Ο κωδικός είναι ισόγειο loft. Ετσι τα ανακαλύπτεις στα σάιτ εύρεσης κατοικιών όπως ο spitogatos. Στην περιγραφή συνήθως διαβάζεις ότι είναι ριζικά ανακαινισμένα διαμερίσματα, εμβαδού 30-40 τ.μ., με τη σαλοκουζίνα στην είσοδο, στο βάθος το μπάνιο και το υπνοδωμάτιο σε πατάρι προσβάσιμο με εσωτερική σκάλα.
Ο ευρυγώνιος φακός των αγγελιών δεν αποκαλύπτει ότι ο κεντρικός χώρος είναι λίγο στενός, ενώ σπάνια αναγράφεται ότι δεν έχει μπαλκόνι και ότι η πρόσβαση είναι από το πεζοδρόμιο. Δεν πάει πολύς καιρός άλλωστε –ή πάει;- που αυτοί οι χώροι φιλοξενούσαν κάποιο συνοικιακό κατάστημα, ένα μαγαζί με επιδιορθώσεις ρούχων, ένα τσαγκάρικο, ένα μπακάλικο, τις επιχειρήσεις δηλαδή που για πολλά χρόνια έκαναν γειτονιά μια γειτονιά, αλλά σταδιακά η μία μετά την άλλη έκλεισαν.
Η μετατροπή ισόγειων καταστημάτων σε σύγχρονα, ενίοτε πολυτελή, διαμερίσματα είναι η τελευταία τάση του real estate σε όλη τη χώρα και κυρίως στη Θεσσαλονίκη, όπου ήδη διατίθενται προς πώληση ή ενοικίαση πολλοί τέτοιοι εκ βάθρων ανακαινισμένοι χώροι. Ελάχιστοι από αυτούς προορίζονται για Αirbnb – οι περισσότεροι θα φιλοξενήσουν φοιτητές, νέα ζευγάρια, digital nomads. Ή έναν computer genius, για τον οποίο σχεδίασε ένα χάι τεκ τέτοιο σπίτι στη Θεσσαλονίκη ο αρχιτέκτονας και κατασκευαστής Πάρις Βασιλειάδης. «Εδώ και πολλά χρόνια γίνονται μετατροπές τέτοιων ισόγειων χώρων, από τότε που τα μικρά συνοικιακά καταστήματα στις πόλεις άρχισαν να κλείνουν όχι μόνο λόγω κρίσης αλλά και γιατί οι συγκεκριμένες εμπορικές δραστηριότητες σταδιακά ξεπεράστηκαν». Πολλές δεν άντεξαν και την επικράτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Είναι χαρακτηριστικό, όπως παρατηρεί μιλώντας στην «Κ» ο επίκουρος καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ Σπύρος Παπαδημητρίου, ότι ενώ πάντα τα ισόγεια ήταν πολύ ακριβά, ξαφνικά οι τιμές τους έπεσαν κατακόρυφα. «Αρχισαν να τα χτυπούν εργολάβοι, αφού ήταν πολύ φθηνά». Αρχικά όμως όπως λέει ο κ. Βασιλειάδης, οι μετατροπές ήταν βασικές, εργολαβικές, ευτελείς. Συχνά δεν έμπαιναν στον κόπο να κάνουν ούτε αλλαγή χρήσης. Κάποιος έμενε σε τέτοια διαμερίσματα μόνο από ανάγκη. Τα σπίτια έμοιαζαν, μύριζαν, εξέπεμπαν ακόμη «μαγαζί». Σήμερα το τοπίο έχει αλλάξει. «Πλέον δεν μένει κάποιος εκεί από ανάγκη, αλλά από επιλογή». Πώς έγινε αυτό;
Το κόστος
