Κατά γενική ομολογία, σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών ανέτρεψαν τα δεδομένα της πρώτης Κυριακής. Πώς επηρεάστηκε η συμπεριφορά των ψηφοφόρων και τι καθόρισε τις επιλογές τους;
Ο Κώστας Παναγόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Alco θεωρεί πως το παράδειγμα του δήμου της Αθήνας, δείχνει πολλά για τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το εκλογικό σώμα.
«Η επικράτηση ενός υποψηφίου που στον Α’ γύρο είχε λάβει μόλις το 14,3 % των ψήφων είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί σε τόσο μεγάλο δήμο», σχολιάζει ο κ. Παναγόπουλος. Σύμφωνα με τον ίδιο, εκτός από το προφανές, ότι δηλαδή 7.500 ψηφοφόροι οι οποίοι είχαν ψηφίσει τον Κώστα Μπακογιάννη, δεν πήγαν στην κάλπη στον Β’ γύρο, θεωρώντας ότι η τόσο μεγάλη διαφορά, τον είχε ήδη «εκλέξει» δήμαρχο, συνέβη και κάτι άλλο, πολύ εντυπωσιακό.
Οπως εξηγεί: «Ο Χάρης Δούκας κατάφερε να σπάσει τη λογική της αποχής στους ψηφοφόρους του Νίκου Σοφιανού αλλά και του Ηλία Κασιδιάρη. Ο κ. Δούκας στο μεσοδιάστημα δύο γύρων αποδείχθηκε ελκυστικός, συμπαθής και ικανός, τόσο, ώστε να δημιουργήσει μια πολυσυλλεκτικότητα, η οποία έσπασε την παραδοσιακή συμπεριφορά πολιτικών χώρων όπως το ΚΚΕ».
«Οι ψηφοφόροι των παρατάξεων οι οποίες έμειναν εκτός Β’ γύρου, ήταν περίπου 62.000. Από αυτές τις 62.000 ο κ. Δούκας, πήρε τη δεύτερη Κυριακή 44.000 ψήφους».
Ο Γιώργος Αράπογλου, γενικός διευθυντής της Pulse, σημειώνει πως η έλλειψη των exit polls και των δημοσκοπήσεων (σε μεγάλο βαθμό) στις αυτοδιοικητικές, καθιστά δύσκολο εγχείρημα την αποκωδικοποίηση των επιλογών του εκλογικού σώματος. Οπως σημειώνει, «είναι πράγματι εντυπωσιακό, ψηφοφόροι του κ. Σοφιανού να ψηφίζουν τον κ. Δούκα, όμως κατά πόσον είμαστε σίγουροι ότι σε μεγάλο ποσοστό αυτοί δεν ήταν ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι δεν ήταν ικανοποιημένοι με την επιλογή του Κώστα Ζαχαριάδη; Αν πράγματι είναι έτσι, θα επέλεξαν ακόμα πιο αβίαστα τον κ. Δούκα, τη δεύτερη Κυριακή».
«Εικάζουμε πως το debate της περασμένης εβδομάδας κατάφερε να σηκώσει από τον καναπέ κόσμο που δεν είχε δώσει το παρόν στον Α’ γύρο. Αλλαξε δηλαδή η σύνθεση των ψηφοφόρων από τη μια Κυριακή στην άλλη».
Στο αποτέλεσμα του Δήμου Αθηναίων στέκεται και ο εκλογικός αναλυτής Πασχάλης Τεμενεκίδης. Οπως λέει: «Ο κ. Δούκας ξεκίνησε με 20.000 ψήφους και τους έκανε 64.000. Οι ψηφοφόροι των παρατάξεων που έμειναν εκτός Β’ γύρου, ήταν περίπου 62.000. Από αυτές τις 62.000 ο κ. Δούκας, πήρε τη δεύτερη Κυριακή 44.000 ψήφους. Είναι πολύ λογικό να υποθέσουμε ότι ο κ. Δούκας “κεφαλαιοποίησε” εκτός από όλους τους ψηφοφόρους του κ. Ζαχαριάδη και αρκετούς απ΄ όσους είχαν ψηφίσει Παπαδάκη, Σοφιανό ενδεχομένως και Κασιδιάρη. Επίσης, εικάζουμε πως το debate της περασμένης εβδομάδας ανάμεσα στους δύο υποψήφιους, κατάφερε να σηκώσει από τον καναπέ κόσμο που δεν είχε δώσει το παρών στον Α’ γύρο. Αλλαξε δηλαδή η σύνθεση των ψηφοφόρων από τη μια Κυριακή στην άλλη».
