Το μηχανικό χρειάστηκε μόλις 30 ώρες για να τοποθετήσει τη στρατιωτική γέφυρα τύπου Μπέλεϋ στο Καλό Νερό Πηλίου αποκαθιστώντας την οδική σύνδεση με τον Βόλο. Για να την αποκαθελκύσει, όμως, μπορεί να περάσουν δεκαετίες αν και το πιθανότερο, είναι να μείνει εκεί για πάντα.
126 στρατιωτικές γέφυρες υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε ολόκληρη την ελληνική Επικράτεια, οι περισσότερες από τις οποίες εγκαταστάθηκαν από την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα προς εξυπηρέτηση των τοπικών κοινωνιών μετά από σεισμούς, καταστροφές και πλημμύρες.
Οι Μπέλεϋ τοποθετούνται ως μια προσωρινή λύση αλλά στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η λύση αυτή γίνεται μόνιμη, επιβαρύνοντας τις Ένοπλες Δυνάμεις με την ευθύνη του ελέγχου στατικότητας και τη συντήρηση της γέφυρας για όσα χρόνια βρίσκεται εκεί. Παράλληλα, στερούν πόρους οι οποίοι σε περίπτωση πολέμου έχουν υψηλή επιχειρησιακή αξία για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Οι οδικές γέφυρες αποτελούν στρατηγικούς στόχους τόσο για τον επιτιθέμενο όσο και για τον αμυνόμενο και συγκαταλέγονται στα πρώτα «θύματα» των πολεμικών επιχειρήσεων, όπως φάνηκε και στα μέτωπα της Ουκρανίας. Η δυνατότητα, λοιπόν, άμεσης αποκατάστασης και διέλευσης αποτελεί βασική προτεραιότητα κάθε οργανωμένου στρατού.
«Ουδέν μονιμότερο…»
Η περίπτωση των γεφυρών Μπέλεϋ, επιβεβαιώνει τη φράση του σοφού λαού «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού». Από το 2000 μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί 35 γέφυρες τύπου Μπέλεϋ στις περιφερειακές ενότητες Θεσσαλίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, Ιονίων Νήσων, Αττικής, Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου, Κρήτης και Βορείου Αιγαίου. Οι περισσότερες από αυτές, 20 σε σύνολο 35, ανήκουν στη Στρατιωτική Υπηρεσία και οι υπόλοιπες είναι γέφυρες που είχαν αγοράσει οι Δήμοι ή οι Περιφέρειες από τη ΜΟΜΑ, ωστόσο, και πάλι την ευθύνη εγκατάστασης – απεγκατάστασης και συντήρησης έχει το Μηχανικό.
Ο «προσωρινός» τους χαρακτήρας, όμως, γίνεται μόνιμος αφού στις περισσότερες περιπτώσεις οι Περιφέρειες και οι Δήμοι δεν κατασκευάζουν μόνιμες γέφυρες στη θέση τους. «Οι Μπέλεϋ συνοδεύονται από ένα διετές συμβόλαιο με την εκάστοτε δημοτική ή περιφερειακή αρχή, σύμφωνα με το οποίο ο στρατός αναλαμβάνει την τοποθέτηση, την επιθεώρηση και τη συντήρηση τους» αναφέρει στην «Κ» αρμόδια πηγή των Ενόπλων Δυνάμεων. «Τα συμβόλαια αυτά ανανεώνονται σιωπηρά εδώ και δεκαετίες καθώς, όπως καταλαβαίνετε, είναι μια λύση που δεν κοστίζει στις τοπικές αρχές. Από τη στιγμή που θα στήσουμε τη γέφυρα δεν μπορούμε να τη μαζέψουμε χωρίς να υπάρχει εναλλακτική διάβαση, οπότε αναγκαζόμαστε να την υποστηρίζουμε για όσο καιρό χρειαστεί» συμπληρώνει.
«Πρωταθλητές» Θεσσαλία, Ήπειρος και Στ. Ελλάδα
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεση της η «Κ», το 2020 ο «Ιανός» κληροδότησε στην Καρδίτσα δύο γέφυρες Μπέλεϋ, στις περιοχές Ανθοχώρι και Καραϊσκάκη ενώ την περασμένη εβδομάδα, εξαιτίας της καταιγίδας «Ντάνιελ» τοποθετήθηκε στο Καλό Νερό μία ακόμη. Στην Περιφέρεια Θεσσαλίας όμως, τα τελευταία 23 χρόνια τοποθετήθηκαν και παραμένουν ακόμη σε χρήση άλλες τρεις γέφυρες Μπέλεϋ, μία στο Καπνόρεμα το 2001, και δύο στο ρέμα Καρυτσιώτη το 2003. Αν μη τι άλλο, οι γέφυρες αυτές επιδεικνύουν εξαιρετική αντοχή στα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η κακοκαιρία που έπληξε την Ήπειρο το 2021 και το 2022 είχε ως αποτέλεσμα να προκληθούν σημαντικές ζημιές στο οδικό δίκτυο και τις γέφυρες στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων. Ο στρατός ανέλαβε την αποκατάσταση των γεφυρών στο Βαθύπεδο, τη Μικρή Γότιστα, το Πληκάτι και τα Τύρια. Ομοίως και στην Εύβοια, οι πλημμύρες του 2020 και οι φυσικές καταστροφές που ακολούθησαν το 2021 και το 2022, οδήγησαν στην τοποθέτηση γεφυρών Μπέλεϋ στα Πολιτικά, την Κοτσικιά, στο Περιβόλι αλλά και στο Καστρί Φθιώτιδας.
