Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) θα είναι ο τελικός κριτής εάν τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα επιλέγουν τους φοιτητές τους με κριτήρια που θα πληρούν ένα μίνιμουμ γνωσιακό επίπεδο. Την ίδια στιγμή, η αξιολόγηση και πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών των ιδιωτικών πανεπιστημίων θα γίνεται από την ΕΘΑΑΕ και όχι από τον φορέα πιστοποίησης της χώρας όπου θα εδρεύει το ιδιωτικό ΑΕΙ, όπως συμβαίνει τώρα με τα κολέγια. Πρόκειται για τις δύο από τις κρίσιμες ρυθμίσεις, όπως ανέφερε χθες στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, ώστε να υπάρχει ένα κρατικό «μάτι» σε δύο κομβικά θέματα της λειτουργίας των ιδιωτικών ΑΕΙ.
Το τρίτο ζήτημα, για το οποίο υπάρχουν έντονο παρασκήνιο και διεργασίες στην αγορά των ιδιωτικών κολεγίων, αφορά το ύψος της εγγυητικής επιστολής που θα κληθούν να καταβάλουν όσοι θέλουν να πάρουν άδεια λειτουργίας. Από το ύψος της θα κριθεί πόσα κολέγια θα μετεξελιχθούν σε ΑΕΙ, όπως έχει προδιαγραφεί. Πάντως, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης, μιλώντας στην «Κ», τόνισε ότι «θα έχουμε το αυστηρότερο σύστημα λειτουργίας στην Ευρώπη».
Βασικές διατάξεις
Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», βασικές διατάξεις του νομοθετικού πλαισίου για τα ιδιωτικά ΑΕΙ έχουν «κλειδώσει», ενώ άλλες ακόμη σταθμίζονται από πολιτική και νομική σκοπιά:
• Εισαγωγή στα ιδιωτικά ΑΕΙ: Εχει αποκλειστεί το σενάριο οι υποψήφιοι των ιδιωτικών κολεγίων να αξιολογούνται με το σύστημα των Πανελλαδικών Εξετάσεων (ή π.χ. τι βαθμό θα έχουν πάρει σε κάποιο μάθημα σχετικό με το αντικείμενο των σπουδών τους). Αντίθετα, θα αξιολογούνται με κριτήρια του ίδιου του πανεπιστημίου. Ουσιαστικά, ο τρόπος εισαγωγής θα επιλέγεται από το ξένο ΑΕΙ με βάση το σύστημα που εφαρμόζει στη χώρα του. Αλλωστε, το ίδιο σύστημα έχει υιοθετήσει η Κύπρος, το νομικό πλαίσιο της οποίας θα ακολουθήσει εν πολλοίς η Ελλάδα. Για να μην καταλήξει όμως η επιλογή φοιτητών… ελεύθερη εισαγωγή με κερδοσκοπική στόχευση, το σύστημα επιλογής των φοιτητών θα είναι μέρος του φακέλου της αίτησης το οποίο θα αξιολογεί η ΕΘΑΑΕ, πριν δώσει το πράσινο φως για την ίδρυση του ιδιωτικού ΑΕΙ.
• Ιδρυση, αξιολόγηση του ΑΕΙ, πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών του: Τα κριτήρια ίδρυσης και λειτουργίας των μη κρατικών ΑΕΙ θα ορίσει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευση, που έχει τη σχετική αρμοδιότητα και για τα δημόσια ΑΕΙ. Επίσης, τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα αξιολογούνται και θα πιστοποιούνται με κριτήρια της ΕΘΑΑΕ. Με τον τρόπο αυτό θεωρείται ότι ψηλώνει ο πήχυς για τα ιδιωτικά ΑΕΙ, με δεδομένο ότι έως τώρα τα κολέγια που λειτουργούσαν ως παραρτήματα ευρωπαϊκών ΑΕΙ στην Ελλάδα πιστοποιούνται από τον αντίστοιχο φορέα της χώρας του μητρικού ΑΕΙ. Ωστόσο, δεν θα είναι υποχρεωτικό όπως συμβαίνει στα ελληνικά δημόσια ΑΕΙ, τα μέλη της επιτροπής εξωτερικής αξιολόγησης να μιλούν την ελληνική γλώσσα, γεγονός που σημαίνει ότι η δεξαμενή από την οποία ο φορέας πιστοποίησης μπορεί να αντλήσει μέλη για τις επιτροπές εξωτερικής αξιολόγησης είναι ιδιαίτερα μεγάλη.
Τα κριτήρια ίδρυσης θα ορίσει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης και όχι ο αντίστοιχος φορέας της χώρας του μητρικού πανεπιστημίου.
• Κτίρια: Κάθε φάκελος θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένο σχέδιο ανάπτυξης εγκαταστάσεων και υλικοτεχνικής υποδομής, «για να αποφευχθούν τα πανεπιστήμια σε μια νοικιασμένη πολυκατοικία», όπως αναφέρθηκε στην «Κ».