Ο κ. Αράπογλου τονίζει πως δημοσκόποι κι εκλογικοί αναλυτές, δεν είναι ακόμα βέβαιοι, ελλείψει στοιχείων για το αν ανανεώθηκε το εκλογικό σώμα τη δεύτερη Κυριακή. «Είναι όμως μια πολύ λογική σκέψη» προσθέτει.
Ωστόσο, είναι αυτή η υπέρ-συσπείρωση σε ένα πρόσωπο (όπως του κ. Δούκα) κάτι που βλέπουμε για πρώτη φορά; O κ. Τεμενεκίδης, υπογραμμίζει πως παραδοσιακά, στον Β’ γύρο των εκλογών, η ψήφος προκύπτει ως μία επιλογή του «λιγότερο κακού». «Αν οι ψηφοφόροι έχουν αρνητική γνώμη για έναν από τους δύο υποψηφίους, τότε θα ψηφίσουν τον “απέναντι”, από όποιον χώρο κι αν προέρχεται».
Επίσης όπως επισημαίνει κ. Τεμενεκίδης, είμαστε πια στην εποχή όπου ένα μεγάλο κομμάτι των πολιτών δεν διστάζει να περάσει από τον έναν κομματικό χώρο στον άλλον.
«Δεν υπάρχουν πια στεγανά με τον τρόπο που τα γνωρίσαμε στις περασμένες δεκαετίες. Οι μετακινήσεις μπορούν να ορίζονται ακόμα και από επικοινωνιακά γεγονότα και όχι από βαθιά πολιτικά γεγονότα».
«Από το 2012 κι έπειτα, οι κομματικές στοιχίσεις έχουν χαλαρώσει σε σημαντικό βαθμό. Εκτοτε, έχει ξεκάθαρα διαμορφωθεί μια κουλτούρα όπου, ειδικά οι νεότερες ηλικίες, ψηφίζουν διαφορετικά από τη μία εκλογική αναμέτρηση στην επόμενη, ή από τον πρώτο γύρο στον δεύτερο. Δεν υπάρχουν πια στεγανά με τον τρόπο που τα γνωρίσαμε στις περασμένες δεκαετίες. Οι μετακινήσεις μπορεί να καθορίζονται ακόμα και από επικοινωνιακά και όχι από βαθιά πολιτικά γεγονότα. Συντελούνται τεράστιες αλλαγές, μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αλλαγής κουλτούρας».
Ο κ. Τεμενεκίδης χαρακτηρίζει το εκλογικό σώμα «πολύ ρευστό». «Ας θυμηθούμε πόσα κόμματα εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια, έφτασαν να έχουν μέχρι και διψήφια ποσοστά και μετά εξαφανίστηκαν- αναφέρω τη ΔΗΜΑΡ, το Ποτάμι, τους Ανεξάρτητους Ελληνες».
Η απενοχοποίηση για την τελική επιλογή στην κάλπη, φάνηκε έντονα και στις εθνικές εκλογές, σημειώνει και ο κ. Αράπογλου. «Οι αποφάσεις της τελευταίας στιγμής, η επιλογή προσώπων που εμπνέουν, χωρίς να προβληματίζεται ο πολίτης αν αυτό που επέλεξε είναι σύμφωνο με την έως τότε «πολιτική του παράδοση», είναι πια κάτι που το βλέπουμε να επαναλαμβάνεται», εξηγεί. Προσθέτει δε ότι «οι αλλαγές που προκάλεσε η πανδημία στις επιλογές του κοινού στις εκλογές και στις πολιτικές αξιολογήσεις, δεν μας είναι ακόμα πολύ σαφείς. Εχουμε όμως αλλαγή συμπεριφοράς».
Ο κ. Παναγόπουλος αναφέρει με τη σειρά του πως για τρεις δεκαετίες, η ψήφος ακολούθησε τη γενικότερη μόδα της εποχής. «Η μόδα κατά τη δική μου προσέγγιση, ήταν αυτή η έκφραση της κυρίαρχης τάξης, της αστικής, η οποία είχε μαζικά χαρακτηριστικά ομοιογενούς συμπεριφοράς. Αυτό έφτασε να επηρεάζει ακόμα και το κόμμα που επέλεγε ο κάθε πολίτης» λέει και σημειώνει πως η μεγάλη αλλαγή συντελέστηκε όταν η μεσαία τάξη κατακερματίστηκε, την περίοδο της κρίσης.
