Σε μια ευέλικτη νομική φόρμουλα, που θα επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, καταλήγει το υπουργείο Παιδείας. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Κ», το υπουργείο θα βασιστεί σε νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το 2020, θέτοντας σε δεύτερο πλάνο την προϋπόθεση σύναψης διακρατικών συμφωνιών, κατά το άρθρο 28 του Συντάγματος. Σύμφωνα με τις ίδιες κυβερνητικές πηγές, η θεσμοθέτηση των μη κρατικών ΑΕΙ θα περιληφθεί σε ένα ευρύτερο νομοθετικό πλαίσιο, στο οποίο θα προβλέπονται ρυθμίσεις για την ενίσχυση της θέσης και λειτουργίας των δημόσιων ΑΕΙ, όπως η μείωση της γραφειοκρατίας, η διεύρυνση της αυτονομίας και η στήριξη της εξωστρέφειάς τους.
Η προετοιμασία για την κατάρτιση του νόμου έχει αρχίσει, ενώ έντονες είναι και οι διεργασίες στον χώρο των ιδιωτικών κολεγίων που ήδη λειτουργούν στην Ελλάδα για να «αναβαθμιστούν» σε ιδιωτικά πανεπιστήμια. «Το ξεκαθάρισμα από τα 36 υπάρχοντα κολέγια αναμένεται μεγάλο», ανέφερε στην «Κ» παράγοντας του χώρου.
Καταδίκη Ουγγαρίας
Ειδικότερα, κομβική για την πολιτική επιλογή της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας είναι η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις 6 Οκτωβρίου 2020 που καταδίκασε την Ουγγαρία, μετά από προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η υπόθεση αφορούσε την αλλαγή του ουγγρικού νόμου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η αλλαγή ουσιαστικά στόχευε μόνο το Πανεπιστήμιο της Κεντρικής Ευρώπης, που είχε ιδρύσει στην Ουγγαρία ο Τζορτζ Σόρος στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Σκοπός της ουγγρικής κυβέρνησης ήταν να εξαναγκάσει το ΑΕΙ να εγκαταλείψει τη χώρα. Η προσφυγή έδωσε την ευκαιρία στο ΔΕΕ να αντιμετωπίσει και το ζήτημα της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ελευθερίας ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Οπως γνωμοδοτούν στο υπουργείο Παιδείας Ελληνες συνταγματολόγοι, το ΔΕΕ έκρινε ρητά ότι οι εθνικές ρυθμίσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να σέβονται τα άρθρα 13, 14 παρ. 3 και 16 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δηλαδή την ακαδημαϊκή ελευθερία, την ελευθερία της εκπαίδευσης και την επιχειρηματική ελευθερία. Ετσι, όπως ανέφερε στην «Κ» καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΕΚΠΑ, «η απόφαση του ΔΕΕ καλύπτει τα ευρωπαϊκά ΑΕΙ που θέλουν να εγκατασταθούν στη χώρα μας. Για τα πανεπιστήμια από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης –για την Ελλάδα το βλέμμα πέφτει στη Βρετανία και τις ΗΠΑ– το ΔΕΕ απεφάνθη ότι τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεσμεύονται για τη λειτουργία ξένων ΑΕΙ στην επικράτειά τους από τη γενική συμφωνία για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών, στο πλαίσιο της συμφωνίας για την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου». Την ίδια θέση έχει εκφράσει και ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ και πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
«Νόμος θα ρυθμίζει το θέμα. Με βάση αυτόν θα διαμορφωθεί το νέο τοπίο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Βεβαίως το άρθρο 28 του Συντάγματος –ορίζει ότι οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου– θα λειτουργεί συμπληρωματικά. Η ερμηνεία του ενωσιακού και του διεθνούς δικαίου επιτρέπει τα παραρτήματα πανεπιστημίων σε άλλη χώρα. Ταυτόχρονα, για την πλήρη διασφάλιση του θέματος θα υπάρξουν διακρατικές συμφωνίες», παρατήρησε στην «Κ» κυβερνητικό στέλεχος.
Η θεσμοθέτηση των μη κρατικών ΑΕΙ θα περιληφθεί σε ένα ευρύτερο νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και θα βασιστεί σε νομολογία του Δικαστηρίου της Ε.Ε. από το 2020.
