«Πηγαίνεις κάθε μέρα γραφείο;» Μια ερώτηση που πριν από πέντε χρόνια θα ηχούσε μάλλον ως ξένη στα αυτιά μας, ακούγεται πλέον σε όλες τις παρέες. Και μπορεί η εξ αποστάσεως εργασία να έγινε καθεστώς κατά την περίοδο της καραντίνας, η λήξη όμως του συναγερμού της πανδημίας δεν σήμανε και την καθολική επιστροφή στους διαδρόμους εταιρειών και τις κοινόχρηστες κουζίνες. Σύμφωνα με την ειδικό στην εργασιακή ψυχολογία Τζέννυ Καμαράδου, η τηλεργασία «έχει έρθει για να μείνει».
«Κατά τη γνώμη μου, οι εταιρείες που αγνοούν τα νέα δεδομένα και αποκλείουν αυτή την εναλλακτική από τη φιλοσοφία τους, δημιουργούν απόσταση από τη νέα γενιά εργαζομένων, που θέτουν ως ξεκάθαρη προτεραιότητά τους την ευελιξία κινήσεων που προσφέρει η τηλεργασία», λέει στην «Κ».
Σε πτώση η αποδοτικότητα των εργαζομένων
Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι εταιρείες που τους τελευταίους μήνες μοιάζουν να «κυνηγούν» τους υπαλλήλους τους να δίνουν το «παρών» έστω και για τις μισές ημέρες της εβδομάδας στο γραφείο, καθώς, όπως ισχυρίζονται, διαπιστώνουν ότι η τηλεργασία έχει μειώσει την παραγωγικότητά τους. Ανάμεσα σε αυτές οι κολοσσοί της τεχνολογίας, Apple, Google και Meta, αλλά και –όσο ειρωνικό και αν ακούγεται- η Zoom. Ως σύμμαχό τους στην προσπάθεια έχουν έρευνες που ενισχύουν τα επιχειρήματά τους, με πρώτη και καλύτερη αυτή που έκαναν δύο διδακτορικές φοιτήτριες στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Με χρονολογία δημοσίευσης το 2020 η έρευνα διαπίστωνε αύξηση κατά 8% στον αριθμό των κλήσεων που διεκπεραίωναν οι υπάλληλοι μιας εταιρείας όταν «μετακόμισαν» από το γραφείο στο σπίτι, ποσοστό που ήταν μειωμένο στην αναθεωρημένη εκδοχή της μελέτης που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Μάιο από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης. Οι ερευνητές δεν είχαν κάνει κάποιο λάθος, απλώς είχαν αξιολογήσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τα χρονοδιαγράμματα εργασίας, με αποτέλεσμα να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η ποιότητα της εξυπηρέτησης έπασχε και οι υπάλληλοι έβαζαν τους πελάτες για περισσότερη ώρα στην αναμονή, ενώ κάποιοι αναγκάζονταν να τηλεφωνήσουν ξανά, απόδειξη ότι κάποια προβλήματα που αντιμετώπιζαν δεν είχαν επιλυθεί.
Επίσης, ομάδες από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, τα πανεπιστήμια της Καλιφόρνια, του Εσσεξ και του Σικάγο, εξέτασαν τη μετρήσιμη αποδοτικότητα εργαζομένων στην Ασία και την Ινδία και κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η απόδοσή τους ήταν μειωμένη κατά 18-19% σε σχέση με τους συναδέλφους τους που πηγαίνουν στο γραφείο. Μάλιστα μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι ακόμη και οι επαγγελματίες του σκακιού παίζουν λιγότερο καλά σε διαδικτυακούς αγώνες από ό,τι διά ζώσης.
Στον αντίποδα βέβαια η κ. Καμαράδου κάνει λόγο για έρευνες που αναφέρουν ότι όταν εργαζόμαστε σε ήσυχα περιβάλλοντα –όπως αυτά που ιδανικά μας προσφέρει το σπίτι μας- μπορούμε να «ακούσουμε» με μεγαλύτερη προσοχή τη σκέψη μας. «Πρόκειται για τις μικρές αναλαμπές που στα πολύβουα περιβάλλοντα των γραφείων πολλές φορές δεν τις ακούμε, χάνονται». Για την ίδια το ιδανικότερο σενάριο είναι αυτό της υβριδικής εργασίας (κάποιες μέρες τηλεργασία και τις υπόλοιπες φυσική παρουσία στο γραφείο) που δημιουργεί μια ισορροπία στην καθημερινότητα των εργαζομένων.
«Η τηλεργασία έχει σαφέστατα πλεονεκτήματα. Προάγει την αυτονομία, μειώνει τον χρόνο που απαιτείται για να μετακινηθεί κάποιος μέχρι τη δουλειά του, άρα μειώνει αντίστοιχα και το άγχος. Στα αρνητικά συγκαταλέγεται η μειωμένη κοινωνικοποίηση με τους συναδέλφους που μπορεί να οδηγήσει και στην απομόνωση, ειδικά όσους είναι καινούργιοι στη δουλειά. Επίσης ένα συχνό φαινόμενο είναι το να μην μπαίνει κάποιου είδους όριο στο ωράριο – δεν μπορείς να φύγεις, είσαι διαρκώς εκεί, στον υπολογιστή και καταλήγεις να δουλεύεις όλη μέρα. Να διευκρινίσουμε επίσης πως όταν μιλάμε για τηλεργασία έχουμε στο μυαλό μας πως υπάρχει ένα ήσυχο δωμάτιο μέσα στο σπίτι που μπορούμε να απομονωθούμε. Στην πράξη όμως αυτό δεν είναι πάντα δεδομένο».