• Προσωπικό: Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες ακαδημαϊκές προδιαγραφές σε ό,τι αφορά το ακαδημαϊκό προσωπικό τους. Για παράδειγμα, θα οριστεί αναλογία για το μόνιμο ακαδημαϊκό προσωπικό και τους επισκέπτες καθηγητές.
• Εγγυητική επιστολή: Η ΕΘΑΑΕ θα αξιολογεί εάν κάθε πρόταση για μη κρατικό ΑΕΙ πληροί και τους οικονομικούς όρους για τη βιωσιμότητα του ιδρύματος. Μείζον θέμα για το ποιος θα πάρει την άδεια ίδρυσης ιδιωτικού ΑΕΙ είναι και το ύψος της εγγυητικής επιστολής που θα πρέπει να καταθέσει ο αιτών. Το θέμα «καίει» τα ιδιωτικά κολέγια, γιατί από το ποσό θα εξαρτηθεί εάν θα μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν ως ιδιωτικά πλέον πανεπιστήμια. Πληροφορίες αναφέρουν ότι το υπουργείο Παιδείας θα ζητήσει και ένα παράβολο για το κόστος αξιολόγησης κάθε πρότασης. Σήμερα στη χώρα υπάρχουν 36 κολέγια, τα οποία λειτουργούν ως παραρτήματα κάποιου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου, μέσω της μεθόδου του franchise. Τα πέντε μεγαλύτερα κολέγια έχουν από 1.217 φοιτητές έως 8.899 φοιτητές. Βέβαια, στην Ελλάδα λειτουργεί γνωστό κολέγιο με αμερικανικό πρόγραμμα σπουδών που διαθέτει περίπου 3.500 φοιτητές. Οι κολεγιάρχες ζητούν το ύψος της εγγυητικής επιστολής λειτουργίας να μην είναι υπερβολικό (ενδεικτικά έως 50.000 ευρώ) και οι όροι των εγκαταστάσεων να λάβουν υπόψη τους τις υπάρχουσες υποδομές των κολεγίων.
Το παράδειγμα της Κύπρου
Η κυβέρνηση προωθεί την εγκατάσταση ξένων μη κρατικών ΑΕΙ στην Ελλάδα έχοντας ως παράδειγμα την Κύπρο. Ενα από τα βασικά επιχειρήματα της ελληνικής κυβέρνησης υπέρ των ιδιωτικών ΑΕΙ είναι ότι η ανάπτυξη των μη κρατικών πανεπιστημίων στην Κύπρο έφτασε να δημιουργεί μια οικονομική δραστηριότητα που αντιστοιχεί στο 6,5% του ΑΕΠ της, ενώ η Ελλάδα δεν θα χάνει πολύτιμα κεφάλαια αφού σχεδόν ο ένας στους τρεις φοιτητές σε κυπριακά ΑΕΙ είναι Ελληνας. Η ηγεσία του ελληνικού υπουργείου Παιδείας εκτιμά πως η λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ στη χώρα μας μπορεί να φέρει αύξηση στο ΑΕΠ κατά 1%.
Σύνοδος Πρυτάνεων
Σήμερα ολοκληρώνεται η Σύνοδος Πρυτάνεων και ένα από τα ζητήματα που θα ζητηθούν ανάμεσα στις ηγεσίες των πανεπιστημίων και στον Κυριάκο Πιερρακάκη, θα είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο για τα ιδιωτικά ΑΕΙ, το οποίο έχει προγραμματιστεί να παρουσιαστεί στο επόμενο υπουργικό συμβούλιο της προσεχούς Τετάρτης. Θα ακολουθήσει δημόσια διαβούλευση και το νομοσχέδιο αναμένεται να εισαχθεί προς ψήφιση στη Βουλή μέσα στον Φεβρουάριο. Παράγοντες των ιδιωτικών κολεγίων εκτιμούν ότι μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2024 θα χορηγηθούν οι πρώτες άδειες σε ιδιωτικά κολέγια που θα «πανεπιστημιοποιηθούν».
Τι ισχύει για την ανώτατη εκπαίδευση σε τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες
Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν ρυθμίζουν διεξοδικά τα θέματα λειτουργίας των ιδιωτικών ΑΕΙ και των παραρτημάτων ξένων ΑΕΙ. Αυτά επαφίενται στο ίδρυμα, όπως προκύπτει από τα συστήματα που μελέτησε το επιτελείο του ελληνικού υπουργείου Παιδείας πριν συντάξει τον νόμο για τα ιδιωτικά ΑΕΙ. Ενδεικτικά:
Γερμανία
Το ελληνικό υπουργείο Παιδείας μελέτησε τη νομοθεσία γερμανικών κρατιδίων όπου εδρεύουν ΑΕΙ με σημαίνουσα ακαδημαϊκή παράδοση (όπως Βαυαρία, Βάδη-Βυρτεμβέργη, Βερολίνο, Σαξονία). Οι νόμοι για τα πανεπιστήμια των γερμανικών κρατιδίων ακολουθούν παρόμοια φιλοσοφία. Ρυθμίζουν διεξοδικά τα ζητήματα των κρατικών πανεπιστημίων και αφιερώνουν ένα ειδικό κεφάλαιο για την αναγνώριση των μη κρατικών και μία ειδική διάταξη για τα παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, με την οποία τίθεται ως κύριος όρος αδειοδότησης η αναγνώρισή τους από το κράτος προέλευσης, χωρίς να υπεισέρχονται σε αναλυτική ρύθμιση της εσωτερικής λειτουργίας τους, η οποία επαφίεται στο εκάστοτε ίδρυμα.
