Νταϊάν Σμιτ στην «Κ»: «Τα θύματα έγιναν πιο αόρατα» – Στη μάχη κατά της εμπορίας ανθρώπων

Η υπόσχεση για μια καλοπληρωμένη δουλειά και μια αξιοπρεπή ζωή εξελίσσεται συχνά στην ιδανική παγίδα για χιλιάδες γυναίκες, που εγκλωβίζονται στα γρανάζια κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων – από τα οποία μόνο ένα μικρό ποσοστό θα γλιτώσει. Η πρόσφατη εξάρθρωση του κυκλώματος που εξέδιδε στην Ελλάδα γυναίκες από τη Βενεζουέλα, οι οποίες έπεσαν θύματα εξαναγκαστικής πορνείας, είναι ενδεικτική της έκτασης και της πολυπλοκότητας του φαινομένου, του οποίου τα πρώτα στάδια λαμβάνουν χώρα διαδικτυακά.

Παράλληλα με τη σεξουαλική εκμετάλλευση, η εργασιακή «κερδίζει» έδαφος χρόνο με τον χρόνο σε όλη την Ενωση.

«Από τον κορωνοϊό κι έπειτα οι γυναίκες που εκδίδονταν έγιναν ακόμη πιο αόρατες, καθώς εγκατέλειψαν τους δρόμους· αυτό μου μεταφέρουν όσοι εργάζονται στο πεδίο σε όλη την Ευρώπη», σημειώνει στην «Κ» η Νταϊάν Σμιτ, συντονίστρια δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η Ευρωπαία αξιωματούχος, που ανέλαβε το νευραλγικό πόστο τον Ιούλιο του 2021, βρέθηκε στην Αθήνα για σειρά συναντήσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και επαγγελματίες. «Η πρόσφατη σύλληψη των διακινητών από τη Λατινική Αμερική είναι αποτέλεσμα των διεθνών συνεργασιών», εξηγεί η κ. Σμιτ, η οποία συνεργάζεται στενά με τη Europol, τον Frontex και τις εθνικές αρχές όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Εργάστηκαν από κοινού οι Αρχές σε Ελλάδα, Ισπανία και ΗΠΑ».

Υπηκοότητες

Η Ελλάδα, σύμφωνα με την ίδια, δεν αποτελεί «ειδική περίπτωση» παρά τη γεωγραφική της θέση. «Κάθε χώρα- μέλος έχει τις ιδιαιτερότητές της», επισημαίνει, «ήμουν, λόγου χάρη, προ ολίγων ημερών στη Βουλγαρία, όπου η μεγάλη πλειονότητα των αναγνωρισμένων θυμάτων είναι βουλγαρικής καταγωγής». Η σύνδεση της εμπορίας ανθρώπων με τις μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές δεν είναι νομοτελειακή. Οπως αποδεικνύουν τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η πλειονότητα των θυμάτων είναι πολίτες της Ε.Ε., συχνά δε πέφτουν θύματα επιτηδείων στις ίδιες τις πατρίδες τους. Ενδεικτικά, το 2019-2020, το 53% των καταγεγραμμένων θυμάτων με γνωστή υπηκοότητα ήταν πολίτες της Ε.Ε. και το 43% πολίτες τρίτων χωρών. Οι πιο εκπροσωπούμενες υπηκοότητες των θυμάτων, πολιτών της Ε.Ε., ήταν βάσει του πληθυσμού και όχι των απόλυτων αριθμών, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία. Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά θυμάτων, που είναι ταυτόχρονα πολίτες τους, είναι η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Σλοβακία. Μεγάλη υπήρξε η αγωνία της κ. Σμιτ, όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, δεδομένου του πολύ μεγάλου αριθμού γυναικών που εγκατέλειπαν χωρίς συζύγους και συντρόφους την πατρίδα τους προς άγνωστη κατεύθυνση. «Είναι μια χώρα η οποία βρισκόταν ήδη υψηλά στις λίστες λόγω των ιδιαίτερα δραστήριων διακινητών», υπογραμμίζει, «κινηθήκαμε, όμως, τάχιστα, ενημερώνοντας στα σύνορα τις γυναίκες για τους πιθανούς κινδύνους και προσφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερες εγγυήσεις ασφάλειας». Η προσπάθεια απέδωσε. «Εχουμε μόνο 23 αναγνωρισμένα θύματα trafficking από αυτή την πληθυσμιακή ομάδα, ενώ ορισμένες υποθέσεις είναι ακόμη υπό διερεύνηση». Η πλειονότητα των εν λόγω θυμάτων είναι γυναίκες, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό, 1/4 περίπου, είναι παιδιά.