Προσπάθεια αποκαθέλκυσης
Τα τελευταία χρόνια, τα αποθέματα του Μηχανικού μειώθηκαν δραματικά. Πληροφορίες κάνουν λόγο για μερικές εκατοντάδες μέτρα – το απόθεμα υλικών των γεφυρών Μπέλεϋ υπολογίζεται σε μέτρα – που είχαν απομείνει διαθέσιμα και σε περίπτωση ανάγκης λόγω φυσικών καταστροφών ή πολεμικών επιχειρήσεων δεν θα επαρκούσαν για να καλύψουν τις ανάγκες της χώρας.
Για αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, το ΓΕΕΘΑ ξεκίνησε μια «εκστρατεία» προκειμένου να εντοπιστούν οι Μπέλεϋ που είτε δεν χρησιμοποιούνται πλέον είτε γιατί απαξιώθηκαν λόγω παλαιότητας ή διότι, σε ελάχιστες περιπτώσεις, οι αρμόδιες αρχές προχώρησαν στη δημοπράτηση και κατασκευή γεφυρών. Σύμφωνα με πληροφορίες, τουλάχιστον δεκαπέντε γέφυρες έχουν ξηλωθεί τα τελευταία έτη και για ακόμη πέντε μεγάλου μήκους επίκειται η αποκαθέλκυση τους, η οποία, μάλιστα, ήταν προγραμματισμένη να ξεκινήσει αυτές τις ημέρες, όμως, θα καθυστερήσει εξαιτίας των έκτακτων συνθηκών που αντιμετωπίζει το Μηχανικό στις πληγείσες περιοχές του θεσσαλικού Κάμπου. Οι πέντε γέφυρες βρίσκονται στην Ήπειρο και την Κεντρική Μακεδονία και με την απεγκατάσταση τους θα δώσουν στο Μηχανικό «πολύτιμα» μέτρα που αναμένεται να επαναφέρουν τη διαθεσιμότητα σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Στον βρετανικό και τον αμερικανικό στρατό
Οι γέφυρες Μπέλεϋ φέρουν το όνομα του δημιουργού τους, του Βρετανού μηχανικού Ντόναλντ Μπέλεϋ (Donald Bailey), που κάνοντας το χόμπι του πραγματικότητα, κατάφερε να δημιουργήσει μια γέφυρα, που στηνόταν γρήγορα και είχε υψηλή αντοχή για να τη διαβαίνουν ακόμα και άρματα μάχης, με αποτέλεσμα να γίνει πολύ δημοφιλής στον βρετανικό και τον αμερικανικό στρατό.
Η όλη κατασκευή μοιάζει με ένα μεγάλο παζλ τύπου LEGO καθώς τα κομμάτια είναι έτοιμα και συναρμολογούνται. Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι για τη συναρμολόγησή της δεν απαιτούνται ειδικά εργαλεία ή βαρύς εξοπλισμός. Τα στοιχεία της γέφυρας, κατασκευασμένα από υλικά όπως ξύλο και μέταλλο είναι αρκετά ελαφριά ώστε να μεταφέρονται άνετα με φορτηγά, καθώς και να αποτίθενται στην τελική θέση με χρήση μόνο μυϊκής δύναμης.
Αρχικά κατασκευάζεται στη μία πλευρά ενός ποταμού ένας πρόβολος, εκείνο δηλαδή το τμήμα που προηγείται της γέφυρας. Μόλις αυτό γίνει, με τέτοιο τρόπο ώστε η κατασκευή να είναι σταθερή, αυτή ωθείται προς την απέναντι πλευρά και όταν πια φτάσει εκεί, αποσυναρμολογείται ο πρόβολος και η γέφυρα είναι έτοιμη.
Ο ρόλος τους στη δεκαετία του ’40
Σε ό,τι αφορά τη διαχρονική παρουσία των γεφυρών Μπέλεϋ στην Ελλάδα, οι πρώτες άρχισαν να στήνονται στα τέλη της δεκαετίας του ’40 στις περιοχές της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, όπου λόγω μορφολογίας του εδάφους και της ύπαρξης μεγάλων ποταμών, οι ανάγκες ήταν μεγαλύτερες. Οι γέφυρες έπαιξαν ρόλο και στις πολεμικές επιχειρήσεις, καθώς μετά την ανατίναξη της σιδηροδρομικής και της οδικής γέφυρας στον ισθμό της Κορίνθου από τους Γερμανούς το 1944, η οδική γέφυρα ανακατασκευάστηκε το 1947 από τη Σχολή Μηχανικού του Ελληνικού Στρατού με υλικό τύπου Μπέλεϋ.
Σήμερα σε όλη τη χώρα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου εκατό γέφυρες Μπέλεϋ. Εξακολουθούν να αποτελούν μια άμεση και αξιόπιστη λύση σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, καθώς εκτός από την περίπτωση της νέας γέφυρας στα Καλά Νερά, έχουν χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές μετά από σφοδρές πλημμύρες και σε περιοχές με άμεσες και επιτακτικές ανάγκες αποκατάστασης της κυκλοφορίας.