«Εκτοτε, έπαψαν να υπάρχουν μαζικές συμπεριφορές. Απελευθερώθηκαν τα πάντα. Το τι αγοράζουμε σταμάτησε να έχει ως κριτήριο τη μόδα και ο κόσμος ενεργούσε με βάση το τι αντέχει η τσέπη του και τι είναι χρήσιμο. Στην ίδια λογική, απελευθερώθηκε κι η εκλογική συμπεριφορά. Οι πάντες άρχισαν να αισθάνονται πολύ πιο άνετα κι ελεύθερα, να ψηφίσουν… τα πάντα. Οι συσχετισμοί αλλάζουν επίσης, ραγδαία. Από αυτή την άποψη, αν το ΠΑΣΟΚ θεωρήσει αυτή τη στιγμή ότι κερδίζει μια ηγεμονική τάση στον χώρο της αντιπολίτευσης , μάλλον θα εκπλαγεί πολύ γρήγορα. Επίσης, το έδαφος που έχασε η Νέα Δημοκρατία, είτε μέσα από την αποχή των ψηφοφόρων της στον Β’ γύρο, είτε με τις επιλογές των ψηφοφόρων της σε πρόσωπα, έξω από την κομματική γραμμή, ήταν ένα μήνυμα, τη δεδομένη χρονική στιγμή, για την αλαζονεία η οποία ξένισε πολλούς».
Ο ίδιος αναφέρει πάντως πως οι αυτοδιοικητικές εκλογές επιτρέπουν πιο εύκολα τις μετακινήσεις των ψηφοφόρων από ό,τι οι εθνικές. «Σε κάθε περίπτωση, τα τελευταία χρόνια, οι πολίτες κατευθύνονται ανάλογα με τους συσχετισμούς της συγκεκριμένης περιόδου, εκεί όπου θεωρούν ότι πρέπει να επενδύσουν. Οι στενοί πυρήνες των κομμάτων περιορίζονται διαρκώς, ένας στους 4 σήμερα ψηφίζει κάτι πολύ διαφορετικό από ό,τι παλιότερα».
Οι μετακινήσεις υπέρ των «ανταρτών»
Σε ό,τι αφορά την επικράτηση των «ανταρτών» της Νέας Δημοκρατίας έναντι των επίσημων επιλογών του κόμματος, ο κ. Τεμενεκίδης, αναφέρει ότι «τα πιο δεξιά κόμματα, όπως οι Σπαρτιάτες ή η Ελληνική Λύση δεν εμφανίστηκαν με δικές τους επιλογές, σε αυτές τις εκλογές. Ψήφισε όμως αυτό το κοινό. Και είναι μια λογική ερμηνεία πως αυτοί οι αντισυστημικοί ψηφοφόροι στήριξαν τους “αντάρτες” της Νέας Δημοκρατίας. Η κεντρώα κατεύθυνση που έχει υιοθετήσει η Νέα Δημοκρατία μετά την επανεκλογή της, εξηγεί γιατί στήριξαν τους “αντάρτες” ακόμα και ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας, οι οποίοι δεν συμφωνούν με αυτή την ατζέντα».
Το απών εκλογικό σώμα και οι δυναμικές του
Τόσο για τον κ. Παναγόπουλο, όσο και για τον κ. Τεμενεκίδη, η μεγάλη μετακίνηση των ψηφοφόρων πάντως είναι η διαρκώς αυξανόμενη… απομάκρυνση τους από την κάλπη.
«Την αποχή τη θυμόμαστε μόνο το βράδυ των εκλογών. Δεν στεκόμαστε στο γεγονός πως από το 2007 ως το 2015…χάσαμε 1,5 εκατομμύριο ψηφοφόρους, τους οποίους δεν ξαναείδαμε ποτέ στις κάλπες» σημειώνει ο κ. Παναγόπουλος προσθέτοντας: «Χρειαζόμαστε μια ομάδα μελέτης της αποχής, σκέψη που ακούγεται ότι συζητείται στο υπουργείο Εσωτερικών αυτή την περίοδο. Πρέπει να εντρυφήσουμε στην αποχή- απέχουν οι άνδρες; Οι γυναίκες; Και οι δύο εξίσου; Γιατί;».
«Πλέον, έναν δήμαρχο τον εκλέγει μόλις 1 στους 4 ψηφοφόρους και αυτό είναι ένα βαθιά πολιτικό μήνυμα» σημειώνει και ο κ. Τεμενεκίδης, προσθέτοντας μάλιστα πως το ποσοστό των ψηφοφόρων που απέχουν, συνιστούν ένα δεύτερο ανενεργό εκλογικό σώμα, το οποίο απαρτίζεται σε μεγάλο βαθμό από πολίτες νέους σε ηλικία, ως και 40 ετών, με υψηλή μόρφωση.