Από τη μία, οι εξωφρενικές τιμές των συμβατικών ακινήτων οδήγησαν τους κατασκευαστές να δουν με άλλο μάτι αυτούς τους χώρους, οι οποίοι είναι πολλοί και φθηνοί, αφού έχουν μείνει συνήθως πολύ καιρό κλειστοί και βρίσκονται σε μέτρια έως κακή κατάσταση. Σύμφωνα με την αγορά, μπορεί κάποιος να αγοράσει ένα τέτοιο ισόγειο έναντι μόλις 7.000-15.000 ευρώ. Η ανακαίνισή του, όμως, ήταν δαπανηρή. Το κόστος συχνά ξεπερνά τα 300-400 ευρώ το τ.μ., μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 700 ευρώ το τ.μ., ιδίως όταν έχεις να επισκευάσεις και κοινόχρηστες υποδομές (πεζοδρόμιο, παροχές αερίου, νερού που πρέπει να μετακινηθούν, αποχετεύσεις, υδρορροές, καθαρισμός και εξυγίανση πρασιάς κ.ά.). «Από αυτά τα ισόγεια περνάνε όλα τα λάθη της οικοδομής», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Βασιλειάδης. Οι δυσκολίες στη μετατροπή από κατάστημα σε διαμέρισμα οδήγησαν τους ιδιοκτήτες να προσλάβουν αρχιτέκτονες, με αποτέλεσμα το τελικό αποτέλεσμα να είναι αναβαθμισμένο. «Για τους αρχιτέκτονες είναι μια πρόκληση. Χρειάζεσαι απλώς μια άδεια μικρής κλίμακας και έχεις και πανεύκολο εργοτάξιο, αφού δεν χρειάζεται να μαλώνεις με τους γείτονες». Μετά την ανακατασκευή, η τελική τιμή πώλησης ανά τετραγωνικό μπορεί να φτάσει στα 1.200 ευρώ (δηλαδή, 48.000 ένα διαμέρισμα των 40 τ.μ.), ενώ η ενοικίαση κυμαίνεται συνήθως πάνω από 350-400 ευρώ.
Μετά την ανακατασκευή, η τελική τιμή πώλησης φτάνει στα 1.200 ευρώ/τ.μ. (δηλαδή, 48.000 ένα διαμέρισμα των 40 τ.μ.) ενώ η ενοικίαση ξεπερνά τα 350-400 ευρώ.
Σε ποιους όμως απευθύνονται; Η συγκυρία θέλει την άνθηση της ευέλικτης εργασίας. Ειδικά μετά την πανδημία, όλο και περισσότεροι άρχισαν να εργάζονται από το σπίτι, έφυγαν από τη δουλειά γραφείου, αλλάζουν τακτικά βάση, επιλέγοντας χώρους που προσφέρουν value for money. «Πρόκειται για ακίνητα που είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση από αυτά στον όροφο αλλά είναι ισόγεια», εξηγεί ο αρχιτέκτονας-πολεοδόμος Ευγένιος Μπαλάσης, που από το ’19 ασχολείται αποκλειστικά με την αγορά και μετατροπή ισογείων. «Με τα λεφτά που παίρνεις ένα ισόγειο επιπλωμένο σπίτι 50 τ.μ. με καινούργια υδραυλικά, ηλεκτρικά και με χαμηλό κόστος συντήρησης αφού δεν έχει κοινόχρηστα, αγοράζεις ένα άφτιαχτο οπίσθιο διαμέρισμα 1ου ορόφου. Αντίστοιχα, με τα 350-400 ευρώ που νοικιάζεις ένα ανακαινισμένο ισόγειο στο κέντρο, νοικιάζεις ένα χρέπι σε όροφο». Σύμφωνα με τον ίδιο, η διαφορά με τα κλασικά ημιυπόγεια διαμερίσματα είναι ότι τα ισόγεια είναι ψηλοτάβανα αφού ήταν πρώην καταστήματα. «Είναι στενά, αλλά επειδή έχουν ύψος δεν είναι “ψυχοπλακωτικά” – βγάζουν την αίσθηση του loft».
