«Οι προκαταλήψεις μας είναι συνήθως παγιωμένες και επιδρούν στη σκέψη μας με τρόπο υπόγειο και αυτόματο, χωρίς να έχουμε έλεγχο πάνω τους. Αυτό είναι που τις καθιστά, ακόμα και στις περιπτώσεις των θετικών προκαταλήψεων, επικίνδυνες και επιβλαβείς», τονίζεται στην ταυτότητα της έρευνας που διεξήγαγε η εταιρεία έρευνας αγοράς «qed», με αντικείμενο τις απόψεις των πολιτών σε ζητήματα έμφυλης ισότητας.
Σε αυτή την έρευνα, αξιοσημείωτα είναι τα ευρήματα που αφορούν την gen Z, τη μικρότερη ηλικιακά γενιά, που εμφανίζεται να διακατέχεται από διαφόρων ειδών προκαταλήψεις, ξεπερνώντας ορισμένες φορές τους γηραιότερους.
«Εμφανίζεται όλο το δείγμα να εκφράζει τουλάχιστον μία προκατάληψη», εξηγεί στην «Κ» ο πολιτικός επιστήμονας και social & market analyst της qed, Ιάσονας Μαντινειός. «Αυτό παρατηρείται να είναι εντονότερο στις νεότερες γενιές, πράγμα εκ πρώτης παράδοξο», λέει.
Σε τι και γιατί είναι πιο προκατειλημμένοι οι νέοι;
Στους 1.000 ερωτηθέντες της έρευνας από όλο το διαγενεακό φάσμα τέθηκαν επτά ερωτήσεις στις οποίες μπορούσε να εκφραστεί δυνητικά μια προκατειλημμένη, ως προς το φύλο, άποψη. «Οι προκαταλήψεις αυτές αφορούσαν τέσσερις παραμέτρους: την πολιτική συμμετοχή, την εκπαίδευση, την οικονομική ζωή και τη σωματική ακεραιότητα», εξηγεί ο κ. Μαντινειός. Σε αυτούς τους τομείς φαίνεται πως οι νεότεροι ερωτηθέντες σημείωσαν σημαντικά ποσοστά συντηρητικών απόψεων.
Δεν υπάρχει κανείς που να μεγαλώνει χωρίς προκαταλήψεις. Οσοι τις έχουν «σπάσει», το έχουν κάνει χρησιμοποιώντας κριτική σκέψη.
«Στο παράδοξο αυτό, δίνουμε δύο απαντήσεις», λέει ο υπεύθυνος της έρευνας. «Η πρώτη έχει να κάνει με τη γνωστική ικανότητα. Δεν υπάρχει κανείς που να μεγαλώνει χωρίς προκαταλήψεις. Οσοι τις έχουν “σπάσει”, το έχουν κάνει χρησιμοποιώντας κριτική σκέψη. Η βασική απάντηση όμως είναι η ηλικιακή παράμετρος. Οι νέοι άνθρωποι έχουν αντικειμενικά μικρότερη τριβή με την πολιτική και κοινωνική ζωή» σημειώνει.
«Οι προκαταλήψεις είναι και ίδιον της ηλικίας» τονίζει και η Λίνα Ζηργάνου, υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΕΚΠΑ, με ερευνητικό αντικείμενο τα ζητήματα νεολαίας. «Οι άνθρωποι 17-24 ετών συνήθως βρίσκονται σε μια πραγματικότητα οικογένειας – σχολείου – πανεπιστημίου. Δεν έχουν ακόμα την πληθώρα ερεθισμάτων που απαιτείται για να αμφισβητήσουν τις προκαταλήψεις τους», συμπληρώνει η ίδια.
