Υπάρχει κάτι αλλόκοτο κι ανατριχιαστικό στη θέα του μέρους που ήξερες μια ζωή όταν αυτό πλημμυρίζει.
Μέσα σε λίγες ώρες, εκεί που άλλοτε ήταν η βαρετή οικειότητα εγκαθιδρύεται η ολική καταστροφή. Δεν είναι αυτό το μέρος που ήξερες, η γωνία του σπιτιού των παιδικών σου χρόνων, το ποτάμι της γειτονιάς του συμμαθητή σου, ο δρόμος που οδηγούσε στο φροντιστήριο, στο βίντεο κλαμπ, στο φαστφουντάδικο. Κι όμως, θαμμένα κάτω απ’ τη λάσπη και το καφέ βρωμόνερο πρέπει να βρίσκονται πράγματα εντελώς οικεία. Συσκευές που έχεις χειριστεί χιλιάδες φορές, έπιπλα από διαμερίσματα που έχεις αλλάξει και που τα πάρκαρες κάποια στιγμή στους γονείς.
Από τις φωτογραφίες φίλων και συγγενών πασχίζω να ξεχωρίσω σημεία που ξέρω από τότε που υπάρχω. Στύλοι της ΔΕΗ και χωράφια μού δίνουν μια γενική εντύπωση πως κοιτάζω κάτι που ξέρω, αλλά, ταυτόχρονα, η αίσθηση είναι τόσο ανοίκεια. Είναι άβολο και μετά θλιβερό, μια συντριπτική ήττα. Οι φωτογραφίες τους θα μπορούσαν να είναι απ’ οπουδήποτε, θα μπορούσαν να είχαν φτιαχτεί μ’ ένα πρόγραμμα υπολογιστή που θα ένωνε το προαύλιο του σχολείου μας με εικόνες από τυφώνες σε μακρινά μέρη.
Είναι η δεύτερη φορά μέσα στην ίδια χρονιά που πρέπει να τσεκάρω αν όλοι είναι καλά, η άλλη ήταν το τρένο του θανάτου. Είναι η δεύτερη φορά που νιώθω ένα χώρισμα που δεν μπορεί να καλυφθεί, οι δρόμοι βούλιαξαν. Όπως νιώθω εγώ, πρέπει να νιώθουν κι οι άνθρωποι που το καλοκαίρι τσέκαραν αν είναι καλά οι δικοί τους στις φωτιές. Παιδικές αναμνήσεις που θάφτηκαν κάτω από στάχτες ή τις λάσπες, σπίτια που από τη μια μέρα στην άλλη δε θυμίζουν πια τα σπίτια των γονιών και των παππούδων μας, δρόμοι, σχολεία, γήπεδα και κόποι που μουλιάζουν σε μια βρωμερή λίμνη που ξεκινάει από το Βόλο και φτάνει ως τη Λάρισα κι ακόμη παραπέρα.
Το συλλογικό τραύμα βαθαίνει. Ο καιρός είναι χαστούκι. Πλέον, μία τρομακτικά μεγάλη μερίδα του πληθυσμού έχει κάποιο παιδικό γραφείο κάτω απ’ τη λάσπη ή τη στάχτη. Κάμποσοι άνθρωποι θρηνούν δάση, πτηνά και άγρια πανίδα που αγαπούσαν. Μία μεγάλη μερίδα του πληθυσμού χρειάστηκε τον τελευταίο καιρό να τσεκάρει αν ζουν γονείς και παππούδες.
Όποτε πηγαίνω στη Θεσσαλία έχω την εντύπωση πως είμαι σε μια έρημο. Δεν βλέπεις και πολύ κόσμο πια, νεολαία δεν έχει. Ελάχιστοι συμμαθητές γύρισαν να κάνουν εκεί τη ζωή τους. Δεν υπάρχει καμια ενθάρρυνση, φυσικά, ούτε είναι επάγγελμα με κύρος να είσαι αγρότης και κτηνοτρόφος ή να έχεις ένα μαγαζάκι, δεν είναι χιπ. Κι όμως, κάποιοι/κάποιες, ελάχιστοι/ελάχιστες, μ’ έναν πολύ περίεργο ρομαντισμό αποφάσισαν να πάνε στο βουνό ή τον κάμπο, ν’ ανοίξουν μαγαζί, να παράξουν, να κάνουν παιδιά. Σκέφτομαι πόσο αλύπητα τους χτυπάει στα μούτρα η επιμονή τους κι η επιλογή τους.
Εδώ και χρόνια, οι προβλέψεις για τη Θεσσαλία είναι σκοτεινές. Ερημοποίηση, μαζική μετανάστευση, πλήγμα στις καλλιέργειες και την εκτροφή, θερμοκρασίες κόλαση. Τα καλοκαίρια ήταν ήδη εφιάλτης, από καιρό. Τώρα το φθινόπωρο πήρε κεφάλι, έγινε κανονικό θρίλερ με τους δικούς μας ανθρώπους περικυκλωμένους από νερά να εξετάζουν αν ανέβηκε η στάθμη, για να τους πάρει κι άλλα κομμάτια της αξιοπρέπειάς τους.