Σπίτι και γραφείο
Σύμφωνα με τον Πάρι Βασιλειάδη, έχει ωριμάσει και η ιδέα του home office, ο συνδυασμός σπιτιού και γραφείου. «Οπως και να το κάνεις, καλύτερα να δέχεσαι πελάτες σε έναν τέτοιο χώρο και όχι στο πατρικό σου! Τα διαμερίσματα αυτά προσφέρουν επίσης αυτονομία αφού έχουν δική τους πρόσβαση –επιλέγονται και από άτομα με κινητικά προβλήματα, από όσους κινούνται με ποδήλατο κ.λπ.–, ενώ ο ένοικος δεν αποκτά, εάν δεν θέλει, πάρε-δώσε με τους γείτονες. Φεύγουμε από την ανάγκη και δημιουργούμε τυπολογία χωρών στο αστικό τοπίο. Η γειτονιά με τα κλειστά, σκοτεινά, μαγαζιά ζωντανεύει, αναβιώνει. Με έναν τρόπο διορθώνεται το λάθος της αντιπαροχής με τα νεκρά ισόγεια. Αυτό δεν ίσχυε στο εξωτερικό, πάντα ζούσαν σε ισόγεια. Στην Ελλάδα, όλοι θέλαμε από 1ο όροφο και πάνω. Αν υπάρξουν τέτοιες αστικές φωλιές, ίσως υπάρξει και μεγαλύτερη φροντίδα του δημόσιου χώρου».
Σε ένα τέτοιο ανακαινισμένο ισόγειο πρώην κατάστημα στην Τούμπα μένει από τον Νοέμβριο ο κ. Παπαδημητρίου. «Εβλεπα ότι αυτά τα ισόγεια ήταν άδεια και ότι η μετατροπή τους σε κατοικίες είναι ένας τρόπος για να αποκτήσουν πάλι ζωή», σχολιάζει. Είχε μάλιστα βάλει στους φοιτητές του μια σχετική εργασία. Το δικό του διαμέρισμα είναι διαμπερές, με μικρό μπαλκονάκι στον ακάλυπτο άρα και αρκετό φως (σπάνιο), με αρκετά πλατύ πεζοδρόμιο απέξω, που του επιτρέπει να βγάζει τραπεζάκι για να απολαμβάνει τον πρωινό του καφέ χαζεύοντας την κίνηση των περαστικών. «Η επαφή με τον δρόμο ξαναορίζει το ισόγειο, δημιουργεί μια άλλη σχέση με τον δημόσιο χώρο, είναι πολύ ενδιαφέρον. Είναι κάτι που βλέπεις στα νησιά και στις μικρές πόλεις αλλά όχι τόσο στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη». Οπως λέει, από την άλλη, στις μεγάλες πόλεις έχει περισσότερο θόρυβο, ενώ κάποιοι έχουν ακόμη την κακή συνήθεια να μη μαζεύουν τις ακαθαρσίες των κατοικιδίων τους. «Μαθαίνουν όμως σιγά σιγά να σε προσέχουν». Οπως τους προσέχει και αυτός.«Η επαναχρησιμοποίηση ως κατοικία των ισόγειων καταστημάτων δημιουργεί επιπλέον ασφάλεια στη γειτονιά. Αντί για πάρκινγκ ή αποθήκες, υπάρχει ένα βλέμμα που κοιτάζει».
Και μάλιστα όλο το 24ωρο, όπως παρατηρεί ο Ευγένιος Μπαλάσης. «Οταν είναι ζωντανά τα ισόγεια, οι δρόμοι αποκτούν ζωή και δραστηριότητα. Είδαμε ότι όπου φτιάχτηκαν 3-4 στο ίδιο στενό, το αίσθημα της ασφάλειας μεγάλωσε. Κι ένα περίεργο πράγμα που έχουμε πια αντιληφθεί με 10 χρόνια εμπειρίας: για κάποιο λόγο δεν μπαίνουν να κλέψουν αυτά τα σπίτια». Οπως τονίζει, υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις στο θέμα. «Είναι αυτοί που βλέπουν την τάση ως απάντηση στο πρόβλημα της εγκατάλειψης αστικών χώρων και όσοι σημειώνουν ότι τα σπίτια αυτά δεν φωτίζονται και δεν αερίζονται επαρκώς, μολονότι για το μέγεθος του δωματίου, το παράθυρο είναι κανονικό». Το βέβαιο είναι ότι σε αυτή την κινητικότητα του real estate κάποιος μπορεί να «ψηλαφίσει» την πορεία της οικονομικής δραστηριότητας της πόλης, τις πληγές, την ιστορία της.
