότερα από 800.000 στρέμματα έχουν καεί, αλλά ο τελικός απολογισμός δεν έχει γίνει ακόμα. «Δεν έχει τελειώσει για να μπορέσουμε ακόμα να πούμε τι δεν έγινε καλά και δεν έχουμε όλες τις πληροφορίες. Όπως το fog of war σε περίπτωση πολέμου, έτσι έχουμε και μια ομίχλη πάνω από την πυρκαγιά», λέει στην «Κ» ο επίκουρος καθηγητής δασοπροστασίας του Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παλαιολόγος Παλαιολόγου. Η προηγούμενη μεγάλη πυρκαγιά του Έβρου το 2011 βρέθηκε στο επίκεντρο ακαδημαϊκής μελέτης του καθηγητή από την οποία μπορούν να προκύψουν μερικά πρώτα συμπεράσματα για τις μεθόδους που (δεν) χρησιμοποιήθηκαν στη φωτιά του φετινού Αυγούστου.
Η φωτιά του Έβρου το 2011 -που ξεκίνησε από το σπινθήρισμα της μηχανής ενός τρακτέρ και φούντωσε από τους βορειοανατολικούς ανέμους πολλών μποφόρ- ήταν χαμηλής έως μέτριας σφοδρότητας και χάρη στην αποτελεσματική καταστολή το 15 έως 20% της βλάστησης στις καμένες περιοχές κατάφερε να διασωθεί, με αποτέλεσμα το δάσος να αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο τα επόμενα χρόνια.
Αντιπυρικές ζώνες και συνολική επιτήρηση
Σύμφωνα με τον κ. Παλαιολόγου, η ύπαρξη αντιπυρικών ζωνών μεγάλου πλάτους αλλά και η διάνοιξη νέων τις ημέρες που έκαιγε η πυρκαγιά, συνετέλεσαν στον περιορισμό του καταστροφικού έργου της στα 60 χιλιάδες στρέμματα, σε σύγκριση με τα πολλαπλάσια που καίγονται σήμερα.
«Γνωρίζοντας ότι η φωτιά μπορεί να περάσει μια Εθνική Οδό, όταν δημιουργούμε αντιπυρικές ζώνες πρέπει να το κάνουμε σε δίκτυα», επισημαίνει ο κ. Παλαιολόγος, περιγράφοντας τον σχεδιασμό πολλαπλών γραμμών άμυνας που θα μπορέσουν μόνο συνδυαστικά να αποτρέψουν την εξάπλωση της πυρκαγιάς. Βασική παράμετρος για την αποτελεσματική διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών ενώ η φωτιά ήταν σε εξέλιξη, ήταν η αγαστή συνεργασία της τότε νομαρχίας, της πυροσβεστικής και των δασαρχείων που ήταν σε θέση να προβλέψουν την πορεία της φωτιάς ακόμα και 2-3 ημέρες μετά, σύμφωνα με τον καθηγητή. «Πληροφορηθήκαμε ότι αυτό προσπάθησαν να κάνουν και τώρα, αλλά δεν είμαστε βέβαιοι αν έγινε στον βαθμό και την έκταση της φωτιάς του 2011», υπογραμμίζει.
Καθοριστική ήταν, σύμφωνα με τον καθηγητή, και η ύπαρξη ενός γαλλικού τότε αεροπλάνου, το οποίο μετέδιδε συνεχώς εικόνα από το μέτωπο της πυρκαγιάς. «Το βράδυ όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πραγματοποιούσαν μια συνάντηση για το πώς θα επιχειρήσουν την επόμενη μέρα και πού θα χρησιμοποιήσουν τις έμμεσες μεθόδους καταστολής», λέει ο κ. Παλαιολόγου. Η συνεχής εικόνα και η συνολική επιτήρηση της φωτιάς που γινόταν από τον Έβρο μέχρι την Αθήνα θεωρήθηκε κρίσιμος παρονομαστής για την κατάσβεση.
