Η επιστημονική και φιλοσοφική συζήτηση για το εάν η oπτικοακουστική καταγραφή ενός τραγικού γεγονότος οδηγεί σε ευαισθητοποίηση ή αναισθησία της κοινής γνώμης είναι μακρά. Το ίδιο και η συζήτηση για το εάν η εισβολή της κάμερας σε όλες τις πτυχές της δημόσιας ζωής δημιουργεί έναν οργουελικό εφιάλτη ή μια εκδημοκρατισμένη μορφή επικοινωνίας και ενημέρωσης.
Η απερίγραπτη δολοφονία στο λιμάνι του Πειραιά πριν από λίγες μέρες επιβεβαίωσε ότι καμιά βεβαιότητα για τα ζητήματα αυτά δεν είναι δεδομένη. Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, η κάθε χρήση της κάμερας είναι διαφορετική, το κάθε αποτέλεσμα από την καταγραφή ενός προβλήματος είναι διαφορετικό.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση αποκαλύφθηκε μια θηριωδία, που αν δεν υπήρχε η καταγραφή και η εύκολη δημοσιοποίησή της μέσω των social media, είτε θα είχε μείνει ανεξιχνίαστη είτε θα είχε περάσει στα ψιλά της ειδησεογραφίας.
Η συγκίνηση που εκδηλώθηκε, εν μέσω μιας πολύ δύσκολης συγκυρίας λόγω των καιρικών φαινομένων και καταστροφών, δεν ήταν καθόλου επιπόλαια. Πολλές φορές μάλιστα συνδέθηκε με το ευρύτερο αίσθημα έλλειψης προστασίας που υπάρχει στις σημερινές συνθήκες ακραίων καταστάσεων και συμπεριφορών.
Δημόσιο και ιδιωτικό, άλλη μια φορά όπως και στην πρόσφατη ιστορία των Τεμπών, «συνεργάζονται» αγαστά με αποτέλεσμα την πιο αποτρόπαια πράξη που θα μπορούσε να φανταστεί ποτέ κανείς: όχι μόνον πετάχτηκε ένας «άνθρωπος στη θάλασσα», αλλά κανείς δεν αναφώνησε τη σχετική φράση που θα μπορούσε να τον σώσει.
Το μόνο που έμεινε και θα μείνει να θυμίζει τη δραματική αυτή σκηνή είναι το οπτικοακουστικό ίχνος της. Το μόνο που μένει από τον Αντώνη είναι η κυνηγημένη και πνιγμένη σκιά του, η ψυχή που δεν έγινε αποδεκτή από τη βαναυσότητα των υπαλλήλων του «Blue Horizon».
Το περιστατικό αυτό συγκροτεί άλλο ένα δημόσιο τραύμα, άλλη μία μεγάλη πληγή, που μπορεί να μην οργανώνει κάποια δραστική εξέγερση ή σαφή πολιτική αποδοκιμασία, αλλά αποτελεί κομμάτι της συλλογικής μνήμης, της συλλογικής αίσθησης ότι η κοινωνική αναλγησία, η κρατική ανευθυνότητα, η κερδοσκοπική ανηθικότητα συνεχίζουν να είναι παρούσες σε πολλές κρυφές πτυχές της καθημερινότητάς μας.
Το αποτέλεσμα της εικόνας του Αντώνη να πνίγεται μπορεί να μη συγκροτήσει κάποιο κοινωνικό κίνημα, όμως σίγουρα διαμορφώνει αισθήματα ακόμη μεγαλύτερης καχυποψίας απέναντι στους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς εξουσίας.
Είναι καιρός να γίνει μια πολύ πιο εμπεριστατωμένη συζήτηση, όχι μόνο για το πώς θα αρθούν οι αιτίες της κοινωνικής βαναυσότητας αλλά και πώς αυτές θα επιτηρηθούν και θα αποτραπούν.
Η τοποθέτηση κάμερας σε δημόσιους χώρους όπου υπάρχει ζήτημα ασφαλείας πολιτών μοιάζει όλο και περισσότερο μονόδρομος, όσο οι φορείς δείχνουν αδιαφορία ή αδυναμία να επιβάλουν τους κανόνες ασφαλείας αλλά και ανθρώπινης ευαισθησίας και κυρίως όσο υπάρχουν συμπολίτες μας που είτε στα γήπεδα είτε στα λιμάνια είτε σε πλατείες αναπτύσσουν κτηνώδεις συμπεριφορές.
Οσο κι αν η λειτουργία μιας κάμερας είναι δεδομένη πάνω σε όλους μας, όσο κι αν η ερασιτεχνική δημοσιογραφία καταγράφει περιστατικά που στο παρελθόν θα έμεναν αθέατα, είναι η στιγμή να γίνει μια εκτεταμένη χρήση καμερών σε δημόσιους χώρους, πάντοτε βέβαια διασφαλίζοντας την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων.
Δεν μπορούμε να επαφιόμαστε στο εάν η selfie του καθενός θα καταγράψει ηθελημένα ή κατά λάθος την επόμενη δημόσια κτηνωδία. Οι κάμερες βρίσκονται ήδη παντού και «μέσα» μας. Το να υπάρξει και νόμιμη χρήση τους, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως αποτρεπτικό μέσο για τους επίδοξους βαρβάρους του παρόντος και του μέλλοντος, είναι πλέον μια αυτονόητη πράξη ασφαλείας και ανθρωπιάς.
Δεν θα επιφέρει τον Μεγάλο Αδελφό, αλλά ίσως πιάσει ή εμποδίσει τους μικρούς αδελφούς μας από το νέο θηριώδες έγκλημα.
Το «κακό» δεν βρίσκεται κάπου αλλού, δεν αφορά κάποιους άλλους. Αφορά πολύ κοντινές μας καταστάσεις, πολύ προσιτούς ανθρώπους, ένα μέρος του πλάνου της δύσκολης ή εξιδανικευμένης καθημερινότητάς μας. Εκτός από εμάς αυτό το «κακό» πρέπει να απαθανατίζεται από μια δημόσια αρχή.
Ο κ. Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής της Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ.