Η εμπορία ανθρώπων, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο στη σεξουαλική εκμετάλλευση. Η εργασιακή εκμετάλλευση χρόνο με τον χρόνο «κερδίζει» έδαφος. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των θυμάτων βαίνει αυξανόμενος: 900 (2015), 1.047 (2016), 1.052 (2017), 980 (2018) και 1.786 το 2019. Το 2020, καταγράφηκε μείωση στα 1.548, κάτι που ωστόσο αποδίδεται στην πανδημία, τον εγκλεισμό και τον περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως. Πολλές υποθέσεις ανθρώπων που εργάζονταν χωρίς κανένα εργασιακό δικαίωμα έχουν ήδη διαλευκανθεί σε Βέλγιο, Γαλλία και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τα θύματα, εν προκειμένω, είναι άνδρες, αίσθηση πάντως προκαλεί ότι το 3% των θυμάτων είναι ανήλικοι. Το 2019-2020, τα παιδιά θύματα εμπορίας κάθε μορφής αποτελούσαν περισσότερο από το ένα πέμπτο συνολικών θυμάτων. Πρώτοι, βάσει εθνικότητας, κατατάσσονται οι ανήλικοι με μαλτέζικη υπηκοότητα. «Αυτό που μας προβληματίζει έτι περαιτέρω είναι κάποιες λιγότερο γνωστές μορφές εμπορίας ανθρώπων, όπως η εξαναγκαστική εγκληματικότητα (μικροκλοπές, καλλιέργεια και διακίνηση ναρκωτικών), η εξαναγκαστική επαιτεία και η εκμετάλλευση γυναικών για τη λήψη γενετικού υλικού ή την κυοφορία εμβρύων.

Ανεπαρκής οδηγία

Οι Επιτροπές Δικαιωμάτων των Γυναικών και Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωκοινοβουλίου, έχοντας γνώση της πολυπλοκότητας της εμπορίας ανθρώπων, ενέκριναν τον Οκτώβριο ένα σχέδιο το οποίο θα εμπλουτίσει την ευρωπαϊκή οδηγία του 2011, που κρίθηκε βάσει των αποτελεσμάτων ανεπαρκής. «Αν προχωρήσει η πρόταση, θα αποτελέσει ένα μεγάλο βήμα προόδου», λέει στην «Κ» η Νταϊάν Σμιτ. Και εξηγεί: «H μέχρι τώρα ισχύουσα οδηγία συστήνει αλλά δεν υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να αποδώσουν ευθύνες στους πελάτες, προκειμένου να επέλθει μείωση της ζήτησης». Η νέα πρόταση, ωστόσο, περιλαμβάνει την ποινικοποίηση της λήψης υπηρεσιών από θύματα trafficking όλων των μορφών, ενώ συγκαταλέγει στην εμπορία ανθρώπων τους καταναγκαστικούς γάμους, τις παράνομες υιοθεσίες και την αναπαραγωγική εκμετάλλευση γυναικών μέσω της παρένθετης μητρότητας. Ο πολίτης, δηλαδή, που εν γνώσει του θα έχει σεξουαλικές επαφές με γυναίκες που εξαναγκαστικά εκδίδονται ή θα απολαμβάνει υπηρεσίες από θύματα εργασιακού trafficking θα μπορεί να βρεθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου. «Στις περισσότερες των περιπτώσεων υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι δεν “πάει καλά” από τον πάροχο της υπηρεσίας· αν ο γενικός πληθυσμός είναι ενήμερος για τις ποινές, θα αλλάξει στάση έναντι των θυμάτων. Ετσι, σταδιακά, θα καλλιεργηθεί μια νέα νοοτροπία».

Οι αριθμοί