Η κλιματική κρίση δεν ήρθε στα ξαφνικά όμως. Ούτε είναι θεός-τιμωρός, όπως επιχειρείται να παρουσιαστεί έμμεσα με την προσωποποίηση καιρικών φαινομένων (ονοματίζονται, γίνονται το υποκείμενο σε φρικώδεις προτάσεις π.χ. «σκότωσε 6 άτομα ο Daniel-ποιος;»).
Ακόμη, γίνονται αναφορές σε τραγωδίες και στη βίβλο, σαν να έχουμε πάρει τον προνεωτερισμό αγκαλιά πια και πλέον απλά να έχουμε συμφωνήσει πως οι γονείς μας, οι παιδικοί μας φίλοι, οι γνωστοί μας θα είναι ασφαλείς όταν ο θεός κάνει τα σύννεφα και τα νερά να πάνε παραπέρα, απ’ τα Τρίκαλα στη Λάρισα, για να πνίξουν εκεί άλλους ανθρώπους-γονείς άλλων ανθρώπων.
Η αντίδραση στη κλιματική κρίση (ή η απουσία της) είναι απόφαση. Οι επιστήμονες μιλούσαν γι αυτό. Οι οικολόγοι μιλούσαν γι αυτό. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι ακτιβιστές για το κλίμα αντιμετωπίστηκαν συστηματικά σαν χίπηδες που κάνουν διακοπές στην Πίνδο και κάμπινγκ στα ποτάμια μας. Κανείς δεν τους πήρε στα σοβαρά. Κανείς δεν ενσωμάτωσε πραγματικά τα αιτήματά τους, για να χτίσει πολιτικές, αντίθετα παρουσιάστηκαν σαν εχθροί της προόδου. Είναι σχεδόν ανέκδοτο να είσαι οικολόγος, ώσπου δεν είναι, γιατί η επιστήμη δικαιώνεται με πικρό τρόπο, αργεί λίγο, αλλά την παίρνει την εκδίκησή της.
Είναι εντυπωσιακό πώς οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής, αυτοί που έψαχναν να βρουν ποιος υποκινεί την Γκρέτα και τι θέλουν τέλος πάντων όσοι γκρινιάζουν για το κλίμα, ξαφνικά έχουν βρει στην κλιματική αλλαγή την ευκαιρία της ζωής τους. Εξίσου άσχημο είναι πώς οι επιστήμες που αφορούν τη βιωσιμότητα υποτιμώνται ακόμη και τώρα. Γίνεται κάποια μελέτη, μπαίνει σε κάποιον φάκελο, ξεμπερδέψαμε. Είναι λες κι οι υποδομές, η αρχιτεκτονική της ζωής μας, το χαλί κάτω απ’ τα πόδια μας (αυτό που τραβιέται διαρκώς) σχεδιάζονται τυχαία, όπως βολέψει.
Οι άνθρωποι που μένουν κοντά στη φύση έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με όλ’ αυτά που καταπίνει η φωτιά ή το νερό. Είναι ο τόπος τους. Περνούν τα Σαββατοκύριακά τους σε λόφους και ρέματα, σε μέρη που δεν ξέρουν οι ξένοι. Ξεχωρίζουν σημεία φαινομενικά στη μέση του πουθενά, σ’ ένα άδειο βρωμοχώραφο, που γι αυτούς έχει αξία, επειδή κάποτε έζησε όλη την οικογένεια. Ξέρουν πού έχει βοσκούς και επικίνδυνα σκυλιά, πού φυτρώνουν βότανα, πού μπορείς να μαζέψεις μανιτάρια, φράουλες, βατόμουρα. Η σχέση τους με τα ποτάμια και τα δάση έχει κάτι οργανικό, τούς είναι χρήσιμα μέρη όλ’ αυτά, καταφύγια, τόποι για να βρεις κάτι βρώσιμο, να φυτέψεις, να βάλεις κήπο.
Αυτή η σχέση είναι η δύναμή τους, η αγριάδα τους, το στήριγμά τους, ο λόγος που δεν ξενιτεύονται ούτε εντός Ελλάδας ούτε πουθενά, μια πηγή υπερηφάνειας, κάτι μεγάλο που τους ξεπερνά και τους ψηλώνει. Τα χτυπήματα στα συστατικά της ζωής τους πυκνώνουν.
Η προσωπική τους ιστορία θα συνεχιστεί μόνο μέσα από τη φύση, μόνον αν καταφέρουμε να συντηρήσουμε αυτό που θέλουν να μάς δώσουν.
