Φόβος της διάγνωσης; Αίσθηση ότι δεν αφορά εμάς, αλλά κάποιους άλλους; Αποτυχία των εκστρατειών ενημέρωσης; Το πιθανότερο όλα αυτά μαζί. Οι Eλληνες, πάντως, σε μεγάλο ποσοστό καθυστερούν να επισκεφθούν τον γιατρό παρότι έχουν επίμονα, εμφανή συμπτώματα, με αποτέλεσμα η διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα να έρχεται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εξέλιξη. «Δυστυχώς, μόνο 20%, περίπου, των περιστατικών είναι χειρουργήσιμα κατά τη στιγμή της διάγνωσης», λέει η επίκουρη καθηγήτρια Μεθοδολογίας, Ερευνας και Τεκμηριωμένης Νοσηλευτικής Πρακτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής – Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, και τακτικό μέλος του Δ.Σ. του ΕΟΔΥ, Γεωργία Κουρλαμπά. «Προφανώς η καθυστερημένη διάγνωση σχετίζεται με άγνοια των συμπτωμάτων».
Την εκτίμησή της επιβεβαίωσε έρευνα που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από ερευνητική ομάδα του Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου σε συνεργασία με άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, και επιστημονικά υπεύθυνη την ίδια. Μολονότι σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες (53,2%) αναφέρουν όλους τους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του πνεύμονα (όπως το κάπνισμα), μόνον ένας στους τέσσερις έδωσε συνολικά σωστή απάντηση σχετικά με τα συμπτώματα του καρκίνου του πνεύμονα (24,4%). Τα τρία πιο συχνά αναφερόμενα συμπτώματα ήταν ο βήχας που επιδεινώνεται ή δεν υποχωρεί (76,2%), η δύσπνοια (72,5%) και η αιμόπτυση (68,6%). Σύμφωνα με την έρευνα, η μέση συνολική βαθμολογία γνώσεων σχετικά με τον καρκίνο του πνεύμονα και τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα ήταν 4,1 στα 8, γεγονός που υποδηλώνει ένα μέτριο επίπεδο γνώσεων μεταξύ των συμμετεχόντων. «Το γεγονός ότι ένα 30% δεν γνωρίζει ότι η αιμόπτυση είναι σύμπτωμα του καρκίνου του πνεύμονα το θεωρώ πρόβλημα», τονίζει η κ. Κουρλαμπά.
Είναι πρόβλημα. Εδώ και δεκαετίες, ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο πιο συχνός καρκίνος, παγκοσμίως. Σύμφωνα με το Διεθνές Παρατηρητήριο για τον Καρκίνο (Global Cancer Observatory – GCO), το 2018 διαγνώσθηκαν περίπου 2,1 εκατ. νέοι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, που αντιστοιχεί στο 11,5% του συνόλου των νεο-διαγνωσθέντων ασθενών με καρκίνο, ενώ 1,76 εκατ. ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα απεβίωσαν, με τις εκτιμήσεις να δείχνουν ότι το 2035, παρά την πρόοδο της τεχνολογίας, οι θάνατοι θα αγγίξουν τα 3 εκατ. Στην Ελλάδα, το 2018, διαγνώσθηκαν 9.960 ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα (συμπεριλαμβάνοντας τραχεία και βρόγχους) και χάθηκαν περίπου 8.300 ανθρώπινες ζωές.
Και όμως, όπως υπογραμμίζει η ίδια, η πρόοδος που έχει παρατηρηθεί τόσο σε επίπεδο προσυμπτωματικού ελέγχου μέσω της αξονικής τομογραφίας χαμηλής δόσης (low-dose computed tomography/LDCT) όσο και στη θεραπεία μέσω των νέων στοχευμένων θεραπειών, των νέων χειρουργικών τεχνικών, αλλά και των νέων μεθόδων ακτινοθεραπείας σε πρώιμα και τοπικά προχωρημένα στάδια της νόσου, μπορούν να συμβάλουν στη σημαντικά καλύτερη έκβαση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. «Το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι πλέον έχουμε το εργαλείο που λέγεται αξονική χαμηλής δόσης, που όταν εφαρμοστεί προσυμπτωματικά σε συγκεκριμένο πληθυσμό, μπορούμε να προλάβουμε τον καρκίνο σε πρώιμο στάδιο και κυριολεκτικά να σωθεί κόσμος».
Η έρευνα ψηλάφισε και τις σχετικές απόψεις των συμμετεχόντων: οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να ανιχνευθεί πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα μέσω του κατάλληλου ελέγχου (75,7%) και ότι αν συμβουλευτούν τον γιατρό τους αμέσως μόλις εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα, μπορεί να ζήσουν περισσότερο ακόμη και αν διαγνωστούν (77,9%). Μια ισχυρή πλειοψηφία (91,1%) πιστεύει ότι ο έλεγχος αυτός πρέπει να προσφέρεται δωρεάν σε όλους τους πολίτες, ενώ μόνο το 22,2% συμφωνεί ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα θα πρέπει να συνιστάται μόνο σε καπνιστές ή/και πρώην καπνιστές ηλικίας άνω των 50 ετών (δηλαδή, στα άτομα υψηλού κινδύνου). «Βλέπουμε ότι ο κόσμος δεν έχει αντιληφθεί ότι αυτού του είδους οι έλεγχοι πρέπει να είναι στοχευμένοι. Μια εξέταση που δεν εφαρμόζεται στον σωστό πληθυσμό μπορεί να δώσει ψευδή θετικά και να μπει κόσμος σε ταλαιπωρία χωρίς λόγο. Αντίθετα, με τη μαστογραφία που πρέπει να γίνεται σε όλες τις γυναίκες πάνω από μια ηλικία, ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύματος πρέπει να εφαρμόζεται σε άτομα υψηλού κινδύνου».
Ανάγκη ενημέρωσης
Μόνο 13,3% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι έχουν υποβληθεί σε έλεγχο για τον καρκίνο του πνεύμονα στο παρελθόν, 84,2% των ερωτηθέντων δηλώνουν πρόθυμοι να υποβληθούν σε εξέταση LDCT αν τους το συνιστούσε ο γιατρός τους, και το 81,7% θα το έκανε εάν λάμβανε ένα γραπτό μήνυμα στο κινητό του που θα ενημέρωνε ότι είναι επιλέξιμοι να υποβληθούν σε LDCT δωρεάν. Σε μεγάλο ποσοστό (70%) όλοι συμφωνούν ότι χρειάζεται περισσότερη ενημέρωση. «Γνωρίζουμε εξετάσεις όπως κολονοσκόπηση, μαστογραφία, Παπ τεστ. Είμαστε εξοικειωμένοι με αυτές. Για τις εξετάσεις που αφορούν τον καρκίνο του πνεύμονα, όχι ακόμη. Χρειάζονται πιο στοχευμένες εκστρατείες ενημέρωσης», καταλήγει η κ. Κουρλαμπά.