Ισπανία
Στην Ισπανία, τον Απρίλιο του 2023 εκσυγχρονίστηκε το νομοθετικό πλαίσιο για τις πανεπιστημιακές σπουδές με την ψήφιση του νόμου 2/2023. Στο άρθρο 1 ορίζεται ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές παρέχονται από δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα. Το πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας των ιδιωτικών ΑΕΙ και των παραρτημάτων ξένων ΑΕΙ διέπονται από το ίδιο ρυθμιστικό πλαίσιο. Τα ιδιωτικά ΑΕΙ μπορούν να έχουν οποιαδήποτε εταιρική μορφή και να είναι κερδοσκοπικά ή μη κερδοσκοπικά, με αποκλειστικό καταστατικό σκοπό την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας.
Στην ολλανδική νομοθεσία δεν καθιερώνεται ένα συγκεκριμένο μοντέλο διοικητικής οργάνωσης των ιδιωτικών φορέων ανώτατης εκπαίδευσης.
Η εσωτερική τους οργάνωση και λειτουργία ρυθμίζεται από τα ίδια. Περαιτέρω, πρέπει να διασφαλίζεται η συμμετοχή και η αντιπροσώπευση όλων των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας στα διοικητικά όργανα. Η λήψη αποφάσεων αυστηρά ακαδημαϊκής φύσεως πρέπει να λαμβάνεται από διοικητικά όργανα, τα οποία απαρτίζονται κατά πλειοψηφία από πρόσωπα του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Η διαδικασία ανάδειξης του ανώτατου μονοπρόσωπου διοικητικού οργάνου του ιδιωτικού πανεπιστημίου (με τον τίτλο του πρύτανη ή όποιον άλλον) πρέπει να είναι σαφής και διαφανής. Για την εκλογή στη θέση αυτή πρέπει να λαμβάνεται υποχρεωτικά υπόψη η γνώμη του διδακτικού, ερευνητικού και διοικητικού προσωπικού καθώς και των φοιτητών.
Ολλανδία
Στην Ολλανδία η λειτουργία των πανεπιστημίων ρυθμίζεται με τον νόμο του 1993. Ωστόσο, τα μη κρατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του σχετικού νομοθετήματος. Τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, συμπεριλαμβανομένων των παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων, μπορούν να υποβάλουν αίτηση στο υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστήμης για να αναγνωριστούν ως «φορείς παροχής ανώτατης εκπαίδευσης» και να απονέμουν πτυχία ισότιμα με αυτά των κρατικών πανεπιστημίων. Για την αναγνώριση ο αιτών ιδιωτικός φορέας πρέπει να προσκομίσει έγγραφα από τα οποία να προκύπτει ποιος ασκεί διοικητικά καθήκοντα, πώς κατανέμονται οι αρμοδιότητες στα διοικητικά όργανα, ποια στελέχη εκπροσωπούν τον ιδιωτικό φορέα δικαστικά και εξώδικα. Από την πρόβλεψη συνάγεται ότι στην ολλανδική νομοθεσία δεν καθιερώνεται ένα συγκεκριμένο μοντέλο διοικητικής οργάνωσης των ιδιωτικών φορέων ανώτατης εκπαίδευσης. Ο έλεγχος περιορίζεται στη διασφάλιση ενός μίνιμουμ διοικητικής εκπροσώπησης, χωρίς φορμαλιστικές απαιτήσεις.
Σουηδία
Στη Σουηδία η ανώτατη εκπαίδευση ρυθμίζεται με τον ν. 1992/1434 και το διάταγμα 1993/100. Ωστόσο, τα ιδιωτικά («ανεξάρτητα», κατά τη σουηδική ορολογία) πανεπιστήμια δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονιστικού πλαισίου. Το αξιοσημείωτο στην περίπτωση της Σουηδίας είναι ότι τόσο τα κρατικά όσο και τα «ανεξάρτητα» πανεπιστήμια πρέπει να λάβουν ειδική άδεια για να χορηγούν τίτλους σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για την αδειοδότηση των κρατικών πανεπιστημίων, αρμόδια είναι η Σουηδική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης. Για τα «ανεξάρτητα» πανεπιστήμια, αρμόδια είναι η κυβέρνηση. Στη Σουηδία δεν ακολουθείται αδειοδοτική διαδικασία για τη σύσταση και τη λειτουργία ιδρύματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (είτε αυτό είναι δημόσιο είτε ιδιωτικό – «ανεξάρτητο»). Ο κρατικός εποπτικός έλεγχος περιορίζεται στην αδειοδότηση χορήγησης αναγνωρισμένων τίτλων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