Ένα ανενεργό υπερόπλο
Το 2011 το αντιπύρ ήταν παράνομο, εξηγεί ο κ. Παλαιολόγος. Παρ’όλ’αυτά, η χρήση του είχε προταθεί κατά τη διάρκεια των συσκέψεων για την πυρκαγιά του Έβρου το 2011 και είχε απορριφθεί μόνο εξαιτίας των νομικών κωλυμάτων εφαρμογής του. Από το 2021 η μέθοδος του αντιπυρός και της κατάκαυσης, της τεχνικής δηλαδή που δημιουργεί καμένη γη για να μην υπάρχει καύσιμη ύλη κατά την επέλαση της πυρκαγιάς και έτσι η έντασή της να πέσει- είναι θεσμοθετημένες αλλά σύμφωνα με τον κ. Παλαιολόγου αξιοποιούνται ελάχιστα. «Γνωρίζω ότι εφαρμόστηκε ελάχιστα στον Έβρο αυτές τις ημέρες. Πρόκειται όμως για τη μόνη τεχνική που θα μπορούσε να πραγματοποιήσει κάποια αλλαγή στην πορεία του μετώπου και να δημιουργήσει μια περιοχή που θα δώσει στις πυροσβεστικές δυνάμεις την ευκαιρία να “πιάσουν” τη φωτιά», λέει.
Αν στηρίζεσαι τόσο στην εναέρια καταστολή χωρίς προηγουμένως να έχεις επιχειρήσει τη διάνοιξη νέων αντιπυρικών και τη χρήση του αντιπυρός, δεν μπορείς να σβήσεις τη φωτιά. Ιδιαίτερα όταν μετατρέπεται σε μέγα-πυρκαγιά.
Η μέθοδος αντιπύρ χρησιμοποιείται συνδυαστικά με τα επίγεια και εναέρια μέσα πυρόσβεσης -τα τελευταία εκ των οποίων φαίνεται πως δεν επαρκούν πάντα, όσα και αν είναι. «Το 2011 δεν είχαν τόσα εναέρια μέσα όσα σήμερα. Οι επιτελείς έλεγαν συγκεκριμένα πως αν είχαν τότε Ericson, η φωτιά θα είχε κάψει πολύ λιγότερα από τα 60 χιλιάδες στρέμματα. Τότε επιχειρούσαν με στοχευμένες ρίψεις στις περιοχές που έπεφτε η ένταση της φωτιάς. Στην τωρινή πυρκαγιά μάς είπαν ότι υπήρχαν περιπτώσεις που πέντε αεροπλάνα έριχναν επί δύο ώρες στο ίδιο σημείο και η συμπεριφορά της φωτιάς δεν άλλαζε. Αν στηρίζεσαι τόσο στην εναέρια καταστολή χωρίς προηγουμένως να έχεις επιχειρήσει τη διάνοιξη νέων αντιπυρικών και τη χρήση του αντιπυρός, δεν μπορείς να σβήσεις τη φωτιά. Ιδιαίτερα όταν μετατρέπεται σε μέγα-πυρκαγιά», καταλήγει ο κ. Παλαιολόγος.
Οι μελέτες που εκπονούνται για τις πρόσφατες πυρκαγιές υπό τις κλιματολογικές συνθήκες των τελευταίων χρόνων αποτελούν χρήσιμους οδηγούς για την επιλογή των βέλτιστων τρόπων καταστολής, ωστόσο η απουσία διαρκούς σύνδεσης όλων των φορέων -επιστημονικών και επιχειρησιακών- που ασχολούνται με το πιο φλέγον περιβαλλοντικό ζήτημα του καιρού μας, αποκόπτει τη δράση από την βιωμένη γνώση. Καθώς στον Έβρο σήμερα χάθηκε ο πολύτιμος πυρήνας ενός αναντικατάστατου δάσους, τα ερώτηματα «τι πήγε στραβά» και «τι θα έπρεπε να γίνει διαφορετικά» είναι ίσως τα μόνα ορθά σημεία εκκίνησης για την αντιμετώπιση των καταστροφικών πυρκαγιών που θα ακολουθήσουν.