«Αν η ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ προσβληθεί στο ΣτΕ, το δικαστήριο θα στείλει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ για να αποφανθεί επί της νομοθετικής ρύθμισης», τόνισε, μιλώντας στην «Κ», συνταγματολόγος, του οποίου η άποψη έχει ζητηθεί από την κυβέρνηση. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναμένεται έτσι να ακολουθήσει τη νομολογία του, χαράσσοντας τα όρια της ακαδημαϊκής ελευθερίας και στην Ελλάδα.
Πρόθεση της κυβέρνησης είναι ο νόμος να παρουσιαστεί έως το τέλος του 2023, και μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι διεργασίες για την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ είναι έντονες. Ηδη ένα κυπριακό ΑΕΙ, το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, ανακοίνωσε τα σχετικά σχέδιά του, ενώ και ένα ιδιωτικό κεφάλαιο με μεγάλη παρουσία στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διεθνώς έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον.
Ομως οι κινήσεις των ξένων ΑΕΙ και κεφαλαίων έχουν προκαλέσει αναστάτωση στην αγορά των ελληνικών ιδιωτικών κολεγίων που λειτουργούν ως παραρτήματα ευρωπαϊκών ΑΕΙ. Ο κλάδος θεωρεί πως θα «στραγγαλιστεί» από τον ανταγωνισμό. Συγκεκριμένα, σήμερα στη χώρα υπάρχουν 36 κολέγια, τα οποία λειτουργούν ως παραρτήματα κάποιου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου, μέσω της μεθόδου του franchise. Ωστόσο, τα κολέγια ζητούν αδειοδότηση από το υπουργείο Παιδείας. Για την κατανόηση της αλλαγής πρέπει να λεχθεί τούτο: με το νέο νομοθετικό πλαίσιο τα ξένα πανεπιστήμια που σήμερα συνεργάζονται με ελληνικά κολέγια θα καταθέσουν αίτηση στο υπουργείο Παιδείας για αδειοδότηση του παραρτήματός τους. Πού θα έχει έδρα το παράρτημα; Στο ελληνικό κολέγιο με το οποίο σήμερα συνεργάζονται, αλλά πλέον δεν θα υπάρχει ο τίτλος του στην ταμπέλα.
Τα παραρτήματα ξένων ΑΕΙ θα λειτουργούν με τους ακαδημαϊκούς όρους που θα θέσει ο νέος νόμος. Οπως ανέφερε στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, «μελετάται το νομικό πλαίσιο της Κύπρου για την οργάνωση των μη κρατικών ΑΕΙ, καθώς θεωρούμε ότι μπορεί να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Τα κριτήρια ίδρυσης και λειτουργίας των ελληνικών μη κρατικών ΑΕΙ θα τα ορίσει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης».
Ζητούν άδειες
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», ο Σύνδεσμος Ελληνικών Κολεγίων ζητάει από το υπουργείο Παιδείας να αδειοδοτηθούν όλα τα μεγάλα κολέγια. Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτει η «Κ», τα πέντε μεγαλύτερα κολέγια του Συνδέσμου έχουν από 1.217 φοιτητές έως 8.899 φοιτητές. Βέβαια στην Ελλάδα λειτουργεί γνωστό κολέγιο που δεν είναι μέλος του Συνδέσμου και διαθέτει μεγάλο αριθμό φοιτητών, περί τους 3.500. Οσο για τα μικρότερα κολέγια (αυτά που έχουν από 600 φοιτητές και κάτω), για να μη σβηστούν από τον χάρτη γίνονται συζητήσεις για συγχωνεύσεις με μεγαλύτερα. Τέλος, υπάρχει και ένα κολέγιο που παρότι έχει περίπου 400 φοιτητές δηλώνει ότι έχει στα σκαριά συμφωνία με εμβληματικό ΑΕΙ της ηπειρωτικής Ευρώπης. Επισήμως, όλοι οι κολεγιάρχες δηλώνουν πως το υπουργείο Παιδείας πρέπει να θέσει υψηλά ποιοτικά κριτήρια στα ιδιωτικά ΑΕΙ, για να επιβιώσουν οι καλύτεροι. Ανεπισήμως, ουκ ολίγοι κολεγιάρχες ρωτούν γιατί να κριθούν με αυστηρά κριτήρια όταν οι εγκαταστάσεις και το ακαδημαϊκό τους επίπεδο είναι καλύτερο από κάποιων ελληνικών ΑΕΙ.
