Η 28η Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ (COP) στο Ντουμπάι τελείωσε. Ενα αίσθημα κυριαρχεί: ανακούφιση, υπήρξε συμφωνία! Το κείμενο καλεί για «μετάβαση προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα με ένα δίκαιο, τακτικό και ισότιμο τρόπο…». Μας αρκούν αυτά; Πριν απαντήσουμε, ας κοιτάξουμε λίγο πίσω.
Η διάσκεψη για το κλίμα στο Ντουμπάι είχε εξαρχής υπονομευθεί κυρίως για δύο λόγους. Ο πρώτος αναφέρεται στον ΟΗΕ, που περνάει δύσκολες ημέρες. Αντιμετωπίζει δύο πολεμικά μέτωπα, στην Ουκρανία και στη Γάζα, πλήρη περιχαράκωση των γεωπολιτικών στρατοπέδων, όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα σε ανεπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο, υπονόμευση της αξιοπιστίας του. Συγχρόνως, το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινής γνώμης για την κλιματική αλλαγή έχει μετριασθεί υπό το βάρος της παγκόσμιας ενεργειακής και οικονομικής κρίσης. Αλλά και η επιλογή του Ντουμπάι, ως έδρας της διάσκεψης, σηματοδότησε την απόλυτη ειρωνεία. Η κλιματική δράση στο στόμα του λύκου! Πριν αρχίσει η διάσκεψη, τα δίκτυα ενημέρωσης κατακλύσθηκαν από αρνητικά δημοσιεύματα για πετροδολάρια, υποψίες σκανδάλων, σεξοτουρισμό, καταπάτηση δικαιωμάτων. Τα πράγματα επιδεινώθηκαν πολύ από τις άστοχες δηλώσεις του προέδρου της COP –για απουσία στέρεας επιστημονικής βάσης στην πρόταση για εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων– αλλά και την επίθεση του ΟΠΕΚ με στόχο την κατάρρευση της συζήτησης. Ετσι, τις τελευταίες ημέρες, οι περισσότεροι διεθνείς αναλυτές προέβλεπαν την πλήρη αποτυχία: τη λήξη χωρίς συμπεράσματα.
Τώρα έχουμε συμφωνία. Τα κείμενα ασφαλώς θα διαβαστούν προσεκτικά και οι επιστημονικές ομάδες θα μας διαφωτίσουν. Σημειώνω, ωστόσο, ορισμένα προφανή. Και ξεκινώ από τα κακά νέα:
• Η επόμενη διάσκεψη θα γίνει στο Μπακού, μια χώρα με οικονομία βασισμένη αποκλειστικά στα ορυκτά καύσιμα. Η ειρωνεία απογειώνεται!
• Το όσα υπάρχουν στη συμφωνία δεν αρκούν. Ερχονται αργά και με ρυθμούς που δεν αντιστοιχούν στην επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής.
• Η βασική αναπηρία όλων των συμφωνιών στις προηγούμενες COP οξύνεται. Δεν υπάρχει εκτελεστικός αποτελεσματικός βραχίονας εφαρμογής των αποφάσεων. Οι στρατηγικοί ρυπαντές παραμένουν (Κίνα, Ινδία, Ρωσία) ατιμώρητοι.
• Η κλιματική δικαιοσύνη δεν πέρασε από το Ντουμπάι: Oι δεσμεύσεις για χρηματοδότηση στις αδύναμες χώρες είναι σχεδόν αστείες. Τις υποδέχθηκαν με κλάματα οι κυβερνήσεις των μικρών χωρών του Ειρηνικού, που βυθίζονται στη θάλασσα.
Επειτα από όλα αυτά θα σκεφτείτε: Υπάρχουν καλά νέα; Υποστηρίζω πως η συμφωνία είναι η ίδια ένα καλό νέο, για έναν απλό λόγο: κρατάει την πόρτα της επιβίωσης ανοιχτή για το ανθρώπινο είδος. Για πρώτη φορά, σε συμφωνημένο κείμενο αναφέρονται τα ορυκτά καύσιμα ως η αιτία του κακού. Ο ελέφαντας στο δωμάτιο έχει όνομα. Ο άνθρωπος κοίταξε τον εαυτό του στον καθρέφτη και είδε την απληστία του να τον καταστρέφει. Επιπλέον, στο κείμενο αναφέρονται λύσεις στηριγμένες στον σεβασμό της επιστήμης, τεχνολογικές εφαρμογές και καινοτόμοι ιδέες, και υπογραμμίζεται η ανάγκη συνεισφοράς όσων αξιοποιούν το φυσικό κεφάλαιο προς ίδιο όφελος. Η συμφωνία, λοιπόν, θα επιτρέψει να συνεχισθεί η προσπάθεια και θα αποτρέψει την πλήρη οπισθοχώρηση (backlash) των χωρών που παίρνουν θετικά μέτρα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, που είναι πρωτοπόρος παγκοσμίως (ας είμαστε για κάτι περήφανοι!), θα συνεχίσει να έχει παγκόσμιες αναφορές στην πολιτική της.
Με δύο λόγια: Δεν είναι ότι βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο. Κανείς με αίσθηση των δυσκολιών δεν μπορεί να το δει έτσι. Απλώς γνωρίζω ότι δεν έχουμε άλλο δρόμο. Γι’ αυτό επιλέγω την ελπίδα.
Σήμερα, σε μια συζήτηση με απογοητευμένους εκπροσώπους του Παγκόσμιου Νότου, άκουσα την ειρωνεία: E, βέβαια, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Απάντησα με μία λέξη: Ευτυχώς! Τώρα προσθέτω: Η ελπίδα θα κινητοποιήσει τη δράση των πολιτών –ιδίως των νεότερων– και θα προωθήσει λύσεις που υπάρχουν και θα μπορούν να εφαρμοσθούν. Οσο η πόρτα είναι ανοιχτή, είμαστε ακόμη ζωντανοί.
* Η κ. Μαρία Δαμανάκη είναι σύμβουλος για την κλιματική αλλαγή, πρώην επίτροπος στην Ε.Ε. για θαλάσσιες υποθέσεις.