«Αλλάζω απλά δωμάτιο και είμαι δίπλα στην οικογένειά μου»
Για τον Χάρη, που εργάζεται στον χώρο της πληροφορικής, η τηλεργασία είναι μια δεδομένη συνθήκη, καθώς η εταιρεία του δεν διαθέτει καν γραφεία, παρά μόνο ένα co-working space, στο οποίο δεν πηγαίνει κανείς από τους συναδέλφους του. «Πρόκειται για καινούργια δουλειά για μένα, δεν έχω συμπληρώσει ακόμα τον πρώτο μου χρόνο. Ενιωσα όμως εξ αρχής πολύ άνετα με τους νέους μου συναδέλφους, ακόμα και πριν τους δω από κοντά. Νομίζω αυτό οφείλεται και στη φιλοσοφία της εταιρείας. Διοργανώνονται βέβαια και συναντήσεις για εμάς που βρισκόμαστε στην ίδια πόλη, οπότε νιώθω πως κατά κάποιο τρόπο έχουμε γνωριστεί μεταξύ μας.
Μου λείπει λίγο η εξωστρέφεια του γραφείου, οι συζητήσεις του διαδρόμου που βοηθούν στην οικειότητα.
Μου λείπει λίγο η εξωστρέφεια του γραφείου, οι συζητήσεις του διαδρόμου που βοηθούν στην οικειότητα». Οπως όμως αναφέρει ο Χάρης, η ταλαιπωρία της κίνησης που γλιτώνει είναι τόσο σημαντική για τον ίδιο, που με χαρά θυσιάζει κάθε μορφή κοινωνικοποίησης με τους συναδέλφους του. «Απορώ πώς άντεχα τόσα χρόνια να είμαι μέσα σε ένα αυτοκίνητο προκειμένου να πάω στη δουλειά μου. Πλέον με το που κλείνω τον υπολογιστή αλλάζω απλά δωμάτιο και είμαι δίπλα στην οικογένεια μου. Υπερωρίες δεν κάνω, ούτε ελέγχει κάποιος τι ώρα άνοιξα τον υπολογιστή μου και τι ώρα τον έκλεισα».
Ο Χάρης είναι από τους τυχερούς που έχει τον δικό του χώρο μέσα στο σπίτι, αλλά και που νιώθει πιο αποδοτικός μακριά από τους συναδέλφους του. «Θυμάμαι τον εαυτό μου πολλές φορές σε ένα γραφείο, να θέλω να ξεκινήσω να δουλεύω κάτι και να μην μπορώ, γιατί κάποιος συνάδελφος εκείνη την ώρα μου μιλούσε και εγώ φυσικά δεν μπορούσα να τον διακόψω. Τώρα έχω την ησυχία μου».
Απορώ πώς άντεχα τόσα χρόνια να είμαι μέσα σε ένα αυτοκίνητο προκειμένου να πάω στη δουλειά μου.
Οπως βέβαια σχολιάζει η κυρία Καμαράδου «δεν είναι όλα άσπρο ή μαύρο. Για πολλούς η τηλεργασία είναι πηγή άγχους. Ορισμένοι υπάλληλοι μπορεί να έχουν κακή σύνδεση, να μη γνωρίζουν από online περιβάλλοντα ή να μην επαρκεί ο εξοπλισμός τους. Και φυσικά όλα εξαρτώνται από την κάθε εταιρεία και πόσο έχει επενδύσει στην τεχνολογική της αναβάθμιση».
Μια επιπλέον παράμετρος που πρέπει να εξετασθεί στην τηλεργασία έχει να κάνει με το αίσθημα δικαιοσύνης και αδίκου που μπορεί να νιώθουν οι εργαζόμενοι. «Από τις τεχνικές λεπτομέρειες, όπως αν θα πρέπει να έχω ανοιχτό το μικρόφωνο, ή αν θα μπορώ να κλείνω κάποια στιγμή την οθόνη μου, μέχρι το ποιες μέρες μπορώ να επιλέξω να εργαστώ από το σπίτι –για παράδειγμα υπάρχουν εταιρείες που δεν επιτρέπουν την τηλεργασία τις Δευτέρες και τις Παρασκευές. Ολα αυτά μπορεί με μια πρώτη ανάγνωση να φαίνονται ασήμαντα, είναι όμως ικανά να διαταράξουν την εργασιακή ισορροπία της κάθε ομάδας. Αν όμως θα έπρεπε να επιλέξω το ιδανικότερο μοντέλο, παρατηρώντας τις εξελίξεις τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, το υβριδικό μοντέλο είναι αυτό που υπερτερεί, τόσο για τους εργαζόμενους, όσο και για τις εταιρείες».
