Μετά την αποτυχημένη αλλαγή των ποινικών κωδίκων που πραγματοποιήθηκε πριν από τις εκλογές του 2019 και τις ενδιάμεσες επιμέρους βελτιώσεις βασικών διατάξεων, η κυβέρνηση με νομοσχέδιο το οποίο βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση, επιχειρεί ευρείες αλλαγές στο σύστημα ποινικών κυρώσεων αλλά και στη διεξαγωγή των ποινικών δικών. Το νομοσχέδιο διαθέτει πέντε βασικούς άξονες. Στόχος, όπως σημειώνει ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, είναι «η πάταξη της ατιμωρησίας που διατρέχει το κοινωνικό σώμα και η ανάγκη επιτέλους η πολιτεία να κοιτάξει και προς την πλευρά των θυμάτων σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης των νομοθετικών μας επιλογών».
Οι βασικότερες διατάξεις του νομοσχεδίου, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί μετά τις γιορτές, συγκεντρώνουν την αποδοχή του δικαστικού σώματος, δικαστών και εισαγγελέων αλλά και των δικηγορικών συλλόγων, οι οποίοι έχουν ωστόσο επιμέρους διαφωνίες. Με τις νέες ρυθμίσεις επιχειρούνται βελτιώσεις και αλλαγές σε όλο το φάσμα της ποινικής δικαιοσύνης, ξεκινώντας προτού ασκηθεί η ποινική δίωξη και φθάνοντας μέχρι την έκτιση των ποινών.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον τεράστιο όγκο των μηνύσεων που κατατίθενται κάθε χρόνο, στο εξής οι αστήρικτες και αβάσιμες μηνύσεις θα αρχειοθετούνται συνοπτικά από τους εισαγγελείς. Επίσης, για να καταθέσει κάποιος μήνυση θα καταβάλλει παράβολο 100 ευρώ, ενώ αν ανήκει στους λεγόμενους επαγγελματίες μηνυτές, θα διώκεται για ψευδή καταμήνυση και θα πληρώνει πρόστιμα που θα φθάνουν τα 1.500 ευρώ.
Σε ό,τι αφορά την επιτάχυνση στις ποινικές δίκες, για σειρά σοβαρών αδικημάτων, προβλέπεται ότι μετά το τέλος της ανάκρισης, δεν θα εξετάζεται η υπόθεση από δικαστικό συμβούλιο, αλλά θα παραπέμπεται κατευθείαν σε δίκη με σύμφωνη γνώμη δικαστή και εισαγγελέα. Κατά τη διαδικασία της δίκης θα επιτρέπεται μόνον μία αναβολή για όλους τους παράγοντες της δίκης και αν το αίτημα υποβάλλεται από δικηγόρο, με το επιχείρημα ότι έχει άλλη δίκη, τότε θα καταβάλλεται παράβολο από 80 έως 250 ευρώ. Παράλληλα, δεύτερη αναβολή θα δίνεται κατ’ εξαίρεση και μόνον για λόγους υγείας και με χαρτί από δημόσιο νοσοκομείο.
Σχετικά με την ποινική κύρωση των σοβαρότερων αδικημάτων, κλοπές, ληστείες, απάτες, προβλέπεται αυστηροποίηση των ποινών, καθώς αυξάνονται τα όρια και οι πρόσκαιρες καθείρξεις έως 15 χρόνια που είναι σήμερα, γίνονται 20. Επιπλέον, για όσους καταδικάζονται για βαριά αδικήματα προβλέπεται αύξηση και του χρόνου παραμονής στις φυλακές από τρία έως πέντε χρόνια.
Στη φυλακή οι εμπρηστές, παροχή κοινωφελούς εργασίας για μικρότερα αδικήματα, πρόστιμο για επαγγελματίες μηνυτές, ενώ μία μόνο αναβολή θα επιτρέπουν τα δικαστήρια.
Οσο για την έκτιση των ποινών, εκεί τα πράγματα αλλάζουν ριζικά καθώς προβλέπεται ότι στο εξής, όλες οι ποινές πάνω από τρία χρόνια θα εκτίονται για ένα διάστημα και δεν θα εξαγοράζονται.
Αντίθετα, ποινές από δύο έως τρία χρόνια, είτε θα μετατρέπονται σε χρηματικές είτε θα εκτίονται με παροχή κοινωφελούς εργασίας, για την υλοποίηση της οποίας έχει προβλεφθεί ειδική πλατφόρμα όπου έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον 1.500 φορείς, νοσοκομεία, ιδρύματα, κοινωνικές δομές. Το πρόγραμμα είναι έτοιμο και το επεξεργάζεται ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας.
Στο νομοσχέδιο υπάρχουν ειδικές προβλέψεις για αυστηρότερη ποινική μεταχείριση των εμπρηστών δασών, είτε ο εμπρησμός είναι από αμέλεια είτε από δόλο. Και στις δύο περιπτώσεις, οι δράστες θα πηγαίνουν φυλακή ανεξάρτητα από την ποινή που θα έχουν, ενώ αν από τη φωτιά που έβαλαν προκλήθηκαν ζημιές σε σπίτια και σε περιουσίες θα πληρώνουν πρόστιμα έως 200.000 και θα δημεύεται η περιουσία τους. Αν ο εμπρησμός είναι από δόλο και προκάλεσε ανθρώπινες απώλειες η ποινή τους θα είναι ισόβια.
Ενδοοικογενειακή βία
Αυστηρότερες ποινές προβλέπονται και για όσους προκαλούν θανατηφόρα τροχαία, ενώ υπάρχουν και πολλές διατάξεις ώστε να διευκολυνθούν να μιλήσουν στις Αρχές όσοι γνωρίζουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Για παράδειγμα, θεσμοθετείται υποχρέωση με ποινική ευθύνη, δασκάλων, εργαζομένων σε ιδρύματα και δομές, ενώ προβλέπεται καθεστώς ειδικής προστασίας μαρτύρων για όσους καταγγέλλουν ενδοοικογενειακή βία.
ΑΠΟΨΕΙΣ
Η «Κ» συμμετέχοντας στον διάλογο για τις αλλαγές στην ποινική δικαιοσύνη, φιλοξενεί σήμερα δύο απόψεις.
Γράφουν οι:
Ιωάννης Γιαννίδης, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ
Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος, ομότιμος καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, πρόεδρος Ενωσης Ελλήνων Ποινικολόγων.
