Κάποιοι το χρησιμοποιούν για να γράφουν κώδικα. Αλλοι για να συντάξουν ένα email. Ορισμένοι μπαίνουν για πλάκα, για να τους δείξει πώς θα έμοιαζε η Μόνα Λίζα αν την είχε ζωγραφίσει ο Βασίλι Καντίνσκι ή πώς θα ήταν το Bohemian Rhapsody αν είχε γραφτεί για έναν άστεγο στη Νέα Υόρκη. Κάποιους τους βοηθάει να μετρήσουν τις θερμίδες ενός γεύματος που σκοπεύουν να παραγγείλουν, άλλοι το χρησιμοποιούν για μεταφράσεις. Κάποιος του γράφει και το βρίζει, για να δει αν θα σταματήσει να απαντάει ευγενικά. Αλλος το χρησιμοποίησε για να μάθει όσο περισσότερα μπορούσε για τα διαμάντια, προτού παραγγείλει το δαχτυλίδι με το οποίο έκανε πρόταση γάμου στη μνηστή του. Ορισμένοι το μισούν. Αλλοι το φοβούνται. Το ChatGPT, η πρώτη ευρείας χρήσης εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης της OpenAI, ήρθε στον κόσμο στο τέλος του 2022. Λίγο αργότερα ακολούθησε η Microsoft με τη δική της έξυπνη μηχανή αναζήτησης και η Google με το Bard και το Gemini. Το 2023 ήταν η χρονιά που η τεχνητή νοημοσύνη έγινε αισθητά εργαλείο καθημερινής χρήσης, ενώ δεν έπαψε να αναπτύσσει ραγδαία νέες δυνατότητες*. Πώς έχει αλλάξει ήδη, μέσα σε λίγους μήνες, τη ζωή μας;
«Το δεξί μου χέρι»
Η 53χρονη φυσικός και εκπαιδευτικός Τίνα Νάντσου, ένα από τα δεκάδες άτομα που δήλωσαν στην «Κ» ότι χρησιμοποιούν τα chatbot καθημερινά, έσπευσε εξαρχής να το δοκιμάσει. «Εγινε το δεξί μου χέρι», σημειώνει, «το χρησιμοποιώ σαν ένα είδος σπασίκλα-συμβούλου». Δεν της δίνει ιδέες για διδασκαλία, αλλά τη βοηθάει σε πολλά. Οταν γράφει ένα email, παραδείγματος χάριν, το δίνει μετά στην εφαρμογή ζητώντας να το γράψει σε πιο επαγγελματικό τόνο. Το χρησιμοποιεί ως μεταφραστή από τα αγγλικά στα ελληνικά, ειδικά αν η ορολογία είναι πολύ δύσκολη, και εκτενώς για να της δίνει περιλήψεις πολλών επιστημονικών άρθρων. «Για να δω αν με ενδιαφέρει κάτι αρκετά για να το διαβάσω ολόκληρο».
Με το ChatGPT έχει σχέση αλληλεπίδρασης. Το ρωτάει την άποψή του για τα κείμενα που γράφει στο blog της πριν τα αναρτήσει, το αφήνει σαν μέντορα να της δώσει ιδέες. «Εχει διαφορετική οπτική από τη δική μου γιατί συλλέγει πληροφορίες από παντού και κάνω διάλογο, ρωτάω “γιατί το προτείνεις αυτό;”». Πάντα, όμως, ελέγχει τι της λέει. «Στη βιβλιογραφία κάνει πολλά λάθη».
«Αριστα 10 στα τεστ»
Τα chatbots έχουν απασχολήσει την εκπαιδευτική κοινότητα τον τελευταίο χρόνο, στην Ελλάδα και διεθνώς. Αποτελεί ευκαιρία περαιτέρω μάθησης ή κίνδυνο αυτοματοποίησης και απώλειας της κριτικής σκέψης; Ο Διομήδης Σπινέλλης, καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, λέει στην «Κ» ότι όπως κάθε επανάσταση έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη έφερε τόσο θετικές όσο και αρνητικές αλλαγές στην εκπαίδευση. «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε όπως ήμασταν πριν», τονίζει.
Για τους μαθητές/φοιτητές είναι πολύ καλός βοηθός – «τους δίνει με εύκολο τρόπο απαντήσεις που αλλιώς θα αναζητούσαν σε δασκάλους και καθηγητές, μπορεί να βοηθήσει τη μελέτη τους με το να τους δώσει παραπάνω ασκήσεις, και από την πλευρά των καθηγητών μπορεί να τους βοηθήσει να ετοιμάσουν μαθήματα, να οργανώσουν καλύτερα τις ομάδες μαθητών/φοιτητών με βάση τα προσόντα ή τα ενδιαφέροντά τους, να συνθέσουν καινούργιες ασκήσεις από τις παλιές, ακόμη και να αξιολογήσουν τυποποιημένα στοιχεία ασκήσεων ή γραπτών».