Η γενιά Ζ στο μικροσκόπιο
Τα τελευταία χρόνια πληθώρα ερευνών περιστρέφεται γύρω από τη γενιά Ζ, που θα διαμορφώσει την κοινωνία του μέλλοντος. Σύμφωνα με την επιστημονική περιοδολόγηση των γενεών, η gen Z περικλείει το σώμα των γεννηθέντων από το 1996 έως το 2010. Χαρακτηρίζονται και crisis natives, αυτόχθονες, δηλαδή, της κρίσης, καθώς η γέννηση και τα χρόνια τους προς την ενηλικίωση, συμπίπτουν με μια περίοδο κοινωνικών και οικονομικών κρίσεων που έλαβαν χώρα διεθνώς.
Επειδή ακόμα είναι νέοι άνθρωποι που διαμορφώνουν απόψεις –οι οποίες πολλές φορές διέπονται από μια ρευστότητα–, το παιχνίδι είναι πολύ ανοιχτό για το πού θα βαδίσει η νέα γενιά και ποια ρεύματα θα πάρουν το προβάδισμα.
«Η νέα γενιά δεν είναι ομογενοποιημένη», εξηγεί στην «Κ» ο Κώστας Γούσης, συντονιστής ερευνητικών προγραμμάτων για τη νέα γενιά στον οργανισμό Eteron. «Υπάρχουν αντιπαρατιθέμενες τάσεις και ρεύματα οι οποίες δρουν σε κάθε επίπεδο: πολιτικό, ιδεολογικό, εκλογικό, πολιτιστικό. Επειδή ακόμα είναι νέοι άνθρωποι που διαμορφώνουν απόψεις –οι οποίες πολλές φορές διέπονται από μια ρευστότητα– το παιχνίδι είναι πολύ ανοιχτό για το πού θα βαδίσει η νέα γενιά και ποια ρεύματα θα πάρουν το προβάδισμα» υπογραμμίζει.
Η ελληνική gen Z
Ενώ η gen Z καταγράφει διεθνώς χαμηλά ποσοστά στην υιοθέτηση μορφών πολιτικής οργάνωσης που προτιμούσαν οι προηγούμενες γενιές, είναι πολιτικά αφυπνισμένη με τον τρόπο της. «Στην Ελλάδα, είναι σε απόλυτη σύμπνοια με τις εξελίξεις σε άλλες χώρες της δυτικής Ευρώπης αλλά και στην Αμερική όσον αφορά μια γενικότερη απομάκρυνση από μεγάλα σχήματα είτε ιδεολογικά είτε οργανωτικά», σημειώνει η Λίνα Ζηργάνου. «Παράλληλα, εμφανίζει ενδείξεις ενός ενισχυμένου κοινωνικού πολιτισμικού φιλελευθερισμού, ο οποίος όμως έχει να κάνει με ζητήματα αυτοέκφρασης και ατομικών επιλογών», σημειώνει η ίδια.
Η εγχώρια γενιά Z έχει την ψήφο αρκετά ψηλά στο ρεπερτόριο δράσης της. «Σε πάρα πολλές έρευνες, φαίνεται η συντριπτική συμμετοχή αυτών των ηλικιακών ομάδων, πάνω από 70% ή 80%, συχνά».
Η gen Ζ φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο για ζητήματα όπως ο γάμος ανεξαρτήτως φύλου και η τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια και λιγότερο για ζητήματα όπως το μεταναστευτικό. Προτιμάει εναλλακτικές και εξατομικευμένες μορφές δράσης, όπως «το μποϊκοτάζ προϊόντων για ηθικούς και περιβαλλοντικούς λόγους ή τη μη κατανάλωση κρέατος» προσθέτει η ερευνήτρια.
Αυτό όμως που διακρίνει την Ελλάδα, είναι πως η εγχώρια gen Z συνεχίζει να έχει την ψήφο αρκετά ψηλά στο ρεπερτόριο δράσης της. «Παρότι απομακρύνονται από άλλες πολιτικές διεξόδους όπως είναι, για παράδειγμα, η συμμετοχή σε ένα κόμμα, φαίνεται ότι μαζικά ψηφίζουν στις εκλογές. Σε πάρα πολλές έρευνες φαίνεται η συντριπτική συμμετοχή αυτών των ηλικιακών ομάδων, πάνω από 70 ή 80%, συχνά. Αυτό δεν συνάδει με την εικόνα που συχνά αναπαράγεται στα media περί μιας γενιάς που δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την πολιτική» καταλήγει η κ. Ζηργάνου.
Η gen Ζ και η ακροδεξιά
Αν και σύμφωνα με τους ερευνητές, η gen Z διακρίνεται πλειοψηφικά από δημοκρατικά και αντιφασιστικά χαρακτηριστικά, συντηρείται ένα μειοψηφικό αλλά συγκροτημένο μέτωπο στο οποίο η ακροδεξιά ρητορική συνεχίζει να ασκεί επιρροή.
Σύμφωνα με τον Κώστα Γούση, συντονιστή ερευνητικών προγραμμάτων για τη νέα γενιά στον οργανισμό Eteron, «ένα 5% θεωρεί ότι η Χρυσή Αυγή αποτελεί πατριωτικό κόμμα που προσέφερε πολλά στον τόπο, ενώ υπάρχει ένας ακόμα πιο διευρυμένος πυρήνας, που αγγίζει το 20%, που πιστεύει ότι ορισμένες φορές η δικτατορία ίσως είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία». Eνας από τους τομείς που οι ακροδεξιές απόψεις βρίσκουν εντονότερη έκφραση είναι το μεταναστευτικό, σύμφωνα με τον ερευνητή. «Βρήκαμε ότι ένα στα τέσσερα άτομα της gen Ζ συμφωνούν με τις επαναπροωθήσεις μεταναστών και προσφύγων, ακόμα και αν κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές» λέει ο Κώστας Γούσης.
Το πρόβλημα είναι στα αγόρια
Στις προοδευτικές απόψεις της gen Ζ, καθώς και στη συμμετοχή σε κινητοποιήσεις, φαίνεται πως οι νέες γυναίκες πρωτοστατούν. «Το συνδυάζουμε και με τα ευρήματα για την άκρα Δεξιά» σημειώνει ο κ. Γούσης. «Τα χαρακτηριστικά της ψήφου που λάμβανε η Χρυσή Αυγή ήταν έντονα νεανικά ανδρικά. Αυτό το βλέπουμε και στο κόμμα των Σπαρτιατών – όπου στις ηλικίες 17-24 η επιρροή τους στους νέους άντρες είναι 12% ενώ στις νέες γυναίκες 3%. Προφανώς αυτό σχετίζεται και με την αναπαραγωγή σεξιστικών προτύπων και της “μάτσο κουλτούρας”» εξηγεί ο ίδιος.
Η επιρροή των Σπαρτιατών στους νέους άντρες είναι 12%, ενώ στις νέες γυναίκες 3%.
Σε πρόσφατη έρευνα του Eteron τέθηκε η θέση: «Είναι σωστό οι γυναίκες να ακολουθούν επαγγελματικές καριέρες, αλλά ο πρώτος ρόλος τους είναι αυτός της μητέρας», την οποία οι ερωτηθέντες έπρεπε να αξιολογήσουν. Περίπου το 20% των νέων της gen Ζ εμφανίστηκε να συμφωνεί με αυτή την άποψη και ένα αντίστοιχο ποσοστό τέθηκε υπέρ της απαγόρευσης των αμβλώσεων, εκτός αν συντρέχει σοβαρός ιατρικός λόγος.
«Αν τα συνδυάσουμε αυτά, υπάρχει ένα νήμα που τα συνδέει, δηλαδή βλέπουμε ότι υπάρχει ένα 20% που σε διάφορα ζητήματα εκφράζει εξαιρετικά αντιδραστικές απόψεις» σημειώνει ο κ. Γούσης και συμπληρώνει: «Αν κάπου πρέπει να γίνει δουλειά για αλλαγή νοοτροπίας είναι σίγουρα στους νέους άνδρες».