Αλλά μπορεί και να χρησιμοποιηθεί από τους σπουδαστές για να λύσει τις ασκήσεις τους, αντί να τις κάνουν οι ίδιοι. «Το ChatGPT πήρε 10/10 για το 80% των εβδομαδιαίων ασκήσεων που έβαζα μέχρι πέρυσι», λέει ο κ. Σπινέλλης. Για να ξεπεράσουν αυτή τη δυσκολία, οι εκπαιδευτικοί προσαρμόστηκαν αναλόγως. «Ζητάμε να μας δώσουν τον τρόπο με τον οποίο έλυσαν την άσκηση και το πώς χρησιμοποίησαν τον υπολογιστή». Ο άλλος τρόπος είναι να ζητούν από τους φοιτητές να αναφερθούν σε παραδείγματα ελληνικών επιχειρήσεων που δεν τα ξέρει το chatbot, που είναι εξαιρετικά σύγχρονα ή δεν υπάρχουν στο Διαδίκτυο. Θα πρέπει να κάνουν περισσότερες ασκήσεις ζωντανά. «Χρειάζεται περισσότερη σκέψη για το πώς μπορούν να εξεταστούν με τρόπο που να μην είναι εύκολα προσιτός στην εφαρμογή».
«Ο πειρασμός της ευκολίας θα μας οδηγήσει στο να απολέσουμε εντέλει την ελευθερία μας, αναθέτοντας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, ολοένα και περισσότερες από τις δραστηριότητές μας στην τεχνητή νοημοσύνη».
Ο μαθητής Γ΄ Λυκείου Χρήστος Λέτσιος λέει στην «Κ» ότι προσφεύγει καθημερινά στην τεχνητή νοημοσύνη. «Αντί να ψάξω κάτι σε διάφορες σελίδες στο Διαδίκτυο, μου δίνει ακριβώς την απάντηση που θέλω». Στο σχολείο, όμως, δεν τον βοηθάει. «Στην έκθεση έχει πρόβλημα με τα ελληνικά, μερικές φορές αυτά που λέει δεν βγάζουν νόημα, σε μαθηματικά και οικονομία δεν μπορεί να λύσει τις ασκήσεις, εκτός κι αν του πεις όλη τη θεωρία».
«Αρκεί να ξέρεις τι ζητάς»
Ο Γιώργος Νικολετάκης, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας mentoring 100mentors, δηλώνει στην «Κ» ότι το chatbot βοηθάει τους χρήστες να εξασκήσουν μια συγκεκριμένη δεξιότητα: «Οχι του να απαντάς, αλλά του να θέτεις καλύτερα ερωτήματα», τονίζει, «αρκεί να ξέρεις τι ζητάς». Τον τελευταίο χρόνο τους έχει βοηθήσει σχεδόν να διπλασιάσουν την παραγωγικότητά τους αποδεσμεύοντας ακόμη και άτομα της ομάδας τους από ορισμένες συναντήσεις. Στη θέση τους είναι παρόν ένα chatbot που διαθέτει όλες τις πληροφορίες που του έχει δώσει ο εργαζόμενος τον οποίο βοηθάει, στον οποίο μετά δίνει περίληψη του τι θα χρειαστεί να κάνει. «Mας ρωτάει και διευκρινιστικές ερωτήσεις, λειτουργεί ως βοηθός κι αυτό σώζει 4-5 ώρες εργασίας την εβδομάδα από τον εργαζόμενο». Είναι τεχνολογία που χρησιμοποιούν και οι πελάτες του, εταιρείες για τις οποίες εντοπίζουν ποιες εργασίες είναι επαναλαμβανόμενες και μετά δουλεύουν πάνω στις ροές εργασίας για να δημιουργήσουν βιβλιοθήκες εντολών που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εργαζόμενοι – γίνεται αυτοματοποίηση εργασιών όπως διαχείριση email, οργάνωση συναντήσεων, ανάλυση δεδομένων κ.ά., σημειώνει. Οι εργαζόμενοι, πολλές φορές κρυφά, χρησιμοποιούν το ChatGPT ατομικά. «Οι εταιρείες έχουν πασχίσει τον τελευταίο χρόνο να δώσουν οδηγίες για εταιρική χρήση».
Oξφορδιανά… emails
«Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης απευθύνονται στη ροπή μας προς την ευκολία», λέει στην «Κ» ο Θεοφάνης Τάσης, ο οποίος διδάσκει Σύγχρονη Πρακτική Φιλοσοφία στο Alpen-Adria Universität στην Αυστρία. Αυτό δεν είναι αναγκαστικά κακό. «Aν ο άνθρωπος δεν ήθελε την ευκολία δεν θα είχε επινοήσει τους γερανούς για να σηκώνει βάρη ή την αριθμομηχανή για να κάνει πράξεις», σημειώνει. Αλλά αν το χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο για να κάνουμε δραστηριότητες συνδεδεμένες με την ίδια τη φύση μας, παραδείγματος χάριν για να επικοινωνούμε μεταξύ μας, απομακρυνόμαστε από τους άλλους ανθρώπους και από τον ίδιο μας τον εαυτό. «Ο πειρασμός της ευκολίας θα μας οδηγήσει στο να απολέσουμε εντέλει την ελευθερία μας, αναθέτοντας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, ολοένα και περισσότερες από τις δραστηριότητές μας στην τεχνητή νοημοσύνη».
Είναι αισιόδοξο, πιστεύει, να θεωρούμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται απλώς ως βοήθημα, ειδικά από σπουδαστές. «Κι αν είναι έτσι, είναι επειδή δεν είναι αρκετά καλή για να κάνει όλη την εργασία από μόνη της». Τον τελευταίο χρόνο συνειδητοποίησε ότι οι φοιτητές του χρησιμοποιούν το ChatGPT από τα emails τους. Πριν από την ύπαρξη του ChatGPT, η επικοινωνία τους μαζί του είχε γίνει πολύ ανεπίσημη. «Από τότε που εμφανίστηκε παίρνω οξφορδιανές επιστολές – τα παιδιά δεν το χρησιμοποιούν συμβουλευτικά».
Ο καθηγητής πιστεύει ότι αν αρχίσουμε να εκχωρούμε την επικοινωνία μας στους αλγορίθμους θα μεταφέρουμε αυτές τις πρακτικές και στη διά ζώσης επικοινωνία μας. «Θα φτάσουμε να λέμε στην τεχνητή νοημοσύνη να μας προτείνει και άλλα θέματα συζήτησης». Παρ’ όλα αυτά αναγνωρίζει και τα θετικά, σημειώνοντας ότι και ο ίδιος χρησιμοποιεί τις εφαρμογές. «Αφιέρωσα πολύ χρόνο μελετώντας το, απλώς είναι αποστολή μου να επισημάνω και τους κινδύνους. Πρέπει να σκεφτούμε ποιες δραστηριότητες θα διατηρήσουμε για εμάς τους ίδιους και ποιες θα επιλέξουμε να εκχωρήσουμε στην τεχνητή νοημοσύνη».
«Αμέτρητες λύσεις»
Η 29χρονη Ιωάννα λέει στην «Κ» ότι τον τελευταίο χρόνο το ChatGPT, το οποίο αποκαλεί σχεδόν στοργικά απλώς «chat», έχει κάνει τη ζωή της πολύ πιο εύκολη. Της έχει δώσει συγκεκριμένο business plan για μια επιχειρηματική ιδέα. Το ρώτησε, με βάση παράγοντες όπως τα χρήματα που ήθελε να διαθέσει και τα ιδανικά χαρακτηριστικά του, τι αυτοκίνητο να αγοράσει, επιλέγοντας εντέλει μία από τις προτάσεις του. Το ρωτάει από πού να ψωνίσει, διευκρινίζοντας ότι δεν θέλει ούτε μάρκες πολυτελείας ούτε fast fashion. Τη βοήθησε να αποφασίσει πού να ταξιδέψει, γράφοντας από ποιο μέρος της Ελλάδας θα ξεκινούσε, την ηλικία της, πόσα χρήματα ήθελε να ξοδέψει. «Μέχρι να αρχίσεις να το χρησιμοποιείς», λέει στην «Κ», συμπληρώνοντας ότι πρέπει πάντα να ελέγχεις τις απαντήσεις του, «δεν συνειδητοποιείς πόσες αμέτρητες λύσεις προσφέρει». Στην αρχή του μιλούσε ευγενικά, του απευθυνόταν σαν να ήταν άνθρωπος. Πλέον δεν ολοκληρώνει καν την πρότασή της, του μιλάει δίνοντας εντολές, κι αν τις φέρει εις πέρας επιτυχώς, δεν απαντάει. Αν όχι, του δίνει αρνητική κριτική.
*«Σεισμός» στη Σίλικον Βάλεϊ
To διοικητικό συμβούλιο της OpenAΙ, της εταιρείας που ανέπτυξε και διέθεσε το πρώτο chatbot, ανακοινώνει αιφνιδιαστικά την απόλυση του Σαμ Αλτμαν, που θεωρείται ιθύνων νους του ChatGPT και πρωτοπόρος της τεχνητής νοημοσύνης. Η είδηση προκαλεί σοκ στη Σίλικον Βάλεϊ και κυρίως στη Microsoft, που έχει επενδύσει στην εταιρεία του Αλτμαν πάνω από 10 δισ. δολάρια. Επειτα από πιέσεις της Microsoft, αλλά και των ίδιων των εργαζομένων της OpenAΙ, ο Αλτμαν επανέρχεται στην κεφαλή της εταιρείας. Μένει ωστόσο η αμφιβολία για τους πραγματικούς λόγους της αρχικής αποπομπής του. Δημοσιεύματα την αποδίδουν στη «βιασύνη» του Αλτμαν να αναπτύξει τη νέα τεχνολογία, χωρίς να υπολογίζει τους δισταγμούς για την αθέμιτη χρήση της, αλλά και για τις εγγενείς δυνατότητες «αυτονόμησής» της από την ανθρώπινη βούληση. Ο ανταγωνισμός του Αλτμαν με τους άλλους κολοσσούς της τεχνολογίας είναι τόσο σφοδρός που η απάντηση για το αν βιάζεται απερίσκεπτα αναμένεται να δοθεί στην πράξη μέσα στο 2024.
